Morgunblaðið - 27.09.1945, Blaðsíða 5

Fimtudagur 27. sept. 1945
MORGUNBLAÖIÐ
9
Jóhann Þ. Jósefsson:
N ýby ggingarr áð
nota erlendu
vill gera landsmönnum fært að
innstæðurnar til nýsköpunar
DAGBLAÐIÐ VISIR gerði í
gær að umtalsefni í leiðara sín-
um tillögur Nýbyggingarráðs
varðandi stofnlán til sjávarút-
vegsins og greinargerðir um
fjármál, sem samdar hafa verið
af Nýbyggingarráði. — Hvorki
Vísi nje öðrum blöðum hafa enn
verið sendár þessar tillögur til
urnsagnar frá Nýbyggingarráði
og eru tillögurnar ekki iagðar
fram opinberlega, en hafa hins-
vegár verið sendar ríkisstjórn-
inni í frumvarpsformi og all-
mörgum stofnunum og fjelags-
Leildum, þ. á. m. bönkunum til
athugunar og umsagnar.
Blaðið ritar mjög óvingjarn-
lega um þessi mál, svo að ekki
sje sterkara að orði kveðið, og
Eðferðin að gera tillögurnar að
blaðamáli, áður en þær eru lagð
ar fram opinberlega — þótt
blaðið kunni að hafa komist yf-
ir þær á einhvern hátt — er
nokkuð óvenjuleg blaðamenska.
Vísir hneykslast mjög á því,
sem hann kallar einræði Ný-
byggingarráðs varðandi ráðstöf
un als gjaldeyris til kaupa á
framleiðslutækjum. Ennfremur
þykir honum það kynlegt, að
Landsbankinn sje látinn af-
henda Fiskveiðasjóði íslands
fje til nýsköpunar í sjávarút-
vegsmálum, og segir að þetta
þýði það, að kommúnistar nái
í sínar hendur öllum gjaldeyri
til nýsköpunar í landinu. •—
Rjett er að benda á í þessu
sambandi, að í lögunum um Ný-
byggingarráð er gert ráð fyrir
því, að Nýbyggingarráð geri á-
ætlun um, hvar atvinnutæki
skuli staðsett og ennfremur, að
það hlutist til um, að slík tæki
sjeu keypt utanlands eða gerð
innanlands svo fljótt sem auð-
ið er, og virðist því að núver-
andi löggjöf ætlist til, að Ný-
byggingarráð hafi sterk áhrif á
ráðstöfun alls gjaldeyris til
kaupa á framleiðslutækjum. —
Verður því tæplega sagt, að með
tillögum Nýbyggingarráðs í
þessu efni sje farið út á aðra
braut en þá, sem þegar er fyrir
í íslenskri iöggjöf.
' Að því er snertir hitt atriðið,
að Fiskveiðasjóður íslands fái
það fje til lánsveitinga, sem
ætlað er til nýsköpunar á sviði
sjávarútvegsins, er ekki heldur
um neitt nýmæli að ræða. Fisk
veiðasjóður íslands er nú orð-
inn um 40 ára gömul stofnun
og hefir verið stór lyftistöng fyr
ir sjávarptveginn, þrátt fyrir
það, hversu löggjafarvaldið
lengst af hefir lítið fengist til
að efla sjóðinn. Er það kunn-
ugra en frá þurfi að segja,
hvaða stjórnmálaflokkar helst
hafa haft forgöngu í því, að gera
Fiskveiðasjóð íslands færan um
að sinna hlutverki sínu, og eins
hitt hverjir það eru, sem hafa
dregið úr öllum framkvæmdum
í því efni og unnið gegn hag-
kvæmum stofnlánum sjávarút-
veginum til handa. — Jeg býst
við, að Vísir muni ekki vilja
láta telja sig hafa verið í flokki
hinna síðarnefndu, þó að nú
beri það kynlega við, að þetta
blað, sem telur sig vinna með
Sjálfstæðisflokknum, skuli ráð-
ast fjandsamlega á tillögur Ný-
byggingarráðs til eflingar Fisk-
veiðasjóðnum í sambandi við
framkvæmd þeirrar nýsköpun-
ar á sviði atvinnulífsins, sem
Nýbyggingarráði hefir verið fal
ið að gangast fyrir.
Blað þetta hefir að vísu nú
fyrir nokkrum vikum sent Ný-
byggingarráði hnútur í sam-
bandi við innflutningsmálin án
þess að færa rök að því með
einu orði, að Nýbyggingarráð
hafi á nokkurn hátt misbrúkað
aðstöðu sína, hvað snertir þau
mál. Jeg taldi þá, að slíkar hnút
ur væru ekki svara verðar, þótt
hinsvegar að af þeim væri ljóst
hugarfar blaðsins til þessarar
stofnunar.
Oðru máli er að gegna um
það, þegar að Vísir vill fyrir
fram gera tortryggilegar þær til
lögur til úrbóta á vaxtakjörum
og stofnlánum til sjávarútvegs
ins, sem Nýbyggingarráð hefir
ásett sjer að berjast fyrir, því
að þar eru hagsmunir allra
þeirra í veði, sem sjávarútveg
stunda eða iðnað í sambandi við
hann og þeirra, sem beint eða
óbeint eiga lífsafkomu sína und
ir velgengni þessa atvinnuveg-
ar.
Jeg hefi lýst yfir því áður, að
Nýbyggingarráð hafði aðeins
um stuttan tíma starfað og átt
viðræður við aðila víðsvegar á
landinu viðvíkjandi báta- og
skipakaupum og stofnsetningu
nýrra iðnfyrirtækja í sambandi
við sjávarútveginn, þegar það
varð alveg Ijóst, að vaxtakjör
þessa atvinnuvegar og stofnlán
þau, sem hann hefir átt við að
búa undanfarin ár, yrðu, ef þau
hieldust óbreytt, í algeru ósam
ræmi við þau tilþrif í aukningu
atvinnutækjanna, sem þegar
eru í undirbúningi og að sömu
leyti nokkuð á veg komin. Það
er viðurkenningin á þessari stað
revnd, sem olli því, að Nýbygg
ingarráð rjeðist í að gera tillög-
ur til breytinga í þessu efni, —
breytinga, sem eiga að ljetta
undir með þeim, er í framtíð-
inni eiga að standa undir sjáv-
arútvegsrekstrinum og öllu í
sambandi við hann.
Þegar fyrrverandi ríkisstjórn
(utanþingsstjórnin) gekkst fyr-
ir samningum um bátakaupin í
Svíþjóð með því afar háa verði,
sem fallist var á að greiða fyrir
þá báta, lá það þegar í augum
uppi, að rýmka yrði til um lán-
veitingar í stórum stíl út á þessi
skip eða önnur slík eða þá að
stvrkja menn sjerstaklega til
kaupanna. I sambandi við þetta
voru svo veittar miljónir fjár
úr ríkissjóði til styrktar og lána
í sambandi við þá nýsköpun, er
þar var á ferðinni. Um það má
deila, hvort nauðsynlegt hafi
verið á þeim tíma að greiða Sví
um svo hátt yerð fyrir þessa
báta, sem raun varð á; hjer
skal enginn dómur á það lagð-
.ur, en á hitt má benda, að til
eru um það dæmi, að um sama
leyti stóðu samningar yfir af
hálfu einstaklinga hjerlendis
við skipasmíðastöðvar í Svíþjóð,
þar sem um miklu lægra verð
var að ræða miðað við smálest
heldur en á þeim bátum, sem
þáverandi ríkisstjórn gerði inn
kaup á, og ennfremur má benda
á það, að þessir einstaklings-
samningar voru gerðir að engu
með ráðstöfunum frá Svíum um
sama leyti og íslenska ríkis-
stjórnin, sem þá sat að völd-
um,- gerði sín dýru kaup. —
Rjett er og að geta þess, að ein-
mitt hið háa verð, sem greiða
skal fyrir bátana, sem smíðaðir
eru í Svíþjóð, hefir verkað mjög
á hugi manna hjer heima, þeg-
ar um hefir verið að ræða báta-
eða skipakaup, þannig að mönn
um hættir við að miða of mjög
við þetta háa verð, sem fyrrver
andi ríkisstjórn á sínum tíma
gekk inn á að greiða.
Núverandi ríkisstjórn hefir
samið um smíði á allmiklum
fjölda báta innanlands og verða
þeir að vísu dýrari en bátarnir,
sem byggðir eru í Svíþjóð, en
þar er þó sá reginmunur á, að
vinnulaun öll og afrakstur fara
til íslenskra manna.
Nýbyggingarráð er þeirrar
skoðunar, að styrktar- og láns-
fyrirkomulag með miljóna fram
lögum úr ríkissjóði árlega sje
ekki heppilegt. — Tillögur ráðs
ins í þeim frumvörpum, sem
Vísir gerir að umtalséfni, og
sem nú eru eins og áður er sagt
hjá ríkisstjórninni til athugun-
ar, fara í þá átt í höfuðatrið-
'um, að fje, sem þjóðinni hefir
áskotnast á stríðsárunum og
liggur nú í útlendum bönkum á
sáralitlum vöxtum — ef nokkr-
ir eru — sje veitt inn í landið,
og fyrir milligöngu Landsbank
ans og Fiskveiðasjóðs Islands
lánað út með viðunandi láns-
kjörum athafnamönnum í land
inu og þannig varið til þess að
tryggja íslendingum þau at-
vinnutæki, sem reynslan hefir
sýnt á undanförnum árum að
best eru til þess fallin að efla
hag og afkomu allra landsins
barna.
Þetta er í stuttu máii inni-
hald þeirra frumvarpa, sem
Vísir nú ræðst á, þótt ótímabært
sje, og reynir að gera tortryggi
leg með því að halda því fram,
að aðeins einn flokkur manna í
landinu, Kommúnistar, fái við
þessar ráðstafanir einræði í
þessum málum. Vísir veit þó of-
ur vel, að Nýbyggingarráð er
þannig samsett, að þeir 4 menn,
sem þar starfa sem Nýbygging
arráðsmenn, til heyra hver sín-
um stjórnmálaflokki. Ennfrem-
ur veit blaðið að nýsköpunin
er byggð á þeim grundvallar-
atriðum að einstaklingsframtak
ið sje stutt til hins ítrasta og
ekki sje horfið að öðrum ráð-
um nema það bresti. Nýbygg-
ingarráð óttast það ekkert, þótt
það sje gert heyrum kunnugt í
landinu, að það leggi til að
dautt kapital, sem landsmenn
eiga í vörslu útlendinga, sje tek |
ið í þjónustu viðreisnar á sviði
íslenskra atvinnuvega. Það verð I
ur svo á valdi Alþingis og ríkis
stjórnarinnar, hvort, — eða að
hve miklu leyti — tillögum ráðs
ins verður sinnt eða ekki. Það
telur sjer hafa borið skylda til
að leggja fram þessar tillögur
og mun vissulega, að svo miklu
leyti, sem þess áhrif ná, berjast
fyrir framgangi þeirra.
Nýbyggingarráð telur, að út-
vegsmenn og sjómenn sjeu al-
veg nógu lengi búnir að bera
þunga geysihárra vaxta og ó-
hentugra stofnlána við sinn at-
vinnurekstur og að það sje fylli
lega rjettmætt að gera rökstudd
ar tillögur til úrbóta á þessu
sviði, þegar hagur þjóðarinnar
og þar með bankanna hefir
breytst til batnaðar svo sem
raun ber vitni um. — Það voru
aðrar ástæður fyrir hendi hjer
á landi, þegar lánsfje sjávar-
útvegsins varð fyrir milligöngu
íslenskra banka að kría út í
Jútlendum bönkum með tiltölu-
I lega háum vaxtagreiðslum.
Það getur verið, að Vísir sje
þeirrar skoðunar, að hjer þurfi
engra breytinga eða umbóta
við, útvegurinn megi áfram una
við háa vexti og óhentug stofn-
lán, þrátt fyrir margfaldan til-
kostnað, bæði á rekstri og stofn
kostnaði, miðað við það, sem
áður var. Jeg býst ekki við, að
útvegsmenn'og sjómenn víðsveg-
ar um landið sjeu á þeirri skoð
un og mjer þykir fyrir því sem
fulltrúa Sjálfstæðismanna í Ný-
byggingarráði, að blað, sem tel
ur sig fylgja sjálfstæðisstefn-
unni, skuli skrifa þannig, að
ætla mætti að það hefði skipað
sjer í flokk þeirra manna, sem
mótfallnir eru öllum umbótum
varðandi þessi mál sjávarútvegs
ins, og vilja í rauninni alt feigt,
sem nú gerist í þeim málum og
framkvæmd eru eftir stefnu-
skrá þeirrar ríkisstjórnar, sem
nú situr við völd.
Reykjavík, 26. sept.
Sjómenn hjá Eimskip
boða verkfall um
næstu mánaðamót
Frá Eimskipafjelagi íslands hefir Morgun-
blaðið fengið eftirfarandi grein til birtingar:
SJÓMANNAFJELAG REYKJAVÍKUR hefir boðað verkfall
hjá Eimskipafjelagi íslands frá 1. n. m., og er hjer um að ræða
háseta og kyndara á skipum fjelagsins.
Árst^kjur háseta hafa undan
farið verið yfirhöfuð þær, sem
hjer segir:
I Englandssiglingum:
Kaup fOg yfirvinna
ca............Kr. 17.000.00
Stríðsáhættuþóknun
ca............— 20.000.00
Samtals ca. kr. 37.000.00
í Ameríkusiglingum:
Kaup og yfirvinna
ca.............Kr. 16.000.00
Stríðsáhættuþóknun
ca.............— 25.000.00
Samtals ca. kr. 41.000.00
Kröfur Sjómannafjelagsins
hvað háseta snertir eru í stór-
um dráttum á þá leið:
að núverandi grunnkaup, sem
haustið 1942 var hækkað
um 40%, verði hækkað um
50 % frá því, sem það er nú
og að hásetar haldi áfram rúm
lega hálfri stríðsáhættu-
þóknuninni.
Með þessu móti mundu há-
setar í Englandssiglingum hafa
áfram hjer um bil sömu árs-
tekjur og þeir hingað til hafa
haft (ca. 37 þús. kr.) og í Amer-
íkusiglingum einnig ca. 37 þús.
krónur.
I Aðstaðan er svipuð viðvíkj-
andi kyndurum, að öðru leyti
en því að árstekjur þeirra í
Englandssiglingum hafa vérið
ca. 35 þús. kr., sem mundu hald
ast óbreyttar samkvæmt hinum
nýju kröfum. í Ameríkusigling
um hafa árstekjur kyndara ver
ið hjerumbil 42 þús. kr. og
myndi verða rúmlega 38 þús.
kr. samkvæmt kröfum Sjó-
mannafjelagsins.
Leiða má athygli að því að
hásetar og kyndarar hafa frítt
fæði, sem skattayfirvöldin
hafa metið ca. 2.700 kr. á ári.
En auk þess, sem nú hefir
verið sagt hefir Sjómannafje-
lagið gjört margvíslegar kröfur,
sem myndu hafa í för með sjer
mjög mikil útgjöld fyrir Eim-
skipafjelagið.
Eins og nú stendur er kaup
háseta og kyndara á skipum fje
lagsins miklu hærra en tilsvar-
andi kaup á erlendum skipum.
Liggja sjerstaklega fyrir upp-
lýsingar hjeraðlútandi frá Bret
landi og Svíþjóð. Má yfirhöfuð
segja að kaupið sje tvöfalt til
þrefalt hærra á skipum Eim-
skipafjelagsins en á skipum
tjeðra landa. Þarf það ekki út-
listunar við, að þessi aðstaða
gjörir Eimskipafjelaginu ómögu
lega alla samkepni við hin er-
lendu skip, enda er kaup ann-
ara skipverja einnig á svipuð-
um grundvelli og kaup háseta
og kyndara.