Morgunblaðið - 17.06.1945, Blaðsíða 1

8 síður og Lesbók
Í2. trgangur. 133. tbl. — Sunnudagur 17. júní 1945. fsafoldarprentsmiðja h.f;
Londsfundurinn ú Þingvöllum
Hjer bjé Jón SigurSsson
í DAG ætlar íslenska stúdentafjelagið í Kaupmannahöfn að
afhjúpa minningartöflu á húsinu Ostervoldgade 8, þar sem Jón
Sigurósson bjó lengi. Við það tækifæri inun Jón Helgason pró-
fessor halda ræðu. Húsið sjest á niyndinni hjer að oi’an.
Frjetiabrjef irá Höfn
Hafnarbúar fagna frelsi
Forsetakosningar
í Iriandi
DUBLIN í gær: •— Verið er
nú að telja atkvæðin frá fyrstu
forsetakosningum á írlandi.
Fyrstu tölurnar voru þessar:
Sean Ó’Kelly, varaforsætisráð-
herra og fjármálaráðherra hafði
fengið 883006, en Sam Ma-
eéoin, stjórnarandstæðingur,
111284 og dr. Mccartan, Ulst-
ermaður 77993. Búist er við, að
talningu verði lokið í dag.
— Reuter.
Tveir þekiir skip-
sfjórar iálnir
SAMKVÆMT upplýsingum,
sem blaðið hefir fengið hjá Er-
lendi Pjeturssyni forstjóra
Sameinaða hjer, hefir sú fregn
nýlega borist hingað frá Kaup-
mannahöfn, að tveir af þekt-
ustu skipstjórum Sameinaða
hjer við land, þeir Emdal, sem
síðast var skipstjóri á m.s. Al-
exandrine og Lydersen, er síð-
ast var skipstjóri á s.s. Island,
sjeu látnir fyrir nokkru. Mun
Emdal hafa látist 1. apríl, en
Lydersen nokkrum dögum síð-
ar. —
Capt. Lydersen var einn af
elstu skipstjórum Sameinaða
fjelagsins og sigldi mestan
hluta æfi sinnar hjer við land.
Var hann íslendingum að góðu
kunnur og átti hjer marga vini
yíðsvegar um landið. Hann var
lipurmenni og unni íslandi og
íslendingum.
Capt. Emdal var um mörg ár
skipstjóri á m.s. Dronning Al-
exandrine. Hann var mjög vin-
sæll maður og hvers maflns
hugljúfi. Var á orði haft, hve
honum var umhugað um far-
þegana og gerði sjer far um
að leysa hvers manns vanda.
Hann kom hjer síðast í febr.
1940 og var þá skipstjóri á s.s.
Bergenhus.
Þessir báðir íslandsvinir voru
riddarar af ísl. Fálkaorðunni.
Horðmenn vilja
bráðabirgðahús
Frá norska blaðafull-
trúanum.
TIL ÞESS áð bæta að hinum
tilfinnanlégu húsnæðisvand-
ræðum, sem nú eru bæði í Osló
og á -öðrum stöðum, þar sem
innrásarherinn hefir farið um
eyðandi' eldi, hefir „Arbeider-
bladet“ gert það ,að tillögu
sinni, að hafin verði framleiðsla
á ódýrum timburhúsum í stór-
um stíl.
Meðan verið er að framleiða
húsin í verksmiðjunum, má
leggja skolpleiðslur og vatns-
leiðslur og gera vegi. Blaðið
hugsar sjer, að myndað yrði
fjelag til þess að koma þessu í
kring, en fjárhagslegar skuld-
bindingar ábyrgist ríkið.
í GÆR fjekk blaðið brjef frá
ungum mentamanni í Höfn.
dagsett mánudaginn 8. maí. Þar
segir m. a.>
,,Nú þegar kirkjuklukkurú-
ar hafa hringt frið yfir land og
lýð, og mestu skothríðinni í
höí'uðborg Danmerkur er farið
að linna, flýgur mjer í hug,
hvort þið, góðir og gamlir vinir
mínir við Morgunblaðið sjeuð
ekki orðnir frjettaþyrstir hjeð-
an.
Ógerningur er að lýsa atburð
unum hjer síðustu daga, nema
að. litlu leyti. Svo umfangsmikl-
ir eru þeir. H
Klukkan var 8% (danskur
sumartími), er fregnin þarst
um það til danskra hlustenda,
að þýski herinn hefði hjer gef-
ist upp. Óviðjafnanleg gleði
greip alla unga sem gamla. Fán-
ar voru hvarvetna dregnir að
hún, þar sem tök vöru á, ljós
öll kveikt um alt. Fólk kveikti
á kertum sínum, er það hafði
geymt sjer, ef á þyrfti að halda
þegar úti væri um alt rafmagn.
Fólk þusti út á götur og
stræti, hló og grjet, hrópaði
húrra óg söng danska ættjarð-
arsöngva og þjóðsöngva Banda-
manna. Bráðókunnugt fólk
fðamaðist af gleði á götum úti.
Myrkvunarskýlur sporvagn-
anna voru rifnar niður. Fólk
þusti í sporvagnana. Allir
þurftu að ílýta sjer, komast
leiðar sinnar þangað sem safn-
"ást skyldi til fagnaðar, til
kunningja og vina. Stórborg,
sem hafði árum saman legið í
fjötrum, var leyst úr læðingi.
Aldrei hafa danskir spor-
vagnsstjórar ekið með farþega
á sama hátt og þetta kvöld, þ.
8. maí. Unglingar ýmist sátu
anna. hjengu aftaná vögnunum
og framaná þeim.
Á þeim bílum, sem voru á
ferð, sat fólk á þökum þeirra,
brettum og' burðargrindum.
Hjólreiðamenn komust naum
ast áfram fyrir mannþrönginni
á götunum. Einn mann sá jeg,
sem varð að lyfta reiðhjóli sínu
yíir höfuð sjer, til að bjarga
því frá hnjaski. Annan hjól-
reiðamann sá jeg með fjelaga
sinn á háhesti.
Brátt komu dönsku frelsis-
vinirnir fram á sjónarsviðið.
Þeir voru ýmist í bílum eða á
reiðhjólum. Þeim var tekið með
slíkum fagnaðarlátum, að því
vei'ður ekki með orðum lýst.
Um 10 leytið kom skyndileg
truflun á þessi óundirbúnu há-
tíðahöld. Skothríð ltvað við hjer
og þar í borginni. Þetta skaut
mönnum ekki svo mjög skelk
í bringu. Menn eru orðnir sliku
svo vanir í seinni tíð. Þarna
voru síðustu krampadrættir í
leyniskyttum Hipo-manna.
Nú byrjuðu frelsisliðar a'ð
fangelsa landráðamenn. Þær
fangelsanir halda áfram. Jeg
hefi sjeð bílfarma af landráða-
mönnum, með hendur fyrir aft-
an hnakkann, ellegar rjettar
upp í loftið. Mörg þúsund land-
ráðamenn eða „vafasamir“ eru
þegar teknir fastir. Hatur Dana
á þessum mönnum er margfalt
magnaðra en hatrið á þýsku
harðstjórunum. Einn landráða-
maður hefir þegar meðgengið,
að hann hafi myrt 16 danska
frelsisvini. Nokkur mistök haúa
orðið. einkum fyrstu nóttina.
Framh. 6 2. aíðu
Fjörugar
umræður
á föstudags-
kvöld
Á FÖSTUDACSKVÓLD var
settur fundur að nýju í stóra
salnum . Valhöll.
Fundarstjóri á þeim fundi
var Tómas MÖlíer póstaf-
afgreiðslumaður í Stykkis-
hóírai, en ritarar Egill Stefáns-
son á Siglufirði og Björn Lofts-
son lrá Bakka.
Fundur þessi stóð yfir í rúm-
lega tvær klukkustundir. Rætt
var um ýmsar þær tillögur, sem
lagðar voru íram á hinum
fyrra fundi um daginn, er Gísli
Jónsson alþm. hafði íramsögu
að.
Þessir tóku til máls á fund-
inum: Ólafur Thors forsætis-
ráðherra, Bjami Benediktsson
útgerðai maður í Keflavík, Guð
mundur Erlendsson frá Núpi,
Erlendur Erlendsson Hlíðar-
enda, Sigurður Halldórsson,
Páll Kolka, iæknir, Enok Helga
son, Hafnarfirði, Sigbjörn Ár-
mann kaupmaður.
Ræður manna fjölluðu um
ýmislegt viðvíkjandi tillögum
þeim, sem lágu fyrir fundin-
um. En ákveðið var að atkvæða
greiðsla um þær færi ekki fram
fyrri en daginn eftir.
Ujarni Benediktsson borgar-
stjóri talaði m. a. um afstoðu
stjórnmálaflokkanna til lýðræð
isins, og hvernig trygð þeirra
við hið rjett’a og sanna lýðræði
í fjelagsmálum kæmi misjafn-
lega fram í verki. Páll Kolka
ræddi m. a. um sama mál. Verð
ur hjer vikið að undirtektum
og afgreiðslu þess máls hjer
í blaoinu að loknum landsfund-
inum.
Ýmsir ræðumanna töluðu um
afstöðu Framsóknarflokksins til
annara flokka í landinu, og til-
raunir Framsóknarmanna til
þess að vekja tortrygni meðal
bænda í garð Sjálfstæðismanna,
tilraunir, sem bæru ekki þann
árangur, er Framsóknarmenn
væntu sjer.
Var mikill þróttur og fjör í
umræðum þessum er báru vott
um einhug og einbeitni fund-
armanna í baráttu Sjálfstæðis-
flokksins fyrir velferð þjóðar-
innar.
Vegna þess hve blað þetta fer
snemma í prentun, verður ekki
hægt að segja frá laugardags-
fundinum fyrri en í næsta
blaði.
Fá ekki að fara
heim
LONDON: — Rússar hafa til-
kynt, að svissnesku fólki, sem
er á hernámssvæðum þeirra,
verði ekki leyft að fara heim
til Sviss, fyrr en Svisslending-
ar sendi heirn þá rússneska
borgara, sem nú eru í Sviss, en.
þeir eru taldir um 9.000. Segja
Rússar, að meðferð Svisslend-
inga á þessum mönnum sje aga
leg, en þeir hafa flestir flúið
úr fangabúðum til Svisslands.
— Reuter.
Varðsveitir stofn-
aðar í Horegi
Frá norska blaðafull-
trúanum.
BEICHMA.NN, yfirmaður
norska herráðsins, hefir skýrt
blaðinu „Morgenbladet“ svo
frá, að í Noregi sje verið að
koma á fót varðsveitum, sem
verða með líku sniði og varð-
sveitir, sem verið er að stofna
um alla Evrópu.
Sveitimar fá ágætis útbún-
að. Klæði og vopn koma frá
Englandi. Herráðið hefir einn-
ig trygt sjer allmikið af þýsk-
um vopnum, sem henta varð-
sveitunum.
Nýir árgangar verða ekki
kvaddir til varðsveitanna, held
ur verða þær að mestu skipað-
ar árgöngunum 1937, 1938 og
1939, en þeir árgangar eru best
æfðir.
„Þeir eru á móii
mjer"
London í gærkvöldi.
CHURCHILL forsætisráð-
herra hefir gefið út yfirlýsingu
varðandi kosningarnar,. og
kemst svo að orði: „Sumir af
hinum frjálslyndu frambjóð-
endum Sinclairs erú að segja
kjósendum það, að þeir eigi að
„greiða atkvæði með Churchill“
Verð jeg því að taka eftirfar-
andi fram: Þessir frambjóðend-
ur eru í andstöðu við mig og
stjórnina, og að greiða þeim at-
kvæði, er ekki að greiða mjer
atkvæði, heldur með stjórnar-
andstæ'ðingsm og móti mjer og
stjórninni. En hinir þjóðlegu
frjálslyndu menn fylgja stjórn
inni að málum, og held jegr að
þeir sjeu í meirihluta í þeim
flokki. En fyrir alla ætti orð-
tækið að vera: Föðurlandið
gengur fyrir flokknum.
Ráðherrar Quislings
fyrir rjetti.
Frá norska blaða-
fulltrúanum:
SEX MENN úr stjórn Quisl-
ings voru fyrir yfirheyrslu-
rjettinum í gær. Enn hefir ekki
borist nein skýrsla um það. sem
þar gerðist.
eða stóðu á þökum sporvagn- I borgarstjóri, Ólafur Einarsson