Morgunblaðið - 01.11.1945, Blaðsíða 6

3
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtu&agur 1. nóv. 1945
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands.
I lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Dönsku kosningarnar
ÚRSLIT kosninganna í Danmörku hafa vafalaust ekki
komið mjög á óvart leiðandi stjórnmálamönnum þar í
landi. Sama daginn, sem kosningarnar fóru fram símaði
frjettaritari Morgunblaðsins í Höfn um horfurnar og hefir
þar án efa stuðst við álit leiðandi stjórnmálamanna. Hann
sagði, að enda þótt all-mikil óvissa ríkti um úrslitin, væri
alment álitið að jafnaðarmenn myndu tapa miklu fylgi
yfir til kommúnista. Hann sagði einnig, að líkur væru
til, að íhaldsflokkurinn og Radikalir myndu tapa ein-
hverju. Hinsvegar myndi Vinstriflokkurinn vinna á, því
að það hefði sýnt sig í kosningabaráttunni, að hann væri
,.íhaldssamari” en sjálfur íhaldsflokkurinn.
★
Kosningaúrslitin hafa að fullu staðfest þessar getgátur.
Jafnaðarmenn töpuðu nál. 223 þús. atkvæðum og 18 þing-
sætum. Kommúnistar unnu rúml. 214 þús. atkvæði og
15 þingsæti. íhaldsmenn töpuðu 82 þús. atkvæðum og 5
þingsætum. Radikalir töpuðu rúmlega 8 þúsund atkvæð-
um og 2 þingsætum. Hinsvegar hafa Vinstrimenn unnið
rúmlega 103 þúsund atkvæði og 10 þingsæti.
Úrslit kosninganna í Danmörku er að því leyti merki-
leg, að vinstri flokkarnir (jafnaðarmenn og kommúnist-
ar) hafa raunverulega tapað þrem þingsætum. — Þeir
höfðu fyrir kosningarnar til samans 69 þingsæti, en hafa
nú 66 þingsæti.
Aftur á móti hafa borgaraflokkarnir þrír. sem fjöl-
mennastir eru (Vinstriflokkurinn, íhaldsflokkurinn og
Radikali flokkurinn) unnið til samans 3 þingsæti. Þessi
úrslit eru mjög á annan veg en t. d. í Noregi og Englandi.
★
Buhl forsætisráðherra kendi ósigur jafnaðarmanna því,
að þeir hefðu orðið að bera meginábyrgð á stjórn landsins
á hernámsárunum, en það hefði verið erfitt og vanþakk-
látt starf.
Christmas Möller, foringi íhaldsmanna, telur atkvæða-
aukningu Vinstriflokksins eiga rót sína að rekja til þess,
að fyrverandi nasistar og Þjóðverjavinir hefðu kosið
hann og svo afturhaldssamasti hluti íhaldsflokksins.
★
Úrslit kosninganna skera engan veginn úr um, hvernig
sú stjórn muni líta út, sem nú tekur við völdum í Dan-
mörku.
Buhl forsætisráðherra hefir þegar lagt fram lausnar-
beiðni fyrir sig og ráðuneytið. Enda þótt. Jafnaðarmanna-
flokkurinn sje fjölmennasti flokkur þingsins, mun hann
ekki telja sjer kleift að mynda stjórn. í kosningabarátt-
unni lýstu Jafnaðarmenn því margoft yfir, að ekki kæmi
til mála að þeir ynnu saman með kommúnistum. Þessir
tveir flokkar hafa heldur ekki einir nægan meirihluta, til
þess að mynda stjórn, þótt þeir vildu reyna að bræða sig
saman. Um slíka stjórn er því alls ekki að ræða.
Fregnir herma, að Buhl hafi bent á Vinstriflokkinn sem
líklegastan til að mynda stjórn. Ekki er vitað, hvort flokk-
urinn gerir tilraunina. Stjórn, undir forustu Vinstri-
flokksins yrði vart á annan hátt en samsteypustjórn
borgaraflokkanna þriggja, Vinstri-, íhalds- og Radikala.
Þeir hafa samanlagt nægan meirihluta á þingi til þess að
mynda stjórn, ef þeir koma sjer saman.
★
Síðustu fregnir frá Danmörku herma, að stjórnmála-
leiðtogar sjeu yfirleitt vantrúaðir á, að þinginu takist að
leysa þann hnút, að mynda þingræðisstjórn. Þá yrði
ástandið þar svipað og.var hjá okkur haustið 1942. Það
vill oft ganga erfiðlega- fyrir flokka að bræða saman hin
mismunandi sjónarmið. En fari svo, að ekki takist að
mynda þingræðisstjórn í Danmörku, mun sennilega horf-
ið að því ráði að fela embættismannastjórn að fara með
völdin til bráðabirgða, en kosningar færu fram fljótlega
á ný.
Víkverji ókrijar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Tvö sjónarmið.
NÝLEGA heyrði jeg á tal
tveggja manna. Annar var ung
stúlka, trúlofuð eða gift amerísk
um hermanni. Hinn maðurinn var
ungur menntamaður, nýkominn
frá Ameríku.
Ungi maðurinn var hrifinn af
því, sem hann hafði kynnst
vestra og vegsamaði það mjög í
alla staði. Ameríka var að hans
dómi eina landið, sem lifandi var
í. Það var svo sem munur en
hjer. Eilíf rigning, rifrildi, höft
og ófrelsi. Ef hann mætti velja
mjmdi hann aldrei stíga sínum
fæti á íslenska grund.
Hermaðurinn, eiginmaður, eða
kærasti íslensku stúlkunnar lagði
ekkert til málanna, en stúlkan
sagði:
' — Jeg efast ekki um, að Amer
íka sje indælt land. Það verður
sennilega mi(t framtíðarheimili.
En hjá mjer verður Island ávalt
besta land í heimi, hvað sem jeg
verð gömul og hvað vel sem mjer
kann að lítast á mig fyrir vestan.
Það getur verið að þjer kunnið
betur við yður í Ameríku en hjer
á Islandi. En ]>jer ættuð þó að
hafa það mikla sómatilfinningu
að geta lofað einn án þess að
lasta annan“.
Þarna voru tvö sjónarmið. Þau
þurfa engra skýringa við.
•
Rangfærslur í
sögubókum.
ÞAÐ ER merkilegt hve litla at
hygli upplýsing dr. Þorkels Jó-
hannessonar á háskólahátíðinni
hefir vakið. Mörg dagblöðin, sem
annars geta háskólahátíðarinnar,
geta ekki um það, sem þar skeði
merkilegast, en það var að dr.
Þorkell kollvarpaði með öllu
þeirri trú og staðreynd í huga
flestra íslendinga, að Danir hafi
ætlað sjer að flytja alla Islend-
inga til jósku heiðanna eftir
Móðuharðindin, skömmu fyrir
aldamótin 1800.
Ekki veit jeg hve lengi þessi
villa hefir verið kend í skólum
íslands. En það er sannast sagna
furðulegt, að slíkar villur skuli
hafa staðið í íslenskum kennslu-
bókum og verið kenndar öllum
almenningi. Vonandi að viðkom
andi yfirvöld geri þegar ráðstaf
anir til að leiðrjetta þessa villu
og sjái til þess, að hún verði ekki
kennd framar.
Regla Ara fróða, um að hafa
það, sem rjettara reynist, verður
að nota í þessu tilfelli.
En þetta atriði gefur tilefni til
að spyrja, hvort ekki þurfi að
endurskoða þær kennslubækur,
sem nú eru kenndar í skólum
landsins. Er líklegt, að fleiri slík
ar villur sjeu í íslenskum sögu-
bókum?
•
Rangar forsendur.
HVERSU MARGAR ræður
hafa verið fluttar á þeim forsend
um, að flytja hafi átt alla íslensku
þjóðina sveitaflutningi til Dan-
merkur. Hversu margar ritgerð-
ir um volæði og aumingjaskap
íslensku þjóðarinnar hafa ekki
verið skrifaðar, vegna þess, að
menn trúðu, að það væri satt, að
flytja hefði átt heila þjóð til ann
ars lands vegna þess, að Island
var ekki lífvænlegt? >
Þetta er svo stórt atriði í sögu
lands og þjóðar, að það má ekki
láta neins ófreistað til að leið-
rjetta villuna.
Það er nóg efni samt í Islands-
sögunni, sem við getum haft í
þjóðræknis- og hvatningarræður
við hátíðleg tækifæri, þó við
byggjum ekki á röngum forsend
um.
•
Unga fólkið og
útvarpið.
NÚ HEFIR unga fólkið fengið
sinn tíma í útvarpið, eins og börn
in og afmælisbörnin, dautt fólk
og kirkjurækið fólk. Þessi ný-
breytni hefir fengið góða dóma.
Útvarpsráði hefir verið hælt á
hvert reipi fyrir viðsýni og frjáls
lyndi. — Guð láti gott á vita.
Vitanlega á unga fólkið rjett
á því, að einhver tími dagskrár-
innar sje helgaður ]>ví og jeg
þakka útvarpsráðinu ekki neitt.
Þetta var sjálfsagður hlutur, sem
átti að vera búið að gera fyrir
löngu.
Þessi æskulýðsþáttur fór vel af
stað í fyrrakvöld. Það var eitt-
hvað hressilegt yfir honum og
vonandi, að þeir, sem að þættin-
um standa, láti hann ekki logn-
ast útaf.
•
Ungir listamenn.
EN VONANDI er, að ekki
verði allur andans kraftur, sem
kemur fram í þessum þætti af er-
lendum hljómplötum, þó það geti
verið gott með. Við hljótum að
eiga ungt hæfileika fólk, sem er
þess umkomið, að skemmta jafn
öldrunum -sínum með einhverju
frá eigin brjósti. Hljómlistarfólk,
ræðumenn, söngvarar, skopleik-
arar o. s. frv.
Ef rjett er á haldið, þá gæti jeg
trúað því, að þessi þáttur ‘ yrði
vinsæll meðal hinna fullorðnu
líka. Menn vænta mikils af þess-
um æskulýðsþætti. — Nú er eftir
að sýna hvað æskan getur. Þeg-
ar hún fær sjálf að ráða.
•
Verkfall og póst-
afgreiðsla.
ÞAÐ VAR víst um helgina, sem
jeg sagði frá því, hvernig það
hefði gengið, að koma póstinum
upp úr honum Lagarfossi. — Það
tók um 40 klukkustundir.
Nú hefir Eggert Briem hjá Eim
skip skýrt mjer frá hvernig á
þessu sleifarlagi stóð. Vegna verk
fallsins hjá Eimskip verður að
hafa aðrar uppskipunaraðferðir,
en venja er til. Vegna þess, að
kyndarar eru ekki um borð í skip
unum er engin gufa á skipskatl-
inum og því ekki hægt að nota
vindur skipanna. Það þurfti því
að skipa upp dekklestinni með
handafli og tók það langan tíma,
áður en hægt var að komast að
lestunum, þar sem pósturinn var
geymdur. Við það bættist svo, að
vörur, sem komu um borð í
Gautaborg voru settar ofan á
Kaupmannahafnarpóstinn. .Þetta
er ástæðan fyrir seinaganginum
á uppskipuninni í þetta sinn.
I Á ALÞJÓÐA VETTVANGI !
Sá heppni og þeir óheppnu
KARL Schwartzenberg erfði
litla jörð nærri borginni Stargard
í Pommern, þar sem Þjóðverjar
höfðu átt heima síðan árið 1253.
Honum gekk búskapurinn vel,
sjerstaklega á styrjaldarárunum,
og græddist drjúgum peningar.
Þegar rauði herinn geistist yf-
ir Pommern, missti Karl Schw-
artzenberg gæsirnar sínar, hænsn
in og tvær eða þrjár kýr. I júlí,
þegar pólska stjórnin tók við,
voru hrossin hans og peningar,
sem hann átti í banka, gert upp-
tækt. Hann fjekk sólarhrings
frest til þess að koma sjer á burt
af sinni eigin jörð. Svo lagði
hann af stað ásamt konu sinni og
fimm börnum sínum, tveggja—
14 ára að aldri. Þau höfðu eitt-
hvað af búslóðinni með sjer á
handvagni, og voru á ferðalagi í
hálfan mánuð. Á einum stað varð
hann að skilja eitt barnið eftir í
sjú.krahúsi, veikt af skarlatssótt.
Karl fór yfir Oder og í bæki-
stöðvar fyrir heimilislaust fólk
nærri Neuruppin á rússneska her'
námssvæðinu. Vegna þess að
hann var bóndi, fjekk hann út-
hlutað landskika af stórjörð, sem
hafði verið skipt upp skv. hinni
nýjulandeignaskipan. Karl Schw
arzenberg er heppinn maður. En
látum oss nú segja frá þeim ó-
heppnu.
Það hefir yfirleitt ekki verið
mikið um hamingjusamlegan
endir á fjöldaflótta þeim, sem að
minnstakosti 9 miljónir Þjóðverja
hafa verið á frá Austur-Prúss-
landi, Danzig, Slesiu, Pommern
og Súdetalandinu. Sagan um
þetta er hryllileg, saga um gam-
alt fólk, sem svalt til bana á veg-
unum, um ungar stúlkur, sem var
nauðgað í járnbrautarvögnum,
um börn, sem munu aldrei finna
foreldra sína nje eiga nokkrar
minningar frá bernsku sinni,
nema um kulda og hungur og
ótta við meiri kulda og enn ó-
skaplegri sult.
Margir af hinum brottreknu
Þjóðverjum höfðu farið frá heim
ilum, sem höfðu verið þýsk eins
lengi og jörð Karls Schwartzen-
berg. Margir höfðu komið enn
lengra austanað. Þúsundum sam-
an læddist þetta aumstadda fólk
á næturþeli inn á hernámssvæði
Breta og Bandaríkjamanna. Vest
urveldin ljetu smala mestu af því
saman og afhentu það aftur Rúss-
um, sem hvorki gátu nje vildu
fæða ]>að.
En svo kemur önnur alda af
Þjóðverjum, eitthvað í kringum
fimm miljónir, og er þar í að
minnsta kosti ein milj. frá
Tjekkoslovakiu og 2 milj. frá
Póllandi. Enginn veit, hvað er
hægt að gera við þetta fólk, þeg
ar það kemur inn fyrir þýsku
landamærin. En þangað verður
það samt að fara.
Heimurinn hefði ekki þolað
slíkt ástand fyrir 10 árum síðan,
en þegar alt er á ringulreið,
sljóvgast tilfinningar manna. —
Enginn veit, nema það taki meira
en 20 ár að koma öllu í samt lag,
kannske getur það dregist enn
lengur, og hve margir deyja á
meðan? — (Time.)
Bardossi dæmdur
LONDON: Bardossi, fyrrum
forsætisráðherra Ungverja-
lands, sem ákærður hefir ver-
ið fyrir stríðsglæpi, verður
dæmdur þann 28. þ. m. í Buda-
-pest.