Morgunblaðið - 25.07.1945, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 25. júlí 1945
MORGUNBLAÐIÐ
RÚMENÍA í HELJARGREIPUM
SOVJETRÍKJANNA
AMERÍSKIR og breskir
frjettaritarar í Moskvu
höfðu sífelt verið að reyna
að fá leyfi til að komast til
Bukarest frá því friðarsamn
ingarnir við Rúmena voru
undirritaðir í september síð
astliðnum. Samt fengum við
ekki leyfi til þess, fyrr en að
lokinni Jalta-ráðstefnunni,
en þá náðu hinar háværu
kröfur loks eyrum háttsettra
manna í Sovjet-Russlandi.
Við höfðum ekki aðeins beð
ið um að fá að heimsækja
Búkarest, við höfðum einn-
ig farið fram á að fá að heim
sækja Sofia, Belgrad og
Budapest um leið og þessar
borgir gáfust upp hver á fæt
ur annari. En allt fram að
því að jeg fór frá Rússlandi
var Búkarest eina höfuð-
borgin, sem Rússar höfðu á
valdi sínu, fyrir utan Hels-
inki og rústimar af Varsjá,
sem nokkrir okkar höfðu
fengið að sjá.
Hvað Balkanlöndin snerti,
virtist sumum okkar, að hin
ir rússnesku bandamenn
væru að gera tilraunír til að
breyta þessum órólegu lands
svæðum í einhverskonar ev-
rópeiskt Tíbet.
Fögur loforð.
Fyrir rúmu ári síðan eða
í lok aprílmánaðar 1944 full-
vissaði Vyacheslaff M. Molo
tov, utanríkisráðherra heim
inn um það, að dvöl Rauða
hersins í Rúmeníu stafaði
eingöngu af „hemaðarlegri
nauðsyn“. Til þess að eyða
öllum frekari grun um, að
annað kynni að búa undir
áhuga Rússa fyrir því, að
hafa herlið í Balkanlöndun-
um, bætti Molotov við —.
Sovjetstjórnin leitaðist ekki
við að afla sjer nokkurra
'landvinninga í Rúmeníu nje
heldur að breyta fjelags-
mála- eða hagkerfi landsins
frá því sem nú er.
Á Jalta-ráðstefnunni tíu
mánuðum síðar, tók Stalin
marskálkur ásamt Roose-
velt og Churchill þátt í sam
eiginlegri yfirlýsingu til
hinnar frjálsu Evrópu. —
Meðal annars var í þessu
plaggi lofað sameiginlegri
aðstoð til handa bandamönn
um: 1) Til að leysa á lýð-
ræðislegan hátt aðkallandi
pólitísk og efnahagsleg
vandamál. 2) Til að eyði-
leggja síðustu leifar nasism
ans og fasismans í þessum
löndum og gefa þeim kost
á að setja hjá sjer lýðræðis-
stjórn á þann máta, sem
þeim þætti best henta og 3)
Að mynda um stundarsakir
stjórnir, sem í væru fulltrú-
ar allra lýðræðissinnaðra
afla í þióðfjelaginu og
skyldu þær vera skuld-
bundnar til þess að láta við
fyrsta tækifæri fram fara
frjálsar kosningar í löndum
sínum.
Gallinn við þessa yfirlýs-
ingu Jaltaráðstefnunnar er
sá, að túlkun Rússa á orðum
eins og „lýðræðislegur

Eftirfarandi grein lýsir vel stjórnarfyrir-
komulagi því, sem Stalin hefur komið á í einu
hinna ,,frelsuðu“ landa í Evrópu. Hún er þýdd
úr ameríska blaðinu „Saturday Evening Post.“
Höfundurinn er Leigh White.
breytingar á skipun landbún j námi Breta og Rússa —
aðarmála. Bændur, sem áttu sagði hann — er það, að
5 jarðir stærri en 125 ekrur, Iþegar Þjóðverjar voru hjer,
S vissu, að þeir mundu ekki höfðum við rúmenskan ein-
Nú höfum við
i

^ fá að halda þeim og þeir sáu
Ij þess vegna enga ástæðu til
} að leggja fje í kaup á útsæði
I| eða nota allan sinn kvota af
I; þessari vörutegund. — Af
^ þessu leiddi, að Rúmenar
urðu að horfast í augu við
ræðisherra.
Vyshinsky
Antonescu.
staðinn fyrir
— 1. grein —
Nýir siðir með nýjum
herram.
Þegar jeg spurði dr. Man-
mesta uppskerubrest í sögu iu. hvprt hann væri reiðu-
sinni og Bratianu fór ekki búinn að hefja samvinnu við
dult með þá skoðun sína, að kommúnista, ef hann fengi
sá uppskerubrestur mundi tækifæri til þess, svaraði
máti“, „lýðræðisstjórnir“ og prentfrelsið. Bæði þessi blöð verða notaður til að knýja hann. — Við erum ekki
lýðræðisöfl“, er allt önnur höfðu einnig gagnrýnt Rússa
en túlkun Breta og Banda- fyrir að koma a nauðungar-
ríkjamanna. Hvergi hafa friðarsamningum. Það er
þessi óskemtilegu sannindi skoðun forvígismanna frjáls
komið eins áþreifanlega í lynda flokksins og bænda-
ljós og í Rúmeníu. — Bæði flokksins, að Rússar sjeu
anna.
fram breytingar á hagkerfi kommúni.star, og við mun-
landsins í anda Sovjetríkj- j um berjast gegn kommún-
ismanum í Rúmeníu.
Hann bætti því við, að
hann væri fús til að vinna
að stofnun eðlilegs sam-
Ef til vill var þessi gagn-
rýni ósanngjörn. Ef til vill
voru olíu og hveitiframleið-
breska og ameríska stjórnin reiðubúnir að nota ognun endurnir, sem ljetu í ljósi bands við Sovjetríkin, svo
hafa árangurslaust mótmælt um vanefndir friðarsamning 1 kvartanir sínar, fyrverandi, framarlega sem stjórn Rúm
því, sem fulltrúar þessara anna, sem kylfu á Rúmena samstarísmenn Þjóðverja1 eníu væri kjörin í frjálsum
stjórna í Búkarest nefna til þess að neyða þá til þátt-: rjett eins og margir þeirra, ikosningum og Sovjetríkin
hina rússnesk-vernduðu töku í hagkerfi Sovjetríkj- sem nú styðja Jjjóðlegu lýð- j ljetu af ihlutun sinni í mál-
minnihlutastjórn Groza, anna.
þeim ógnunum, sem beitt
var til að fá stjórn þessari Orðugleikar framleiðenda.
völdin í hendur og hinni Dinu Bratianu, hinn
ræðisfylkinguna. Var sú efnura Rúmeníu.
ástæða nægjanleg til að j Hann spáði því, að frjáls-
banna útkomu Viitorul og
Dreptatea og stöðva alla
beinu íhlutun rússneskra em skeggjaði, sjötíu og níu ára i starfsemi þeirra flokka, sem
gamli foringi frjálslynda
flokksins, sagði mjer, að rú-
menskir olíuframleiðendur
kvörtuðu yfir þ\ú, að oft
væri ómögulegt að afhenda
olíu í þeim mæli, sem til-
skilið var í friðarsamning-
unum. Þeim væri fyrirskip-
að, sagði hann, að koma með-
svo eða svo marga tankbíla
af olíu á einhvern vissan
stað. Refsingin fyrir van-
rækslu í þessu efni væri sú,
að þeir yrðu að koma með
bættismanna í innanlands-
málefni Rúmeníu.
Skerðing prentfrelsisins.
Búkarest er í dag öll út-
máluð í andfasistiskum slag
orðum, en hinn rúmneski
borgari á engu meira frelsi
að fagna í dag en hann átti
undir oki nasismans. Að-
eins þau dagblöð, sem eru
hlutlaus í stjófrnmálum eða
styðja kommúnista, fá að
koma út. Opinberar sam-
komur eru bannaðar í öðr-
um tilgangi en þeim að
styðja hina nýju stjórn. —1
Timbul-Timinn — sem löng-
um hefir haft orð á sjer fyrir
að vera óháð-í stjórnmálum, ... ------------ -------
var bannað fyrir það, að ,un.fir ftjorn ^ussa’ hofðu oft þægir þannig fyrir svndir
blaðið ásakaði „að ástæðu-j s,st um. a.ð utve§a sínar. Þegar prentarar Vii-
lausu“ starfsmannafjelag j aul^a ™klð^af ,taukkllum lorul neituðu að framkvæma
ríkisins fyrir að reyna að
þessi blöð voru fulltrúar fyr-
ir. Undir Sovjet-lýðræðis-
stjórn var þessi ástæða-nægj
anleg.
Ritstjórar Viitorul fengu
þær upplýsingar hjá leið-
toga hinnar nýstofnuðu
prentarafylkingar, að blað
þeirra hefði verið stimplað
fasistiskt og þess vegna
mundu andfasistiskir prent-
arar ekki lengur leggja sig
niður við að prenta það. —
Eftir því, sem ritstjórarnir
þeim mun fleiri bíla síðar. j sögðu mjer, hafði þessi sami
— En'friðarsamninganefnd maöur áour verið leiðtogí
bandamanna, eða Rússa, prentarafjelags, sem stóð í
fúllyrtu þeir, hefir ekki tek- nánu sambandi við járnvarð
ið-neitt tillit til þess, að _ liðið. Hann er nú dyggur
jarnbrautirnar, sem voru þjónn kommúnista- og frið-
koma á „þjóðnýtingu“ á
leiguíbúðum. Níu blöð, sem
gefin voru út víðsvegar um
landið, voru bönnuð á sama
degi og Timbul. Áður höfðu
Viitorual og Dreptatea, mál-
: gögn frjálslynda flokksins
og bændaflokksins, verið
bönnuð fyrir það að ritstjór-
ar þeirra höfðu levft sjer að
þeim, sem nota átti til að fyrirskipanir hans, fjekk
aíhenda olíuna, eða að þær hann nolvlira vopnaða ná-
komu ekki á tilsettum tíma. unga í lið með sjer og þeir
Arangurinn varð sá, að gerðu sjer lítið fyrir, veltu , „ „_____„___
skuldinni vúr skelt á fram- um \ jelunum- og hótuðu 1 Hvorugur þeirra, kom mjer
leiðendurna enda þótt þeir likamlegu ofbeldi, ef prent- þannig fyrir sjónir, að hann
ættu enga sök á þessum van-1 Unin væri ekki þegar í stað væri fær um að taka málin
ar kosningar væru látnar
fara fram, mundi flokkur
hans fá 70% af atkvæða-
magningú að minsta kosti.
— Þrátt fyrir það, að
frjálslyndi flokkurinn og
bændaflokkurinn áttu
drýgstan skerfinn í því, að
koma Rúmenum út úr stvrj-
öldinni — sagði hann —
hafa blöð okkar, útvarpsdag
skrár og opinberir fundir
verið bannaðir. Bændalið-
arnir hafa verið afvopnaðir.
Rúmenska lögreglan og rík-
isherinn hafa líka verið af-
vopnuð. Aðeins þjóðlega
lýðræðisfylkingin ber vopn
í dag.
Maniu og Dinu Bratianu
eru báðir orðnir háaldraðir
menn. Þeir hafa altaf verið
íhaldssamir og eru áreiðan-
lega þyrnir í áúgum Rússa
og hinna kommúnistisku að
dáenda þeirra. Samt gétur
enginn núið þeim því um
nasir, að þá hafi brostið
kjark til að berjast gegn Ant
onescu og Þjóðverjum.
efndum og því jafnframt stöð\ruð.
haldið fram, að þetta væri
af ásettu ráði gert.
Tvo daga enn hjeldu prent
í sínar hendur í Rúmeníu
eins og þar er nú ástatt.
ararnir áfram að prenta blað Hinir yngri áhangendur
________________^ Það var sama, hversu ið á vjelar, sem þeir gátu' þeirra, hafa því miður ekki
vera á annari línu en hinir kIa ohu þeim tókst að af- komist yfir í prentsmiðju sýnt þess nein merki. En
kommúnistisku leiðtogar | úenda, sögðu þeir, þeir voru hjá vini annars ritstjórans., bæði Maniu og Bratianu
hinnar svokölluðu þjóðlegu altaf 1 stöðugum ótta við Slarfsmenn þessarar stofn- eiga sterkan stuðning hjá
lýðræðisfyikingar. ___ Ein i'efsiaðgerðir Rússa. unar voru eftir það settir í rúmensku borgarastjettinni
ástæðan fyrir banninu á Uveitiíiamleiðendui kvört fangabúðir. —— Frjalslyndi og hinum auðugri bændum
mennmgur í Sovjetríkjm .
um, hermennirnir og verka ' erió leyft að halda eftir breiða skoðanir sinar á hand sri bænda og verkamanna.
mennirnir, hafa vitnað til nelnu hveiti til útsæðis. Af- prentuðum miðum, sem Það hafa ekki allir Rúmenar
sem alveg sjerstaklega góðr- ,lelÓ!r.gin \rarð sú. sagoi Brati leynilega eru útbreiddir. orðið russnesk sinnaðir a
ar sönnunar fyrir sviksemi Rúmenía, sem áður luliu Maniu, hinn sjötíu einni nottu. Rúmenskir
blaðsins, var sú, að ritstjór- var eltt rnesta hveitiútflutn- og þriggja ára gamli forustu bændur eru tortryggnir í
inn hafði ásakað hina þjóð-: úigslanu í E\ rópu, \ arð nú maður bændaflokksins, garð Rússa.
legu lýðræðisfvlkingu fyrir að 11'' lía lur* útsæði fra So\r- hafði nýlega dottið og brot- Á mektardögum Anton-
tilraunir til að koma á fót je-Ukjunum. útsæði, sem ið a sjer hnjeð. En svo oft escu var folk í stöðugum
flokkseinræði í landinu. _ iJ ennilega var áður búið að hafði verið setið um líf hans ótta við næturheimsóknir
Þetta jafngilti, að áliti blaðs flyí-ia frá Rúmeníu. |að hann kaus heldur að járnvarðliða, sem lögðu í
Það sköpuðust einnig hggja í íbúð eins góðvinar vana sinn að handtaka menn
miklir erfiðleikar vegna síns heldur en að hætta á. á þeim tima sólarhrings. Nú
athuguli“, hafði birt harð-'krafa þjóðlegu lýðræðisfyik j það að fara í sjúkrahús. j óttast allir á sama hátt næt-
orða ritstjórnai’grein um-Lgariaíiar tun taíailausar — a her- FiainþaiA á 8. siðu.
ins „afneitun lýðræðisins".
yiitorual, sem þýðir „hinn