Morgunblaðið - 19.09.1945, Qupperneq 7

BVÍiÖvikudagur 19. sept. 1945
MORG UNBLAÐIÐ
%
Lýðræðið í Evrópu eftir styrjöldina
Hið nýkjörna þing.
Aldrei hef jeg, að minsta
kosti ekki síðan verst leit
út fyrir okkur í styrjöldinni,
sjeð eins alvörugefin andlit í
Neðri málstofunni og á föstu'
dagi'nn var. Jeg ætla aðeins
að segja tvent um afnám
láns- og leigulaganna. í
fyrsta lagi megum við ekki
gleyma því, að setning
þeirra bar vott um einstakt
göfuglyndi Franklins Roose
velt Bandaríkjaforseta og
vinarhug Bandaríkjaþjóðar
innar til Breta, þar sem
Bandaríkjin á þessu stigi
málsins voru hlutlaus í ófrið
inum; án þessara laga er
nokkurn veginn víst, að við
hefðum beðið ósigur. í öðru
lagi megum við ekki gleyma
því hvað erfitt er jafnvel;
fyrir okkar þjóð að skilja, I
að miljónir Evrópumanna j
handan viðErmarsundhorfa
nú fram á yfirvofandi hung'
ur; hversu miklu erfiðara
hlýtur það þá ekki að vera i
fyrir Ameríkana, sem eru í.
þessari órafjarlægð, að gera:
sjer ljóst að hemaðarátakið
gerði út af við utanríkis-1
verslun okkar, en á henni
einni getum við lifað á frið-
artímum.
Yfirlýsing Mr. Attlee um
afnám láns- og leigulaganna
kom að afloknu tíu daga
tímabili, þar sem flestar ráð
herrayfirlýsingar hljóta að
hafa verið mikil vonbrigði
fyrir meðlimi verkamanna-1
flokksins, sem eins og aðrir ;
voru í sigurvímu og fullir á-1
kafa að byrja nýsköpunina!
í heiminum eftir hina blóð-
ugu styrjöld. Þeir hafa tek-
ið vonbrigðunum með þolin
mæði og karlmensku, en án
þess þó að slá .nokkuð af
þeim áætluntim, er þeir
höfðu sett sjer. Mjer virðist
hinir nýju þingfulltrúar í
báðum deildum vera eftir-1
tektarverðir, fyrst og fremst
vegna sjálftrausts síns og
það sjálftraust hefir stórum
aukist fyrir þá sök, að ný-
lega er afstaðin mikil póli-
tísk bylting án nokkurrar
teljandi reiði eða beiskju.
„Diplomatiskar“ ástæður
kunna að liggja til grund-
vallar þeirrar varkárni er
ráðherrar verkamanna-
flokksins hafa sýnt og vel-
vilja hinna fyrverandi í-
haldsráðherra. En það er
líka um að ræða ósvikna
þjóðareiningu, skilning á
því, að við eigum allir sam-
eiginlegra hagsmima að
gæta, vissu þess, að stjórnar
far okkar hefur reynst að-
dáanlega vel. Aðeins eitt at-
riði enn um Neðri málstof-
una. Það er ánægjulegt að
sjá, hve margir hinna nýju
þingmanna hafa til að bera
mikla lífsreynslu. Ekki þess
konar lífsreynslu, sem menn
fá af því að dvelja yfir helgi
í Odense eða eina viku í
Sviss eða jafnvel heilan vet
ur á Rívíerunni, heldur
djúpa, haldgóða lífsreynslu.
Nokkrir nýliðanna hafa
starfað í Þjóðabandalaginu
eða í Alþjóðavinnumálaskrií
stofunni. Aðrir hafa barist
í Grikklandi, Frakklandi,
Eftir Vernon Bartlett
Hjer birtist útdráttur úr einum hinna vikulegu i'yrir-
lestra, sem hinn kunni breski þingmaður og fyr-
irlesari Vemon Bartlett, flytur í breska útvarpið.
Fyrirlestur þennan flutti hann þann 27. ágúst
s. 1. og lýsir hann hjer m. a. skoðun sinni á vandamál-
unum á Balkan, sem eru Bretum mikið áhyggjuefni. Er
Bartlett á nokkurri annari skoðun en Bevin utanríkis-
ráðherra á þessum málum og heldur því fram, að á-
herslu þurfi að leggja á aukna samvinnu við Hússa.
að engum sje refsað eftir á
fyrir að hafa kosið. En þeg-
ar erlendum fultrúum er
neitað um að fá að fylgjast
með kosningunum, þá bend-
ir það að minsta kosti til
þess, að kosningarnar eigi
ekki að vera mjög frjálsar.
Bretar og Bandaríkjamenn
kunna að vilja koma fram
með svipuð mótmæli, þegar
kemur til kosninga í Jugo-
slavíu í októbermánuði n. k.
En það er ekki eins auðvelt
Noregi eða Ítalíu. Einn þing'komlega lýðræðislegri sjálf að gera þetta. þegar um er
fulltrúinn, sem jeg hafði stjórn, af þeirri tegund, er að ræða stjórn, bandamanns,
þann heiður að óska til ham við höfum hjer í landinu, sem hefir verið viðurkend
ingju með' jómfrúræðuna, meðal fólks, sem yfirleitt eins og stjórn óvinar, sem
af því að hann hafði tekið til kann hvorki að lesa nje ekki hefir verið viðurkend.
máls rjett á undan mjer,1 skrifa. Sjerstaklega er þetta Síðustu vikurnar hafa nokkr
hafði ’ látið skurðlækni óframkvæmanlegt, þegar ar breytingar til bóta átt sjer
breyta á sjer andlitinu til þeíta fólk er að berjast við stað, en það er enn starf-
þess að hann gæti farið aft- hungur, á við óskaplegt sam andi í Jugoslavíu levnilög-
ur til Frakklands og unnið gönguástand að búa og það regla, undir dulnefninu
með mótspyrnuhreyfing- elur í brjósti rjettmætt .,Þjóðvarnarliðið“.
unni, án þess Þjóðverjar hatur til þeirra landa sinna,1 í Rúmeníu var fyi*ir sex
þektu hann. Enska þjóðin á sem höfðu samstarf við ó- mánuðum sett á stofn ný
þing, sem allur heimurinn f vinina á hernámsárunum. stjórn að tilhlutun Rússa.
dáist að og furðar sig á, að
það skyldi geta snúið
frá einni pólitísku stefnunni
Undir þessum kringumstæð Hinn ungi Michael konung-
um, er það vissulega dálítið ur vill af eðlilegum ástæð-
ósanngjarnt að búast við að um koma landi sínu sem
til annarar án hins minsta kosníngarnar verði eins ró-, fvrst úr tölU óvinaríkja. í
glundroða og hefir þannig legar og frjálsar eins og hjer síðastliðinni viku fór hann
enn á ný aukið traust manna í landi. Kosningar munu i þess á leit við stjórn Breta
og trú á þingræðinu.Þar sem nánustu framtíð fara fram ,í
meirihluti fulltrúanna í öllum löndum Balkansskag-
Neðri málstofunni eru sósi- j ans. Það stóð til, að Búlgar-
listar hafa þeir sjerstakan ar yrðu fyrstir til, en það er
og Bandaríkjamanna, að
þær veittu honum stuðning
til ,að mynda stjórn, sem
þeir gætu viðurkent og Rúss
áhuga fyrir því að koma á j ánægjulegt að vita, að þess- ar gætu einnig sætt sig við.
meira lýðræði í fjelags- og'um kosningum hefir veriðjTil þess að hægt væri að
að hann segði af sjer, en
hann færðist varfærnislega
undan. Sennilega hefir hann
neitað með fullu samþykki
Rússa. Þetta kemur hinum
sælan munu sumir okkar
sjálfsagt segja — ef hann
fær leyfi til að sitja áfram
á veldisstóli.
Og þannig er þetta annars
staðar á Balkan, það er i
mörgu, sem okkur greinir á
við Rússa. Hlutir, sem okk-
ur geðjast ekki að eru að ske
í ýmsum löndum, sem þeir
hafa tekið undir sinn vernd
arvæng.
Utanaðkomandi aðstoð.
Ef til vill bendir þessi
frestun á búlgörsku kosning
unum, að undirlagi banda-
manna, til þess, að hægt sje
að auka lýðræðið í stjórn-
málalegum og efnahagsleg-
um skilningi á sama tíma.
En það verður aldrei fram-
kvæmanlegt án utanaðkom
andi aðstoðar. En þá aðstöð
verður ekkí hægt að veita
nema með samkomulagi
milli Breta og Bandaríkja-
manna annars vegar og
Rússa hins vegar. I Jugo-
slavíu t. d. eru flestir
starfsmenn U. N. R. R. A.
breskir eða bandarískir, en
yfirmaður þeirra er Rússi.
Mjer hefir verið sagt, að
þessi_ tilhögun hafi geíist
vel. í Berlín, Vín og fleiri
borgum vinna fulltrúar frá
þessum þrem.. aðalbanda-
mönnum ásamt fulltrúum
Frakka hlið við hlið, og jeg
er þess fullviss, að hinir
nýju fulltrúar Neðri mál-
stofunnar, sem hafa svo mik
ið sjálftraust, sjái til þess,
að hinn breski skilningur á
orðinu lýðræði brevtist ekki
þrátt fyrir breytingar á
mönnum og stefnum.
Hver, sem fer að ræða um
Balkanmálin, á von á því að
verða gagnrýndur. Vafa-
laust fæ jeg minn skerf af
viðskiptamálum en verið hef frestað vegria mótmæla mynda þessa stjórn, mæltist
ur;* þetta hlýtur að hafa þá Breta og Bandaríkjamanna hann til þess við núverandi
þýðingu, að bresk utanríkis- j gegn aðferðum þeim, er forsætisráðherra, dr. Groza,
stefna vinni sjer aukiðjstjórn landsins ætlaði að
traust um alla Evrópu og i beita í kosningabaráttunni.
samtímis ætti tortrygni Ráð Föðurlandsfylkingin, sam-
stjórnarríkjanna í okkar j fvlking komúnista og hinna
garð að fara minkandi. þriggja aðalflokka ætlaði að
Hvort þetta í raun og veru bjóða sameiginlega fram til
verður þannig ætla jeg ekki kosningarína. Öðrum var að
að spá neinu um. Eins ogjvísu leyft að bjóða fram,
stendur eru stjórnmála- og jeg held, að þeir hafi verið
hagkerfi ýmsra landa á Balk 19 listarnir, en þeir voru að- in telja sig reiðubúna að við j vona, að skammarbrjefin,
anskaga að taka róttækum j eins til málamynda og allar
breytingum. Á meðan Bevin (líkur voru til,*að þeir sem
lýsti yfir því, að við mynd- ljeðu þeim nöfn sín, væru
um ekki viðurkenna neina1 ekki alveg' óhultir um líf
stjórn, sem mynduð væri á 1 sitt.
unga konungi í ófæra stjórn > gagnrýninni, en að minsta
skipulega aðstöðu og það úti Ikosti hefi jeg gert mjer far
lokar einnig, að mynduð j um að vera óhlutdrægur.
ve'rði stjórn, sem vesturveld i Þessvegna leyfi jeg mjej: að
urkenna.
prísa sig sælan— eða van- mörg.
Konungurinn má I sem jeg fæ, verði ekki mjög

grundvelli hinna væntan-
legu kosninga í Búlgaríu,
vegna þess að þær væru ekki
lýðræðislegar, talaði Sovjet
útvarpið um það, að fýrir-
komulagið á kosningunum í
Grikklandi hlyti að leiða til Jafnvel 1 sj.álfri föðurlands-
Það er fjöldinn allur af
saklausu fólki í fangabúðum
í Búlgaríu. fangabúðum.
sem ganga undir nafninu
„vinnuupþeldisstöðvar“
hreinnar og beinnar ógnar
stjórnar.
fylkingunni var agremmg-
ur. í síðast liðinni viku sögðu
. , sex ráðherrar í stjórninni.
A sama tima og Bretar )ejðtogar bændaflokksins og,
voru að lata í ljos harm sinn soeial-demokrata. af sjer í
yfir þvi, að Russar vildu mót.mælask> ni gegn tilraun
ekki taka þatt í eftulitinu um k0mmúnist.a til að haga
með grísku kosningunum þ;0snjngUnum algjörlegá eft
til Þe*ss hæSf væii að stað jr sjnu j-^öfQi Gg andstöðu
reyna, að þæi færu fram a þejrra gegn því, að þær
lýðræðislegan hatt ræddi værU látnar fara fram undir i
hið mikla rusneska blað, Iz- eftirlitj bandamanna. Per- !
vestia um það, að slikt eftir s 'nulega leyfi jeg mjer að
lit væri algjörlega ósamrým efast um afj erient eftirlit
anlegt grundvallarreglum meg kosningum i Grikk-^
lyðræðisins. Þetta er alt sam landi Póilandi) Búlgaríu
an dáhtið ruglkent og oljost. eda j-,var sem vera skal, geti j
nokkurn tíma náð tilætluð- j
Kosningarnar í Búlgaríu. um árangri. Það verður ekki j
Okkur hefir verið sagt, að hægt að finna nægilega j
pólitík sje framkvæmdalist, marga eftirlitsmenn til að :
og það er ekki framkvæm- fylgjast með að allir fái að j
anlegt að koma á fót full- nota atkvæðisrjett sinn, og
Vaktmenn og
Ketilmenn
Okkur vantar vaktmenn og ketilmenn nú þegar
til starfa á olíustöðina. í llvalfirði.
i
Allar nánari upplýsingar gefnar á skrifstofu
okkar í llamarshúsinu við Tryggvagötu.
J4.f. „SlJtá Jshná
Simi 1420.
Toiletpappír
nýkomiim.
Eggert Kristjánsson & Co. hi.