Morgunblaðið - 01.07.1945, Blaðsíða 5

Sunnudagur 1. júlí 1945.
MORGUNBLAÐIÐ
-6
Nágrannaþjóðirnar.
Nágrannaþjóðirnar Norðmenn
og Danú' eru nú sem óðast að
undirbúa endurreisn óg nýsköp
un atyinnuvega sinna eftir á-
nauðina á styrjaldarárunum.
Báðar þjóðirnar hafa talið það
lífsnauðsyn að samvinna tæk-
ist milli allra flokka í landinu,
alveg án tillits til hins mikla
REYKJAYÍKURBRJEF
lendingum, hvers vegna hin
mikla ráðstefna á Kyrrahafs-
strönd varð lokuð íslendingum.
Sendiherrar.
Sendiherrar íslands eru komn
innbyrðis stefnumunar þeirra ('r heim til viðræðna við ríkis-
í landsmálum. Þar hefir enginn stjórnina. Hvar í flokki sem
skorist úr leik. Enginn flokkur uienn standa, eru allir á einu
með hvorugri þjóðinni hefir ' máli um það, að mjög ríður
talið sjer sæmandi að snúast a miklu, að vel takist um alla
öndverður gegn stjórnailsam- utanríkisþjónustuna. Það hafa
vinnunni. I menn hjer á landi aldrei fundið
Það er ákaflega ólíklegt, að eins vel °S undanfarin styrj-
nokkurt blað í þessum löndum aldarar.
eða fámennir hópar, sem hafa | Stundum heyrast raddir um
útgáfu blaða með höndum, veki Þa<5, að utanríkisþjónustan
á sjer eftirtekt, með þeirri rót- j verði svo dýr, að hún verði
grónu meinfýsi í garð þjóðar , hinu fámenna þjóðfjelagi okk-
sinnar, að þeir gleðjist yfir ar ofviða. Vel gæti svo farið, ef
hverjum þeim erfiðleikum, sem þjóðin ætlaði að berast á í þeim
30. júní 1945.
blöð eftir því, að málgagn hins
mikla samherja í austri,
Pravda, er tekið upp á því
sama, að fara ómjúkunn hönd-
um um ræðu hins mikla frels-
isleiðtoga og sleppa köflum úr
máli hans.
verða á vegi ríkisstjórnanna, er
hafa tekið sjer fyrir hendur að
leiða þjóðirnar út úr hinum
ískyggilegustu þrengingum.
Það kann að vera að hinar
erlendu inneignir íslendinga
glepji nokkrum mönnum sýn
hjer á landi, svo þeir haldi, að
við getum með þeim keypt okk-
ur út úr komandi þrengingum
á sviði atvinnuveganna.
En hjer á landi er hægt að
virða fyrir sjer þau fyrirbrigði
í þjóðfjelaginu, sem þar verða
sennilega óþekt. Stjórnmála-
flokk, sem skerst úr leik á hin-
um alvarlegustu timum, og
ákallar bændastjett landsins til
fylgis við sundrungina, og blaða
útgáfur, sem allan ársins hring
birta ánægju sína yfir hvers-
konar erfiðleikum sem bera að
höndum, eða þó ekki sje annað
tilefni til ánægjunnar en von
í aflaleysi, grasbresti, verðfaili
afurða eða truflunum á atvinnu
rekstri þjóðarinnar.
Frá San Francisco.
Mikil gleðitíðindi eru það, að
samkomulag skyldi hafa náðst
í hinni miklu ráðstefnu í San
Francisco. Að þar skyldi, eins
og til var ætlast, hafa tekist
að leggja grundvöll að því sam-
starfi, sem á að tryggja frið í
heiminUm.
Sennilega eru menn misjafn-
lega trúaðir á, að friðarvonir
hins hrjáða mannkyns rætist. hin bestu skilyrði til þess að
efnum. En leiðin til þess, að af
utanríkisþjónustunni verði
akhei tilfinnanlegur kostnað-
ur, er einfaldlega sú, að hafa
ekki dýran erindisrekstur nema
þar sem hans er þörf. En eins
og viðhorfið er nú í viðskiftum
þjóðanna og jafn*nauðsynlegt
sem okkur er að vel sje haldið
á málum okkar, þá er engu
fje betur varið en því, sem fer
til þess að kosta vel hæfa og
duglega íulltrúa til erindisrekst
ur meðal helstu viðskiftaþjóða
vorra.
Kommúnistar o. fl.
Andstæðingablöð ríkisstjórn-
arinnar gera sjer mjög tíðrætt
um kommúnista og það, hve
óþjóðhollir menn þeir sjeu. Þeir
vilji efla sundrung i þjóðfjelag-
inu, segir Vísir t. d. Verður eigi
sjeð, að sú stefna sje Vísi á
móti skapi. Hann þykist vinna
gegn sundrung og kommúnist-
um. Hann gerir alt sem í hans
valdi stendur, til þess að blása
að eldi sundrungarinnar. Þann-
ig styður hann þá stefnu, sem
hann þykist vinna gegn. Og
sama máli gegnir með banda-
menn hans við Tímann.
Ritstjóri Alþýðublaðsins held
ur því mjög eindregið fram, að
Kommúnistaflokkur íslands sje
meira og minna undir stjórn
hinna rússnesku skoðanabræðra
(sinna. Hann hafði á tímabili
. En bölsýni manna í þeim efnum
stafar frá hörmulegum von-
brigðum fyrri ára. Alt fyrir það
hljóta menn að fagna hverri
þeirri alvarlegu tilraun, sem
gerð er, til þess að draga úr
ofbeldi og grinmd í viðskiftum
þjóðanna, hverri þeirri tilraun,
sem gerð er, til þess að láta rjett
læti koma í stað oibeldis.
Af sáttmála þeim, sem gerð-
ur var á ráðstefnunni í San
Francisco, og birtur hefir verið
hjer í blaðinu, verður ekki sjeð,
að nein þjóð verði útilokúð frá
því samstarfi er efnt verður til,
hafi hún ekki gerst brotleg við
grundvallarreglur samtakanna.
En til þátttöku í þessari ráð-
stefnu voru aftur á móti sett
skilyrði, sem íslenska þjóðin
gat ekki felt sig við. Fyrir heild
ina mun það vitanlega skifta
harla litlu máli, hvort „einbú-
inn i Atlantshafi“ verður þátt-
takandi í samstarfi þjóðanna
eður eigi. En það gæti þó haft
nokkurn útlitshnekki í för með
sjer fyrir samtökin, ef útiloka
ætti þá, sem smæstir eru. Og
mikið forvitnismál er það ís-
íslensk fræði.
í nýútkomnu hefti af tíma-
riti ísl. stúdenta i Höfn birtist
grein eftir Jón Helgason pró-
fessor, um verkefni íslenskra
fræða. Hann kemst svo að orði
í upphafi greinar sinnar:
„Hverjar kröfur þykir nú á
tímum sjálfsagt að gera um
vísindastarfsemi menningar-
þjóðar? Framar öllu, að hún
leggi fram aðalskerfinn til rann
sókna á þeim efnum sem henni
standa næst, á tungumáli sínu
og bókmentum, sögu sinni og
náttúru lands síns. Sú þjóð er
ekki fullgild menningarþjóð,
sem annað hvort brestur mann- I
afla eða treystir sjer ekki, að
veita fjármagn til að reka slík- 1
ar rannsóknir á fastan og skipu
lagðan hátt“.
Siðan rekur höfundur verk-
efni þau, sem íyrir hendi eru
í íslenskum fræðum viðvíkj-
andi bókmentum og tungu. Fær
ir hann sönnur á, að taka þarf
skipulegar á rannsóknum í þess
um fræðigreinum, en gert hefir
verið. ~ i
Fyrir nokkrum árum var
hafist handa um það, að sagn-
fræðingar skiftu með sjer verk-
um við að skrifa ítarlega ís-
lendingasögu. Hefir bókaútgáfa
Menningarsjóðs og þjóðvinafje-
lagsins gefið út þrjú bindi þeirr
ar sögu, en dr. Páll E. Óla-
son samið þau að mestu leyti,
dr. Þorkell Jóhannesson síðari
hluta síðasta bindisins, er út
hefir komið. En alls eiga bind-
in að vera 9. Er von á næsta
bindi frá Árna Pálssyni pró-
fessor. Og því næst mun koma
bindi, er Einar Arnórsson sem-
ur.
Nokkur gagnrýni hefir kom-
ið fram úr stöku stað á þessu
sagnfræðiriti Pál E. Ólasonar,
m. a. fundið að því, að meira
rgætti persónusögu en yfirlits
j um þjóðarhag. En telja má víst,
1 að ekki verði horfið frá
sömu ummerkjum og það var'að fá samda og útgefna sögu
í hans tíð, er mjer ekki kunn-• IslendinSa’ ^1’1’5 en Því verki
ugt. Stundum virðist hann í er lokið’. svo við’nnandi sje i
þessum efnum fai’a lengra en alla slaði-
Vafdhnar Björnsson.
Þegar minst verður hins am-
eríska setuliðs hjer á landi á
undanförnum styrjaldarárum,
ínunu mdrgir renna huganum
til Valdimars Björnssonar sjó'-
liðsforingja. Ekki svo mjög til
„sjóliðsforingjans“. Því þó hann
hafi hjer á landi klæðst þeim
búningi, hefir hann jafnan
gert heldur lítið úr sjómensku j skilningi,
sinni.-
Sem milligöngumaður milli
Islendinga og hernaðaryfirválda
hefir hann gert báðum aðilum
mikið gagn, unnið að því, að i
hinum nauðsynlegu samskiftum
skapaðist tiltrú, en tortrygni
eyddist, sem altaf vill verða
fylgifiskur ókunnugleikans.
Árum saman hefir Valdimar
Björnsson samið daglegan út-
drátt úr öllu því helsta, sem
birst Hefir í íslenskum þlöðum,
til afnóta fyrir setulið og sendi-
sveit Banddrikjanna hjer A
landi. Má nærri geta, hvílíkur
fengur það hefir verið, að í44
þessa starfs valdist maður
jafn nákvæman kunnleika á öU
um staðháttum hjer á landi,
mönnum ög málefnum. En saw
hliða ' þessú héfir Valdimar
Björnsson haldið ótal marga
fyrirlestra fyrir herdeildir, sem
hjer hafa verið, um sögu og
sjerkenni islensku þjóðarinnar,
atvinnulíf og hugsunarhátt, og
með þvi eytt margskonar mis-
er . annars hefð*
breiðst út um heiminn méð
þessum mönnum, sem urðu á-
heyrendúr hans.
Jeg efa það ekki, að Banda-
ríkjamenn, sem hjer hafa vcr-
ið, hafi metið starf Váldimárs
Björnssonar, fundið, hve mik-
inmþátt hann hefir átt í.góðtá
sambúð milli almennings • og
setuliðsins. En meðal íslend-
inga nýtur Valdimar Björnssou
sjerstaklega almennra og ein-
dreginna vinsælda fyrir starf
sitt hjer í smáu og stóru.
vera kunnugur því máli, er
hann var í Kommúnistaflokkn-
um og starfaði sem gestur i
Moskva. En hvernig hann sann-
prófar það, að alt sje enn með
Áfmæli Gunnlaugs
Kristmundssonar
sandgræðsiu-
stjóra
VINIR cg sarristarfsmenn
Gunnlaugs Kristmundssonar
sandgræðslustjóra, hjeldu hon-
um veglegt samsæti á 65. afmæl
isdegi hans síðastliðinn þriðju-
dag. Afmælið var haldið að
Hótel Borg og sátu það fjöldi
manns.
Adolf Björnsson bauð heið-
ursgestinn og, aðra veislugesti
velkomna og stýrði hófinu.
Sumarsfarf skáta
Skátatún:
Bæjarstjórn Reykjavíkur hef
ir úthlutað fjelaginu 1 ha.
lands inni í Laugardal. Þar hef
ir fjelagið i hyggju að reisa
tjaldbúð, sem skátar, sem vihna
í bænum, geta sofið í um næt-
ur, en notað kvöldin til skáta-
starfa. Þarna munu verða settir
upp alskonar leikvellir og i-
þróttatæki, sem skátar yngri
sem eldri geta notað. Á morgn
ana verður svo fafið í sundlaug
arnar.
Vikuútilcga:
Þá hefir verið ákveðið að
efna til vikuútilegu í Botnsdal
Steingrímur Steinþórsson dagana 30 júní__8. júH..
búnaðarmálastjóri flutti ræðu
I Utilegur:
fyrir mlnnl aímælisbarnsins og | Skipuliigðar verða ferðir um
skýrði frá að vinir hans
samstarfsmenn hefðu
°S helgar fyrir skáta, sem í bæn-
ákveðið
að láta stevna af honum eir-
, um dvelja, um nágrenni bæjar-
ins og veiður reynt að tengja
mynd. er eftir hans dag yrði í staðina við sögulegar heimild-
eigu Búnaðarfjelags Islands til ir Qg þjóðsögur) sv0 að slíkur
minningar um hið gagnmerka fróðleikur tegnist minningum
brautryðjendastarf, er hann hef skátanna frá stöðunum. Eldri
ir nnnlð 1 ^lensku þjoðar skátar munu að sjálfsögðu fara
hann geti fært sönnur á, Og eitt
er víst, að Kommúnistflokkur-
Fyrir forgöngu Mentamála-
ráðs og stjórnar Þjóðvinafje-
inn beygir af stefnu sinni í at- jiagsins eru náttúrufræðingar
vinnu- og viðskiftamálum, til iandsins nú að koma sjer sam-
þess að efla eining þjóðar í ! an um vci'kaskifting sín á miHi,
viðreisnarstarfi, þrátt fyrir þá
fortíð, sem Stefáni Pjeturssyni
er alveg sjerstaklega kunnug,
meðan hópar manna í landinu
vinna leynt og ljóst gegn þjóð-
areiningunni.
Hvort ennþá eru leyniþræðir
milli íslenskra manna og valda
manna í austri, er annað mál.
Það kemur í Ijós fyrr eða síð-
ar.
Kannske var það tilviljun,
að um sama leyti sem Alþýðu-
blaðið finnur að því að Ríkis-
útvarpið sje farið að fella kafla
úr ræðum Churshills í frjetta-
flutningi sínum, þá taka ensk
við að semja ítarlega Islands-
lj’singu. Má búast við, að það
verk taki nokkur ár. Þar á að
koma fram í einni heild yfirlit
yfir þekking nútímamanna á
náttúru landsins, sem í ýmsum
greinum er æði mikið fyllri en
um síðustu aldamót, er Þor-
valdur Thoroddsen skrifaði ís-
landslýsing sína.
Þeir fræðimenn, sem hafa
með höndum rannsókn á bók-
mentum okkar og tungu, ættu
að efna til skipulagðrar verka-
skiftingar, eins og reynd hefir
verið meðal sagnfræðinga og
náttúrufræðinga.
ínnar.
Auk Steingríms mæltu þakk-
ar- og árnaðarorðum til Gunn-
laugs, Emil Jónsson samgöngu-
málaráðherra. Bjarni Ásgeirs-
son formaður Búnaðai'fjelags
íslands, Ríkharður Jónsson
listamaður, Guðmundur Þor-
bjarnarson bóndi, Hákon
Bjarnason skógræktarstjóri,
Bjai-ni Bjarnason skólastjóri að
Laugavatni og Árni Eylands
framkv.stj.
Afmælishófið fór hið besta
fram og bar vott hinna miklu
vinsælda sem Gunnlaugur Krist
mundsson á hvarvetna að
mæta.
Kjörseðlar Sil !s-
lands
London í gærkveldi.
VERIÐ er nú að senda bresk-
um hermonnum, sem dvelja er
lendis, kjörseðla, svo þeir geti
neytt kosningarrjettar síns í
þingkosningum þeim, sem bráð
lega verða háðar. Eru seðlar
þesir sendir um meiri hluta
heims, allt frá íslandi til
Burma. Flestir eru þeir fluttir
loftleiðis og ganga fyrir öllum
öðrum pósti. —Reute.r
í lengri hópferðir eins og und-
anfarin sumur.
Samkeppnir:
Fyrirhuyaðar eru ýmsar kepn
ir í skátaíþróttum til að veita
skátum raunhæfa kunnáttu.
Foringjanámskeið:
Foringjaskóli Bandalags ís-
íslenskra skáta mun starfa að
Úlfljótsvatni í haust, en xáðgert
er, að fjelagið standi fyrir fór-
ingjanámskeiði fyrir þá for-
ingja, sem -ekki komast austur
á foringjaskóla B. S. í.
F r amk væindast jóri:
Þá hefir fjelagið ráðið til sín
framkvænxdastjóra yfir sumar-
mánuðina. Mun hann verða til
viðtals að Vegamótastíg'4, fel.
4—5 alla virka daga nema laug
ardaga, fyrir foreldra og aðra,
sem vilja fá nánari upplýsingar
um starfsemi Skátafjelags
Reykjavíkur.
Okkur er vel Ijóst að stuðn-
ingur og velvild mætra rnanna
er okkur nauðsynlegur og vjer
teljum að því betra samstarf
sem sje milli heimila, skóla og
æskulýðsfjelaga (skátafjelags-
ins), þvi betri árangur náist í.
hinu stórkostlega áhugimáli:
Uppeldi hinnar íslensku æsku.