Morgunblaðið - 01.11.1945, Side 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 1. nóv. 1945
SEX MANNA NEFNDARVERÐIÐ
í ræðu og riti.
Á Fundum í Alþingi, Tím-
anum, Degi og hvarvetna aim
arstaðar halda Tímamenn því
fram, síðustu vikurnar, að gef
ig hafi verið eftir af sexmanna
nefndarverðinu á landbúnaðar
afurðum bændum til tjóns.
Fyrir þetta er „verðlags-
nefnd landbúnáðarafurða' ‘
fikömmuð. Landbúnaðarráð-
berrann sömuleiðis og oftast
er þess getið, að jeg undirrit-
aður sje jafnvel hina sekasti
í þessu efni. Jeg hafi skift um
skoðun, svikið bændastjett-
irla og þar fram eftir götun-
um.
Út af þessu þykir mjer rjett
að segja mína skoðun atdrátt-
arlaust málinu til skýringar.
Hvemig er sexmannanefnd-
arverðið til orðið?
EINITVER Tímaliði skrifar
um þetta mál í nafnlausu
brjéfi í Tímann 19. október.
Ilann bregður mjer um skoð-
anaskifti í þessu máli. Segir
mig hafa talið sexmannanefnd
arsáttmálann mjer að þakka
og fleira í þessu sambandi.
Það er satt af þessu, að jeg
hefi eigi dregið neina dul á
það, sem rjett er, að þetta
eexmannanefndar samkomula
hefði aldrei komið til ef fjár-
hagsnefnd neðri deildar Al-
þmgis hefði eigi samið um
afgreiðslu laganna á Alþingi
1943 og fengið þau samþykt
á þinginu, sem þýddi gerbreyt
ingu á dýrtíðalagafrumvarpi
þáverandi ríkisstjórnar (utan-
þingsstjóí’narinnar) en hún
gferði ítrekaðar tilraunir til
a& þrengja kosti bænda mjög
tílfinnanlega. 1 þessari fjár
hagsnefnd var jeg ásamt 4
öðfum og sú tillaga var frá
mjer, sem mestu máli skifti:
að verðlagið gilti sem lög til
stríðsloka, ef nefndin yrði á
eitt sátt. Margir töldu þessa
tiliögu í upphafi hina lieimsku
l(jgustu fjarstæðu og vildu
fTlmamenn láta gilda meiri-
hjuta álit. Að lokum fjellust
þeír og aðrir þó á þetta fyr-
kbmulag Eins og kunnrgt er
•náðu lögin samþykki. Nefnd-
várð sammála og niðurstaðan
vár í lagagildi til stríðsloka.
Etestir bændur tóku þessum
•úrslitum með fögnuði og jeg
er ekki í neinum efa um, að
bændastjettin hefir haft meiri
hagnað af þessum lögum en
flestum eða öllum lögum öðr-
nm sem sett hafa verið á Al-
þiugi.
Dálítið er það öfugt, að jeg
sem er einn af aðalhöfundum
þessara laga, skuli nú vera
hundeltur méð lygum og róg-
þurði einmitt útaf þessu máli
og reynt á allan liátt að telja
fitjettarbræðrum mínum, hænd
unum, trú um, að jeg sje að
svíkja þeirra mál, þeirra hags
man: og þeirra rjett. Jeg er
vitanlega þó sami maður nú,
seiu jeg var 1943. Skoðanir
mír.ar í þessum efnum eru
Hverjum er gefið eftir af því?
Eftir Jón Pálmason alþm.
nákyæmlega þær sömu nú sem
þá. Sú ein breyting hefir á
orðið, að 1943 var jeg að
verja rjett og hagsmunibænda
fyu’ir tilíögum ríkisstjórnar,
sem var skilningslítil á þeirra
mál og þekkti ekki þeirra að-
stöðu. En á þessu ári er jeg að
leitast við, að verja hagsmuni
hænda fyrir tillögum bænda-
fulltrúa, sem þekkja þeirra að
stöðu og mál eins vel og jeg.
En sem eru svo óvandaðir.
að þeir hlýfast ekki við að
meta raunverulega hagsmuni'
bænda lægra heldur en at-
kvæðaveiðar, framkvæmdar á
mjög blekkingafullan hátt.
Gildi og tilgangur sexmanna-
nefndar verðlagsins.
VERÐLAGIÐ, sem hin marg
umtalaða nefnd kom sjer sam-
an um, átti á meðan það væri
í gildi, að tryggja bændum
svipuð kjör eða svipaðar tekj-
ur fyrir sína vinnu sem þeim
er að fullnægja þörfinni fer
eftir aðstöðu og kringuínstæð
um. Annað kemur ekki til
greina.
Hverjum hefir verið
gefið eftir? .
ÞEIIÍ menn, sem rita eða
ræða um það, að einhverjum
hafi verið gefið eftir af rjett
inum eða tekjum bændanna
með verðlagningu, verða af-
dráttarlaust að svara þeiri
spurningu: Hverjum hefir ver
ið gefið eftir? Ef þeir færast
undan að svara henni koma
þeir fram eins og flón og sýna
sjálfir fram á óheilindi sín
og blekkingar þó á óbeinan
hátt sje.
Nú gef jeg hjer með þá
yfirlýsingu, að jeg sem bóndi
og bændafulltrúi, hefi ekki
verið eða er fáanlegnr til að
gefa eftir af rjetti mínum
eða minna umbjóðenda. Það:
hefi jeg heldur ekki gert í
öðrum er vinna líkamlega, einu eða neinu. Þvert á móti
vinnu í landi voru. Það var(hefi jeg reynt að koma í veg
líks eðlis eins og kauptaxti ^ fyrir að hagsmunamál þessara
verkalýðsfjelaga. Yið hann er manna væru gerð að póli-
miðað þegar vinna er fram-(tískri braskvöru hlutaðeigend
kvæmd, en hann felur aldrei(um sjálfum til tjóns. Vafasam
í sjer neina tryggingu fyrir asta ráðstöfun sem gerð hefir
atvinnu árið um kring. Þetta, verið á þessu sviði, var sú
verð var heimilt að setja á sem gerð var í fyrra þegar
vörurnar á innlendum mark-1 samþykt var á Alþingi eftir
aði og annað átti þar ekki tillögum Búnaðarþings, að
að koma til greina meðan J verðlag landbúnaðarafurða
stríðið stæði yfir. Hinvegar (skyldi haldast ó breytt, enda
voru ekki í þessum , lögum ])ó framleiðslukostnaðar vísi-
og gátu ekki verið nein á-(tala hefði hækkað um 9,4%.
kvæði til tryggingar því að Þá voru sexmannanefndarlög-
vörurnar seldust allar innan-ún í gildi. stríðið í fullum
lands og ekki heldur fyrir (gangi og hagur annara at-
því, að það sem selt yrði á.vinnuvega í landi voru í mikl-
erlendum markaði seldist fyr-, um blóma. En þessi ráðstöfun
ir sama verð. var verslun við ríkisvaldið,
Frá setningu laganna til
stríðsloka liðu 2 ár og á með-
an • voru þau í gildi bændum
til mikils hagnaðar. Við sem
settum lögin vissum ekkert
hvort stríðið stæði 2 ár eða
10 eða einhverstaðar þar á
milli.
Nú eru þessi lög fallin úr
gildi og ef einhverjir færa
sakir á hendur mjer eða öðr-
um fyrir það, þá skilja þeir
hinir sömvt ekki hvað þeir eru
að fleypra með. Hitt ættu
þeir þó allir að skilja, að
ekki er hægt að fara eftir
lögum sem eru fallin úr gildi
og frá því sjónarmiði er alt
tal um eftirgjafir á rjettind-
um bænda helher þvættingur
og þeim til smánar, sem með
hana fara.
Hitt er annað mál, að þarf-
ir okkar bænda til að fá verð
í samræmi við kaupgjald og,
annan tilkostnað eru óbreytt-
ar. En.þörf og rjettur er tvent
ólíkt og það, hvernig hægt
því á móti komu fullar upp-
bætur á útfluttar vörur sem
ella hefðu ekki fengist. Þessi
verslun hefði aldrei verið
gerð, ef þeir sem hana gerðu
hefðu ekki talið hana hagn-
aðarverslu fyrir báða aðila.
Að tala þá um eftirgjöf var
blekking;, rannar mikið minni
blekking en að tala um eftir-
gjöf nú, en blekking samt.
Iiverjum hefir svo verið
gefið eftir nú? Eru það neyt-
endumir innanlands? Er það
ríkissjóðurinn? eða eru það
máske erlendir kaupendur?
Aðrir aðilar en þessir koma
ekki til greina. Hvað er svo
um eftirgjöf þeim til handa?
jNeytendumir í bæjunum
koma helst til greina í ]>essu
sambandi. þeir eru aðalvið-
skiftamenn bænda. Þeir þurfa
að kaupa vörurnar og eiga
að gera það. Bændum er hag-
feldast að þeir kaupi sem
mest. Að þeim hafi verið gef-
ið eftir á verðlagi nú í liaust,
geta þeir einir haldið fram'
í alvöru, sem trúa því að verð-'
lagið hafi ekki áhrif á söluna.1
Þeir, sem aftur á móti telja
verðið til neytenda svo hátt
nú, að ])eir verði að spara J
kaupin eftir fremstu getu eins
og Tímamenn hafa gert, þeir
standa illa að vígi með að
tala um eftirgjafir neytend-
unum til handa.
Ríkissjóðnum væri gefið
eftir í verði samkvæmt sex-
mannanefndar sáttmálanum ef
sú regla væri í gildi að hann
skyldi kaupa alla landbúnað-
arframleiðsln eða ábyrgjast
sölu hennar fyrir það verð,
sem upp væri sett. En þessi
regla hefir aldrei verið lög-j
fest. Til hennar hefir verið j
gripið af meiri* hluta þings
út úr vandræðum síðari hluta
stríðstímans, en engan þing- j
mann hefi jeg heyrt halda
því fram, að það fyrirkomu-
lag ætti að halda áfram sem
varanlegt, enda værum við
þá innan stundar komnir út í
þá róttækustu þjóðnýtingu
sem hægt er að hugsa sjer.
Rekstur og fyrirkomulag land
húnaðarframleiðslunnar yrði
þá líka tekið undir yfirráð
ríkisvaldsins.
Að tala um þetta nú er þýð-
ingarlaust og allar umræður
um efirgjafir í verðlagi ríkis-
sjóðnum til handa eru þess-
vegna þvaður út í loftið sem
enginn hugsandi maður getur
tekið mark á.
Að tala um eftirgjafir í
verðlagi erlendum kaupendum
til handa er og hæfilegt'verk-
«fni fyrir útseridara Tímaliðs-
ins.
í stuttu máli sagt, er alt
þetta tal um eftirgjafir á rjett
indum eða lífsþægindum
bændastjettarinnar ekkert ann
að en orðaleikur sem ekki á
neitt skylt við veruleikann.
Það sanna er, að*þegar við
bændur stöndum frammi fyr-
ir þeim vanda, að fullnægja
okkar þörfum og tryggja okk
ar hag, þá verðum við auð-
vitað að taka þann kostinn
í verðlagsmálum, sem Öðru,
sem hagfeldast er.
Þetta var Búnaöariráði og
verðlagsnefnd landbúnaðaraf-
urða greinilega ljóst og hög-
uð sjer að fullu og öllu í sam
ræmi við það. Ásakanir í garð
þessara aðila hafa enn sem
komið er, við engin rök að
styðjast, enda stangast þær
hver gegn annari hjá þeim
aðilum, sem bera þær fram.
Áð ásaka Búnaðarráð og
verðlagsnefnd fyrir það, að
hætt verður við ríkisuppbæt-
ur á útfluttar afurðir er álíka
fávíslegt eins og það væri, að
ásaka Hermann Jónasson fyr-
ir það, að Strandasýsla skuli
ekki vera með hitabeltis lofts-
líi cr
lclG)
Ríkisstjórnin og stuðnings-
flokkar hennar hafa ákveðið
að útflutnings uppbótum skuli!
hætt. Gagnstæðum tillögumj
geta Tímamenn náttúrl. kasG
að fram og haft þær sem kosn-i
ingabeitu fyrir heimska menn,
en hagnýta þýðingu hafa þæg
enga. Á því mundi engin breyt:
ing verða þó hlutföll milli
flokka breyttust eitthvað í
næstu kosningum.
Aðstaða bænda. .j
ÞEGAR sexmannanefndar-
lögin gengu úr gildi, varð að'
staða okkar bænda sú, að við;
gátum helst ekki búist við:
öðru en sömu aðstöðu og fyr-i
ir stríð með.’sölu á okkar vör-
umán ríkisuppbóta og ánniður,
greiðslu á innlendum markaði.
Raunar er aðstaðan betri eri
oft áður vegna óvenjulegrar
kaupgetu og fjárveltu í bæj-i
unum og alveg óvenjulcgrar
þarfar fyrir matvæli í öllum
markaðslöndum. Þetta nægðij
okkur ,þó skamt, vegna hins
gífurl-ega framleiðslukostnað-
ar, ef eigi væri líka að mæta
velvild og skilningi á okkar:
aðstöðu meðal kaupstaöa-
fólksins þar sem markaður-
inn er bestur.
Það sem áunnist hefir frái
því sem helst mát.ti búast við
er tvent:
1. Að ríkisstjórnin hefir
ákveðið að greiða niður meg-
inhlutann af kjöti og mjólk
sem selt er innanlands.
2. Að allir stuðningsflokk-
ar stjórnarinnar og þeirra að-
al málgögn, en þó styðja all-
flestir menn bæjanna, eru sairi
mála um, að hvetja fólkið til
kaupa á landbúnaðarvöruiri
bændum og þjpðarheildinni til'
hags.
Að niðurgreiðslan heldur á-
fram þó ekki sje án takmai’ka
örfar söluna til mikilla muna
frá því sem ella hefði verið,
og vilvilji bæjarmanna seiri
eru hestu viðskiftavinir okkar:
bænda, er sá varasjóður sem;
við megum ekki við að glata.
Nú hefir það komið í Ij ós>:
að nm leið og stjórnarflokk-
arnir ,hafa tekið þessa af-
stöðu, hafa stjórnarandstæð-
ingar gert sitt til að spilla,
fyrir kjötsölunni á þeiiri
grundvelli að verðið væri of
hátt neytendum. En að hinni
leytinu reynt að telja bændum'
trú um að verið sje að gefa
eftir af þeirra rjetti með of
lágu verði.
Nú er það orðið vitað, að'
Tímamenn liafa víðast lítið'
fylgi í bæjunum hjer á landi.
1 einum hinna stærri bæja
hafa þeir þó ótrúlega mikið'
fylgi gagnstætt því sem ann-
arstaðar er. Þetta er Akureyri,
Það hefir líka komið í ljós,
að áróður þeirra gegn sölu’
landbúnaðaráfurða héfir bor-
ið mestan árangur þar. Þetta
fer að vonum saman.
Mjólkursalan minkaði um
Framh. á bls. 8.