Morgunblaðið - 14.06.1945, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÖ
Pimtudagui* 14. júní 1945.
!
0¥0tmbbikU>
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Arni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Þakkir til sjómanna
w*
Á ÖÐRUM stað í blaðinu er birt þakkarávarp til sjó-
manna, frá Mr. Hudson, fiskimálaráðherra Breta. Ávarp
þetta birtist í breska blaðinu „The Trades Gazette“ hinn
19. maí s.l. og er svohljóðandi:
„Nú, þegar styrjöldinni í Evrópu er Iokið, langar mig
til þess að senda öllum, sem stundað hafa fiskiveiðar á
sjónum, fylstu þakkir og mestu viðurkenningu fyrir erfiði
ykkar og fómir síðustu fimm og hálft ár.
Þegar stríðið braust út, þurfti breski flotinn óhjá-
kvæmilega að taka til sinna nota megin hlutann af skip-
um og togurum — og þau, sem best voru. Þrátt fyrir þetta
og andspænis öllum ógnum óvinarins, þrátt fyrir mikið
manntjón, þá hafið þið fært til breskra hafna birgðir af
fiski handa bresku þjóðinni, að magni til meiri en flestir
nokkru sinni bjuggust við, að mögulegt myndi verða. —
Vel gert!“
Þetta var þakkarávarp breska fiskimálaráðherrans. Því
er beint til allra sjómanna, sem hafa stundað fiskveiðar
á stríðsárunum og breska þjóðin hefir notið góðs af.
★
íslenskir sjómenn eiga sinn hlut í þakkarávarpi breska
ráðherrans. Og þeirra hlutur er ekki sá minsti. Enn hafa
ekki verið birtar neinar opinberar skýrslur, sem sýna,
hver hlutur íslenskra sjómanna er, hlutfallslega. En full-
yrða má, að bróðurparturinn af því fiskmagni, sem breska
þjóðin hefir fenglð á stríðsárunum, sje frá íslenskum sjó-
mönnum komið. Þeir fluttu fiskinn til breskra hafna „and-
spænis öllum ógnum óvinarins“, eins og breski fiskimála-
ráðherrann komst að orði.
★
Því er ekki að leyna, að stundum hefir andað kalt til
íslenskra sjómanna í breskum blöðum undangengin stríðs-
ár. Hins er þá einnig sjálfsagt að geta jafnframt, að bresk
stjórnarvöld hafa jafnan tekið drengilega svari íslenskra
sjómanna, þegar á þá hefir verið deilt á opinberum vett-
vangi. Þetta ber að þakka.
En það hefir að vonum vakið gremju meðal íslenskra
sjómanna og íslendinga yfirleitt, þegar greinar hafa birst
í breskum blöðum og því einu á loft haldið, að Íslendingar
hafi fengið hátt verð fyrir fiskinn, sem þeir hafa selt á
breskum markaði á stríðsárunum og jafnvel stundum
gefið í skyn, að þeir hafi okrað á þessari nauðsvnjavöru.
Langsamlega mestur hluti þess fiskmagns, sem íslend-
ingar hafa selt á breskum markaði á stríðsárunum, hefir
verið selt þar á frjálsum markaði. Það eru því Bretar
sjálfir, en ekki íslendingar, sem ákváðu verðið á fiskin-
um.
íslendingar vita vel, að þeir hafa fengið gott verð fyrir
fiskinn á breskum markaði á stríðsárunum. Þeir eru þakk-
látir fyrir þetta. En þeim finst ekki viðeigandi og bein-
línis rangt, að verið sje að reyna að koma á þá stimpil
okrarans fyrir það, að þeir hafa lagt kapp á að framleiða
sem mest af þessari nauðsynjavöru og selt hana vina-
þjóð, sem þeir óskuðu sigurs í styrjöldinni.
★
Breski fiskimálaráðherrann getur um mikið manntjón
sjómanna við öflun fisks handa bresku þjóðinni á stríðs-
árunum.
Þessi mannfórn hefir ekki farið fram hjá íslenskum
sjómönnum. Þeir skifta hundruðum íslensku sjómenn-
irnir, sem látið hafa lífið við þetta starf. Er það óhrekj-
anleg staðreynd, sem forsætisráðherrann okkar sagði á
friðardaginn. Hann sagði:
„Eigi aðeins höfum vjer mist hlutfallslega fleiri merm
á besta æfinnar skeiði úr hópi hinna tápmestu, en margir
þeir, er meir hafa komið við sögu styrjaldarinnar, heldur
hefir og öll styrjaldarárin sami kvíðinn og óttinn, sem
mest hefir þjáð styrjaldarþjó'ðirnar, læst sig um hugi allra
ástvina íslenskra sjómanna“.
Breski^ fiskimálafáðherrann veit um fómir sjómannw
anna. íslenskir sjómenn þakka honum hlýja kveðju.
\Jilar óhnpar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Góðir gestir í
bænum.
HJER í höfuðstaðnum er nú
staddur mikill hópur bænda og
húsfreyja úr Suður-Þingeyjar-
sýslu. Þetta fólk er að lyfta sjer
upp og sjá sig um, eins og nú er
góðu heilli farið að tíðkast um
bændur. Ekki vil jeg nota hið for
leiðinlega og útþvælda orðtæki,
að þetta fólk setji „svip á bæ-
inn“, en hinsvegar hlýtur öllum,
sem íslenskum sveitum og ís-
iensku bændafólki unna, að vera
þetta kærkomin heimsókn, þó
ekki sje vegna annars en þess,
að það er skemtilegt til þess að
vita, að fólk, sem býr búum sín-
um, skuli hafa tíma og tækifæri
til þess áð lyfta sjer upp og
leggja land undir fót, engu síð-
ur en þeir, sem í kaupstöðunum
búa og fara landið á enda í sum
arleyíum sínum. Hjer verður ;tö
vera meðalhóf á. Ein stjett á ekki
aitaf að þurfa að sitja heima,
meðan aðrar geta ferðast og sjeð
sig um. Einmitt þessvegna er
koma þessa myndarlega bænda-
hóps höfuðstaðarbúum fagnaðar
efni, og þeir iáta áreiðaniega
ekki sitt eftir liggja, til þess að
gjalda að nokkru þá gestrisni, er
þeim hefir verið sýnd úti um
sveitir landsins. Vonum við að
bændurnir og húsfreyjur þeirra
hafi ánægju af komu sinni til höf
uðstaðarins og ferðinni allri.
•
Meira um mynda-
styttur.
JEG VAR búinn að lofa því, að
birta meira af brjefi BORGNES-
INGS, og heldur hann áfram á
þessa lund: „Hugmyndin um
myndastyttu af fyrsta forseta
íslands er ágæt og ætti að vera
hægt að koma henni í fram-
kvæmd. Hann er svo ástsæll, að
þjóðin myndi fúslega vilja leggja
sinn skerf til þeirrar mynda-
styttu. Matthíasi Joeumssyni var
reistur minnisvarði í lifanda lífi
og þótti fara vel á því. En einn.
er sá maður, sem enn liggur ó-j
bættur hjá garði, og semekki má'
gleymast, það er tónskáldið okk
ar góða og göfuga, Sveinbjörn1
Sveinbjörnsson. Jeg kem ekki
svo til Reykjavíkur, að jeg ekki1
gangi upp í kirkjugarðinn við
Suðurgötu, jeg á þar vini og ætt
ingja, og ætíð kem jeg að leiði
tónskáldsins og nú síðast laugar
daginn 2. júní. Mjer brá í brún,!
þegar jeg leit þann reit. Járn-
grindurnar utanum leiðið ryð-
brunnar, leiðið sjálft þakið ill- J
gresi og engin tafla með nafni,
tónskáldsins. Hve margir íslend
ingar vita hvar skáldið hvílir,!
sem samdi lagið við þjóðsönginn?
Á hann að gleymast og týnast,
eins og svo margir fátækir ágætis
menn? Jeg treysti yður, Víkar
minn góður, að hvetja til þess að
eitthvað verði gert, sem haldi
minningu þessa manns uppi, þó
ekki sje annað en að hreinsa leið
ið af illgresinu og verja grind-
urnar umhverfis gröfina ryð-'
bruna, og þá um l'eið að setja
plötu á leiðið með nafni tón-
skáldsins“.
•
Það þyrfti margra að
minnast.
ÞETTA, sem Borgnesingurinn
segir, er rjett. Við íslendingar
höfum átt marga ágætismenn,
sem ber að minnast á sem veg-
legastan hátt. Og nú, þegar við
erum orðnir alfrjálsir og stönd-
um okkur sæmilega fjárhagslega,
þá er að byrja á því, að minnast
manna þessarra þannig, að al-
heimur megi sjá, að þeir hafi
verið til og unnið mikil verk. ■—
Tónskáldinu, sem samdi þjóð-
sönginn, má ekki gleyma. Þjóð-
in má ekki heldur gleyma öðr-
um eins forvígismönnum í stjórn
málum og t. d. Bjarna Jónssyni
frá Vogi. Reykjavík má ekki
gleyma Jóni Þorlákssyni. Arn-
firðingar hafa ekki gleymt Gísla
Súrssyni. Hvarvetna um menn-
ingarlöndin getur að líta fnynda
styttur frægra manna, og gestirn
ir spyrja: Hvað gerði hann? Hvað
afrekaði hann? — Stundum vill
það við brenna, að það er ekki
svo mjög mikið, sem þessum og
þessum var reist myndastytta
fyrir. Þannig megum við ekki
fara að því. Við eigum að minn-
ast þeirra bestu á þenna hátt,
minnast þeirra þannig, að við get
um með stolti bent börnunum
okkar á þá og sagt: Þetta er líkn
eski mannsins, sem svo mikið
vann fyrir þjóðina, þetta er einn
af þeim mönnum, sem þú átt að
þakka, að þú ert frjáls. Þetta
gæti orðið æskulýðnum og þjóð-
inni allri til mikils góðs. -— Það
er enginn tildursháttur í því að
hefja minningu ágætismanna sem
hæst. Það er sjóður, sem gefur
góðan ávöxt, þegar fram líða
stundir.
•
Efnilegur listamaður.
UNGUR, íslenskur hljómlistar-
maður hefir unnið mikinn sigur
í höfuðborg eins mesta stórveldis
í heimi. Þetta er mikil fregn. Hún
hefir að vísu heyrst fyrr, fregnin
um það, að íslenskir listamenn
hafi lagt að fótum sjer hugi
manna í erlendum stórborgum.
Og við það fyllumst við altaf
miklum fögnuði og rjettmætu
stolti. Það er vel gert af okkur,
svo fámennri þjóð, að eiga slíka
listamenn, segjum við. En altaf
hættir okkur þó við því, að vera
gleymnir á afrekin, gleymnir á
það„ hvað svona nokkuð hefir
mikið að segja fyrir þjóðarheild
ina og hróður hennar út á við.
Dómar Washingtonblaðanna um
Rögnvald Sigurjónsson píanóleik
ara eru ákaflega góðir, einmitt
vegna þess að við vitum, að þeir
sem þá rita, hrósa ekki öðru en
]>ví, sem er gott. Á það þurfum
við líka að venja okkur í okkar
listdómum.
A ALÞJÓÐA VETTVANGI
skiija í Reito
EINS og kunnugt er, þarf fólk
ekki að dvelja nema nokkrar vik
ur í borginni Reno í Nevadafylki
i Bandaríkjunum, þótt það sje bú
sett í öðrum fylkjum, til þess að
geta fengið skilnað og gift sig aft
ur. Hefir Reno því verið mjög
eftirsóttur staður fyrir þá, sem
leiðir eru orðnir á maka sínum.
En nú virðast dýrðardagar þess-
arar borgar vera á enda. Frá því
segir „Time“ svo þann 4. þ.m.
í fjórtán ár hafa lögfræðingar
í Bandaríkjunum verið að tauta
um lagagildi hjónaskilnaðanna í
Reno. En fjöldi Bandaríkjaborg-
ara fór þangað samt. í vikunni
sem ieið varð hjer breyting á. —
Hæstirjettur Bandaríkjanna
veitti öðrum fylkjum rjett til
þess að neita að viðurkenna
njónaskilnaði, sem gerðir eru í
bænum Reno í Nevadafylki.
Þetta hefir að vonum vakið á-
kafa athygli um öll Bandaríkin
og margt fólk, sem skilið hefir í
Reno og gift sig aftur, hefir orðið
heldur smeykt um sig. — Málið,
sem olli uppsteitnum byrjaði
svor.a: Það var miðaldra kaup-
maður, sem varð skotinn i mið-
aldra konu búðármanns síns. Þau
stúngu af til Nevada, fengu þar
skilriaði ■ sína og giftust svoí —
Síðan lögðu þau af stað heim og
bjuggust ekki við neinu öðru en
sælu hveitibrauðsdaganna.
En kona kaupmannsins, sem
hann hafði hlaupist á brott frá,
beið enn eftir honum heima. —
Rjett eftir að nýgiftu hjónin
komin á járnbjfautarstöðina,
Ijet hún handtaka þau. Kviðdóm
ur sakaði þau um fjölkvæni (og
,,fjölrhenni“). Málið kom fyrir
hæstarjett og kvað hann upp
þann úrskurð: „að fólk úr hvaða
fylki sem væri, gæti tekið sjer
lögheimili í öðru fylki með það
eitt fyrir augum að fá skilnað“.
Lögmenn í Bandaríkjunum á-
litu að þessi dómur staðfesti í
eitt skipti fyrir öll, að rjettmætt
væri að fara til Reno til að fá
skilnað. Fjöldi frægs fólks fór til
Reno og fjekk skilnaði, þar á
meðal Doris Duke, Gloria
Vanderbilt, og Gipsy Rose Lee.
En það var ein smuga á dómi
hæstarjettar, honum hafði láðst
að útskýra hugtakið „lögheimili"
(legal domicile). Þetta sá nú snið
ugur lögfræðingur í North-Caro-
lina, þar sem kaupmaðurinn og
konan búðarmannsins enn bjuggu
saman.
Vegna þess að lögin um hjóna
skilnaði í því fylki éru mjög
strörig,1 ákærði hann kaupmanns
hjðriirt nýju fyrir að „lifa í synd“.
Einu sinni enn voru þau handtek
in, leidd fyrir rjett og fundin sek.
Aftur áfrýjuðu þau ti! hæstarjett
ar, en nú gekk dómurinn þeim
ekki í vil. Hann varð á þessa leið:
„Hvert fylki getur sjálft ákveð-
ið, hvort það tekur gilda skilnaði
sem gerðir eru í öðrum fylkjum,
eða ekki“.
Um öll Bandaríkin spurði fólk,
sem skilið hafði í Reno, sjálft sig:
Hvernig fer nú fyrir mjer? Það
er alt í óvissu enn. En kaupmað
urinn og kona hans eru bæði í
fangelsi.
Preslkosning í Sfað-
arpresiakalli á
Reykjanesi
NÝLEGA fór fram prests-
kosning í Staðarprestakalli á
Reykjanesi í Barðastrandarpró
fastsdæmi. Umsækjandi var
einn, settur prestur á staðnum,
sr. Jón Árni Sigurðsson. — Á
kjörskrá voru 229, en 113
neyttu atkvæðisrjettar síns. Af
þeim kusu 110 umsækjanda, en
3 ' SeðIar voru auðir: Þar ' sem
helmingur kjósenda neytti ekki
atkvæðisrjettar síns, er kosning
ólögmæt.