Alþýðublaðið - 14.06.1920, Blaðsíða 2

2
Æ£gg-i*eií>@l5&
blaðsins er í Alþýðuhúsinu við
Iugólfsstræti og Hverfisgötu.
Sími 988.
Auglýsingum sé skilað þangað
eða í Gutenberg í sfðasta lagi kl.
10, þann dag, sem þær eiga að
koma í falaðið.
Árangurinn varð sá, að kirkjan
og kennimaðurinn voru sett undir
eftirlit framvegis. #
Þegar löggjafarþing New-York
ríkis kom saman í fyrsta sinn eft-
ir nýjárið, var samþykt með 144
atkv. : 6 tillaga, sem forsetinn Mr.
Sweet bar fram, um það að reka
úr þinginu 5 jafnaðarmanna þing-
menn. Mál þeirra var eigi rann-
sakað af dómstólunum, heldur af
dómnefnd er þingið sjálft hafði
skipað. Nefnd þessi dæmdi með
7 atkv. gegn 6 að ákvörðun þings-
ins væri gild.
Ýmsir höfðu látið brottrekstur
ritlendinganna, fiestra alsaklausra,
afskiftalausan, og jafnvel álitið
sjálfsagt. En þeir allra fáfróðustu
sáu að eitthvað hlyti að vera bog-
ið við það að svifta að ástæðu-
lausu 5 kjördæmi atkvæði þeirra
í þinginu, og þetta var beint brot
á stjórnarskránni.
Þetta eru aðeins tvö dæmi um
ástandið; ótai mætti telja, en varla
trúa menningarþjóðir Evrópu slík-
um sögum nema þeim sé kunn-
ugt um að í Ameríku er minna
af athafna-, mál- og skoðanaírelsi,
en í nokkru siðuðu landi Evrópu.
Fyrir þrem árum fóru Banda-
ríkjamenn í heimsstyrjöldina. Ibú-
ar landsins vildu ekki stríð. Þeir
munu nú nálega 100 milj. að tölu
Og mikið af þeim eru Evrópu-
menn, sem ennþá eru ekki orðnir
„Amerikanar", og margir þeirra
flúið undan herskyldu til Ameríku.
Þegar svo stríðið kom varð að
sannfæra þjóðina um að stríð væri
nauðsynlegt, og þá var hafinn
geysimikill ritsmíða iðnaður, er
var dreift út, blöðin látin sann-
færa fólkið um nauðsyn á stríði
og kenna því að hata Þjóðverja.
Og ekki nóg með það. Borgaran-
um var lögð sú skylda á herðar
að njósna um hugarfar nágranna
síns. Honum hjálpuðu svo „ríkis-
ALÞYÐUBLAÐIÐ
varnarráðin" og dómstólarnir stóðu
á bak við þau, og bak við þá
hin ægilegu njósnaralög (Espion-
age Act).
Þegar svo herliðið var sent á
vígvöllinn til Frakklands var vak-
in geysileg þjóðernistilfinning og
rembingur hjá þjóðinni. En svo
var stríðinu lokið áður en nokk-
urn varði.
Allri æsingunni og grimdaræð-
inu, er þjóðin hafði verið æst f,
gegn Þjóðverjum, scéru svo auð-
valdssinnar gegn jafnaðarmönnum.
Sérstaklega var hatrinu beitt gegn
I. W. W. (Industrial Workers of
the World), sem um langan aldur
hafði fengið eignamönnunum ótta.
Þegar á stríðstímunum var njósn-
arlögunum beitt gegn þeim.
(Framh.)
Leikhúsið.
Afturgöngur. Leikrit í
3 þáttum eftir Henrik
Ibsen.
Það væri að reisa sér hurðarás
um öxl, ef „minni spámennirnir"
ætluðu að fara að dæma verk
meistarans Ibsens. Og þeim, sem
enga spádómsgáfu hafa, yrði það
því þyngra viðfangsefni. Það eitt
nægir eigi, að syngja lof og dýrð.
Dómur skal því eigi lagður á
leikritið sjálft, en efai þess í stutt-
um dráttum rakið og meðferð leik-
aranna á því.
Leikritið gerist á landeign frú
Alving, ekkju kammerherra Al-
vings, er þá er látinn fyrir 10 ár-
um. Persónurnar í leikritinu eru
frú Alving, er hafði lifað í ógæfu-
sömu hjónabandi við bónda sinn,
er var hinn mesti svallari og hafði
eyðilagt líf hennar.
Sonur hennar, Osvald, er hún
hafði sent burt á unga aldri, til
að hann fengi |kk> að kynnast
heimilislffinu og lágði síðan stund
á málaralist og dvaldi lengstum í
París, en er nú kominn heim aftur,
aðframkominn af ólæknandi sjúk-
dómi, er hann hafði fengið að
erfðum frá föður sínum, er hafði
lifað fjörugu llfi á lautinantsárum
sínum og jafnvel síðar, því Regína,
er talin er dóttir Engstrand smiðs,
var dóttir Alvings og herbergs-
þernu frúarinnar, er síðar ginti
Engstrand til að giftast sér.
Regína er svo að segja alin
upp hjá frú Alving, og vill eigi
hverfa heim til föður sfns, er vill
fá hana til sín.
Frú Alving hefir með öllu leynt
hinni slæmu sambúð þeirra hjóna
og líferni Alvings og ráðstafað
öllu þannig, með dugnaði sín-
um og fyrirhyggju, að Alvings er
minnst sem hins mesta og bezta
velgerðamanns sveitar sinnar. Og
til þess að byggja fyrir, að nokk-
urn tíma vitnist hið sanna um
hjónalíf þeirra, ákveður hún að
reisa barnahæli, er skuli vera Al-
ving minnismerki.
/ Fimta persónan er séra Manders,
holdi klædd hræsnin og meðtilfinn-
ingaleysið með mönnunum.
Séra Manders er orðinn yfir-
drepskapurinn eðlilegur. Honum
er eðlilegt að hneykslast á og
vandlæta yfir öllu því, er fer &
bága við viðteknar siðakenningar,
lagasetningar og almenúingsálitið,
sem hann sem klerkur verður auð-
vitað ætíð zð taka tillit til, þvá
keppinauturinn er auðvitað ætíð
reiðubúinn.
Osvald er hrifinn af líkamsfeg-
urð Regínu, og Regína er hrifin
af „fína herranum", en þó mest
af því, að fá að fara til Parísar,
eins og hann hefir lofað henni.
Barnahælið brennur, óvátrygt
fyrir verknað prestsins, er var
hræddur um að almenningsálitið-
myndi hneykslast á því, ef hann
léti eigi nægja að vátryggja það>
hjá Guði. Osvald versnar sjúk-
dómurinn við brunann, og þegar
svo Regína fær að vita, að sjúk-
lingurinn Osváld er bróðir hennar,
vill hún ekkert _við hann eða frú.
Alving hafa saman að sælda og
fer í styttingi. En Osvald etur
morfin svo að hann bíður bana
af, að móður sinni áhoríandi, og
tjaldið fellur.
Guðrún Indriðadóttir leikur frú
Alving af hinum mesta skilningi.
Frú Alving er snildarverk frá höf-
undarins hendi, langbezt gerða
persónan í leiknum. Leikur frú
Guðrúnar finst mér endurspegla
hugsun skáldsins, sérstaklega í
síðasta þætti.
Ragnar Kvaran leikur Osvald
einnig af hinum bezta skilningi,
nema hvað hann leikur ef til vill
full sterkt í öðrum þætti. í lok
þriðja þáttar er leikur hans og frú
Guðrúnar hreinasta snild.