Morgunblaðið - 01.07.1945, Blaðsíða 4

4
MOROUNBLAÐIÐ
Sunnudag'ur 1. júlí 1945.
Útg-: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarni.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
p.t. Jens Benediktsson.
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstrœtj 8. — Sími 1600.
Askriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands.
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
A L Þ I N C I
í DAG, 1. júlí, eru hundrað ár liðin frá því að hið end-
urreista Alþingi kom saman fyrsta sinni hjer í Revkjavík.
En tilskipunin um hið „endurreista“ Alþingi var gefin
út tveim árum É*ður, eða 8. mars 1843. Drátturinn, sem
á því varð að þingið kæmi saman, eftir að tilskipunin
var gefin út, stafaði af því, að margskonar undirbún-
ingur þurfti fram að fara, áður en gengið yrði til kosn-
inga.
ir
Endurreisn Alþingis markaði merkileg tímamót í sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga. Hún var ávöxtur langrar og
þrautseigrar baráttu bestu sona þjóðar vorrar.
Það var engin tilviljun, að forvígismenn frelsisbaráttu
íslendinga á fyrri hluta nítjándu aldar lögðu höfuð áherslu
á að fá Alþingi stefnt saman á ný. Þeim var ljófet, að
yrði þessu marki náð, myndi þjóðin öðlast nýjan kraft.
Þeir vissu, að með Alþingi myndu opnast möguleikar til
nýrra sigra, nýrra dáða.
★
Leiðtogar frelsisbaráttunnar vissu vel hvað þeir voru
að fara, er þeir kröfðust að fá Alþingi endurreist. Og þeir
lágu heldur ekki á liði sínu.
Strax á fyrsta þinginu höfðu þeir meðferðis frá þjóð-
inni stærðar bunka af „bænarskrám“, en þetta var aðferð
þeirra tíma, til þess að fá rjettindi fólkinu til handa. í
„bænarskránum“ bað þjóðin um margskonar umbætur.
Meðal annars bað hún um rýmkun kosningarjettar og
kjörgengis. Og hún bað um verslunarfrelsi.
Auðvitað var þetta ávöxtur mikils og óeigingjarns
starfs foringjanna ótrauðu, sem aldrei ljetu bugast. Þeir
hjeldu svo baráttunni áfram á Alþingi. Lögðu fram „bæn-
arskrár“ og bentu á óskir þjóðarinnar.
Gatan varð þó engan veginn greið. Oft varð að safna
sömu „bænarskrám“ ár eftir ár, áður en nokkur árangur
náðist. En aldrei gáfust leiðtogarnir upp.
Og sigrarnir komu smám saman. Sumir stórir. Aðrir
smærri. En allir færðu þeir þjóðinni umbætur á ýmsum
sviðum.
Þessari hvíldarlausu baráttu var svo haldið áfram
á Alþingi, undir forystu bestu manna á hverjum tíma.
Leiðarmörkin, sem sagan varðveitir, bera ó'ræk vitni
hinnar þrautseigu frelsisbaráttu: 1874 kom sjálf stjórn-
arskráin, — 1903 er æðsta umboðsstjórnin flutt heim, —
1918 fær þjóðin viðurkent fullveldið og 1944 er lýðveldið
stofnað.
★
Sú kynslóð, sem nú lifir og starfar í þessu landi, verður
að þekkja út í æsar sögu frelsisbaráttu þjóðar sinnar.
Hún mun þá komast að raun um, að þótt oft hafi leiðin
verið torsótt og langir aðdragandar að sigrunum, var
baráttan ekki til einskis háð.
Hins er þá einnig holt að minnast, að eftir að Alþingi
var endurreist, fyrir rjettum hundrað árum, hafði það
jafnan forystuna í frelsisbaráttu þjóðarinnar.
Alveg sjerstaklega ber að minna á þetta nú — á þessum
merku tímamótum í sögu Alþingis — vegna þess að í
seinni tíð er það orðinn fastur vani sumra manna, að
kasta hnjóðsyrðum til Alþingis og alls, sem það aðhefst.
Þetta er Ijótur vani og engan veginn hættulaus.
Islenska þjó'oin á að standa vörð um Alþingi. Hún á
að minnast þess, að Alþingi er sú stofnun, sem hæst hefir
gnæft á framfara- og frelsisbraut þjóðarinnar. Eftir komu
Alþingis má þangað rekja alla sigra í sjálfstæðisbaráttu
þjóðarinnar. Þessa ættu þeir að minnast, sem eru sí og æ
með aðkast til Alþingis og reyna að rýra álit þess.
★
Að síðustu þetta: Þótt íslenska þjóðin hafi nú náð hinu
langþráða takmarki, með stofnun' lýðveldisins, er sjálf-
stæðisbaráttunríi alls ekki lokið. Hún heldur áfram og
stöðt^ast aldrei. Þar verður það enn Alþingi, sem markar
stefnuna og — vinnur sigrana.
Vd ar shripar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
íslandshws í Höfn.
HJER í blaðinu í gær var sagt
frá því, að íslendingar, búsettir
í Kaupmannahöfn hafi mikinn
hug á því, að koma þar upp svo
nefndu. íslandshúsi, eða með öðr
um orðum húsi, sem sje nokkurs
•konar heimili íslendinga þar í
borg, þar géti þeir komið saman
og skemmt sjer, þar geti náms-
menn búið, þar verði bókasafn
og annað þessháttar. Vænta ís-
lendingar í Höfn að vonum styrks
frá ýmsum aðilum hjer heima, og
væri ekki vansalaust að láta þá
bíða árangurslaust eftir svari við
þeirri málaleitan. Fjöldi íslend-
inga munu altaf eiga þar heima,
og því ættum við hjer þá ekki
að leggjast allir á eitt og hjálpa
löndum í Höfn að koma upp
þessu heimili. Jeg tel sjálfsagt,
að hið opinbera muni hafa for-
göngu um þessi mál, og efast held
ur ekki um það, að þetta fær góð
ar undirtektir, því það er í raun
inni ekki vansalaust, að við Is-
lendingar skulum ekki þegar eiga
slíkt hús í Kaupmannahöfn, svo
mikið sem við höfum ferðast
þangað, numið þar og dvalið.
•
Gistihús -Við ferða
mannaleiðir.
FERÐALANGUR skrifar: —
„Herra Víkar! — Það er mikið
hneykslast á gistihúsastarfsemi
okkar Islendinga, og ekki að ó-
sekju. Hver hetjan annari fær-
ari ríður út á ritvöllinn, knúin af
innblæstri og heilagri vandlæt-
ingu, í þeim góða tilgangi, að
ouna augu almennings og yfir-
valdanna í þessum efnum. Það
eru auðvitað til undantekningar,
en það ætti að vera öfugt: Und-
antekning að gistihús í alfara-
ieið uppfylli ekki fylstu kröfur,
sem nútíminn gerir til slíkra
staða, eða að minnstakosti lág-
markskröfur., En af i því að jeg 1
veit, að margt mjer færara fólk
getur skrifað um svörtu hliðina j
á þessum málum, ætla jeg að
, sleppa henni,- þó jeg finni hvöt
I hjá mjer til þess að ræða hana
[ nokkuð betur, en í stað þess lang
ar mig til þess að benda á eina af
undantekningunum frá ríkjandi
ástandi, af því að jeg hugsa að
fleirum fari eins og mjer, að þeir
viti vart um hana.
•
Reykjaskóli í Hrúta-
firði.
Á JEG HJER við Reykjaskól-
ann í Hrútafirði. Jeg kom þar við
á leið minni að norðan um dag-
inn, og j)að sem jeg rak augun í
fyrst og fremst, var.snyrtimenska
og góður beini. Jeg fór að líta
betur í kringum mig og komst að
vaun um að þarna væri ágæt
sundlaug ósamt gufubað, hægt að
fá báta út á fjörð til að draga
fisk, og að gistihúsið getur tekið
á móti alt að 60 næturgestum. —!
Eins og jeg sagði áðan, var það
fyrst og fremst hreinlætið á staðn
um, sem hvatti mig til að vekja
athygli á honum, þó að það sje
óneitanlega grátbroslegt, að svo
sjálfsagður hlutur skuli stinga í
stúf við það almenna og orsaka
blaðaskrif. Maður er einu sinni
svo gerður, að þegar maður dvel
ur í sumargistihúsi i fríinu sínu,
vill maður hafa hlýtt í kringum
sig, hreinlæti og gott að borða.
Mjer fanst aðeins að þess bæri að
geta, sem gert væri, því ekki dug
ar að setja alla undir sama hatt,
bæði saklausa og seka, þegar rætt
er um þessi mál. Það er ekki til
bóta. Vona jeg að þessar línur
komi einhverjum að notum, sem
þarf að hugsa sjer fyrir verustað
í leyfinu í sumar. — Að lokum
þetta: Væri ekki ráð að veita
þeim gistihúsum sjerstaka viður
kenningu, sem skara fram úr;, til
jjess að hvetja menn til úrbóta á
því, sem aflaga fer? Ef umbætur
fara ekki fram strax, getum við
ekki vitað, hve mikinn skaða
við hljótum af. Og umfram’ alt
að veita ekki því fólki leyfi til
gistihússhalds, sem ekki þekkir
lágmarkskröfur um velsæmi í
þeim*efnum“.
Sjónarmið rakarans.
RAKARI SKRIFAR: „Það hef
ir talsvert verið rætt um það
hjerna í bænum, og nieira að
segja í blöðunum, að fólk smitað
ist af alskonar óþverra á rakára-
stofunum. Þetta er ákaflega harð
ur áburður á okkur rakaraná, og
að því er jeg held, yfirleitt ómak
legur. Jeg veit það vel að við
rakarar erum misjafnlega þrifn
ir menn, eins og aðrir, en það er
altaf brýnt fyrir okkur að gæta
ýtrasta hreinlætis, og jeg held
að það sje yfirleitt gert. — yið
óttum talsvert erfitt með skegg-
pestina svonefndu fyrst, en lærð
um fljótt að þekkja hana, og'svo
er miklu minni vandi að sótt-
hreinsa rakhnífa, heldur en t.d.
rafmagnsklippur, sem varla er
hægt að sótthreinsa vegna gerð-
ar vjelarinnar. En auðvitað sjá-
um við fljótt, ef um einhver óþrif
er að ræða í höfðum fólks, og
annáðhvort eigum við ekki við
það, eða beitum sjerstakri var-
færni. En jeg held- að við sjeum
allir meðvitandi um ])að, að smit
hætta geti átt sjer stað hjá okkur
og höfum augun opin fyrir öllu
hreinlæti. Enda eru kvartanir til
okkar ekki tíðar af viðskiptavin
um aJmennt, þær virðast helst
vera frá fólki, sem kvartar yfir
öllum sköpuðum hlutum. Eitt er
víst: Við gérum hvað við getum
til að alt fari sem best úr hendi
hjá okkur“.
Á INNLENDUM VETTVANGI |
Þankabrot af norðurslóðum. Effir Rannveigu Schmidf
Aldrei hefi jeg sjeð indælli
krakka en íslensku krakkana og
aldrei hafa neinir gullhamrar
glatt mig meir en þegar fjögra
ára gamall kútur með ótal
„krullur“ sagði við mig í blóma-
búðinni á dögunum: „Þú ert
frænka mín“ —- en jeg veit ekki
einu sinni hvað hann heitir,
blessaður. Það mátti ekki minna
vera, en jeg biði honum til Santa
Barbara, til þess að tína nokkrar
appelsínur af trjánum hjá fnjer.
safninu hans Magnúsar Kjarans,
en í annað sinn þegar Þorsteinn
M. Jónsson sýndi mjer bókasafn
ið sitt hjer á Akureyri. Það er
víst að bera í þann bakkafulla
að segja að Þorsteins-safnið sje
skínandi fallegt og merkilegt, því
það er víðfrægt.
Altaf syngja íslendingar — og
syngja vel. Þegar stúdentarnir út
skrifuðust var mikið sungið og
heldur betur glatt á hjalla við
kaffiborðið í Menntaskólanum
hjá frú Halldóru — en þar er nú
rjettg konan á rjettum stað. Ein-
hver sagði, að jeg hefði ekkert
i það boð að gera, því engan ætti
jeg stúdentinn. Þó vildi jeg ékki
hafa orðið af samsætinu ]>ví það
minti einhvernveginn svo mikið
á gleði og gaman æskuáranna, en
sessunautur minn við borðið, —
hann Vernharðúr Þoi’steinsson,
sló einmitt á rjettu strengina,
enda islenskur stúdent eins og
þeir eru skemmtilegastir.
Sjaldan hefi jeg heyrt betur
fluttan fyrirlestur en þann sem
Gunnar Gunnarsson hjelt um Jón
as Hallgrímsson í samkomuhús-
inu 17. júní.
Mikið fanst mjer til um ullar-
verksmiðjuna Gefjun, sem Jón-
as Þór veitir forstöðu og sýndi
okkur á dögunum. Jeg hafði ekki
hugmynd um, að svo stórt fyr-
irtæki dafnaði á Akureyri, mun
jeg vefja mig mjúka ferðatepp-
inu, sem mjer áskotnaðist þar
með alveg sjerstakri ánægju.
Og um lífið eftir dauðann rædd
um við yfir kaffi og þönnukök-
um hjá henni frú Vilhelminu
okkar, en pönnukþkurnar henn-
ar munu með þeim bestu á Ak-
ureyri, þótt þær frú Þóra Matt-
híasdóttir, frú Guðný og hún
María Ragnars sjeú þar hættu-
legir keppinautar.
Tvisvar hefi jeg fundið til öf-
undsýki síðan jeg kom heim. —
Einu sinni í Reykjavík á bóka-
Einn af þeim, sem tók bifreiðarstjórapróf fyrir 30 árum var
Haraldur Jónsson. Sjest hann hjer vera að aka bifreið eftir Suð-
urgötunni árið 1914. Ökuskírteini hans var það 10., í