Morgunblaðið - 13.02.1946, Qupperneq 6

6
MOBGDNELAÐIÐ
Miðvikudagur 13. febr. 1946
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: Ivar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: Jsr. 8.00 á mánuði innanlands,
kr. 12.00 utanlands.
f lausasðlu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Varðarfjelagið
LANDSMÁLAFJELAGIÐ Vörður, fjölmennasta stjórn-
fnálafjelagið á landinu, er 20 ára í dag.
Þau 20 ár, sem Varðarfjelagið hefir starfað, hefir það
verið öflugt vígi fyrir Sjálfstæðisflokkinn og stefnu hans
í bæjar- og landsmálum. Það hefir jafnan verið vett-
vangur fyrir hinni málefnalegu baráttu flokksins hjer í
höfuðborginni. Ekkert stórmál hefir verið á dagskrá hjá
þjóðinni síðustu 20 árin, að ekki hafi það verið ítarlega
rætt í Varðarfjelaginu á fyrsta stigi þess. Hjer eru eigi
tök á að rekja gang þeirra mála, en minna má á nokkur.
★
Þegar baráttan stóð um kjördæmamálið, ljet Varðar-
fjelagið það mjög til sín taka. Voru margir fundir haldnir
um málið og stóð Varðarfjelagið jafnan fast á þeirri
kröfu, að leiðrjett yrði það hróplega misrjetti, sem hjer
ríkti í skjóli Framsóknarvaldsins. Tókst að lokum að fá
viðunandi lausn í því máli.
Að sjálfsögðu ljet Varðarfjelagið sjálfstæðismálið mjög
til -sín taka, enda hafði Sjálfstæðisflokkurinn jafnan for-
ustuna í því máli. Varðarfjelagið gerði jafnan fylstu kröfu
í sjálfstæðismálinu og hopaði þar aldrei. Snemma setti
fjelagið stofnun lýðveldisins á stefnuskrá sína. Nú er þetta
mál komið í höfn.
★
Af stærri bæjarmálum, sem Varðarfjelagið ljet mjög tli
sín taka má nefna virkjun Sogsins og Hitaveituna. Stein-
grímur Jónsson rafmagnsstjórá flutti ítarlegt erindi um
hina fyrirhuguðu virkjun Sogsins á fundi í Varðarfjelag-
inu í mars 1929. Síðar var þetta stórmál oft rætt á fund-
um fjelagsins og mjög ýtt á framkvæmdir. En þá var
Framsóknar-afturhaldið alls ráðandi í landinu. Það tafði
framkvæmdir eftir mætti; m. a. var það notað serh
átylla fyrir þingrofinu fræga 1931, að sótt hafði verið
um ríkisábyrgð fyrir þessari fyrstu stórvirkjun á land-
inu. En þrátt fyrir þungan andróður andstæðinganna
tókst að koma þessu máli áfram. Eftir að andstaðan var
brotin á bak aftur og fyrsti sigurinn var unninn, var
hafist handa um stórfelda stækkun virkjunarinnar. Og
nú er í undirbúningi ný stórfeld virkjun við Sogið, hin
stærsta sem ráðist hefir verið í hjer á landi. Og enn
eru Framsóknarmenn á Alþingi að reyna að bregða
fæti fyrir þetta mál. En nú eru þeir, sem betur fer
valdalausir þar.
Svipuð varð þróunarsaga Hitaveitunnar. Sjálfstæðis-
menn tóku hana á sína arma og börðust fyrir fram-
gangi hennar. Þar var einnig oft harðri andstöðu að
mæta, einkum frá Alþýðuflokknum, sem var þá aðal-
andstöðuflokkurinn í bæjarstjórn Reykjavíkur. En þetta
nytjamál er nú einnig komið í höfn og undirbúningur
hafinn að nýjum framkvæmdum.
★
Varðarfjelagið ljet skipulagsmál Sjálfstæðisflokksins
snemma til sín taka og vann ötullega að framgangi
þeirra. Má óefað fullyrða, að það sje fyrst og fremst
verk Varðarfjelagsins, að góð skipan komst á flokks-
starfsemina. Það beitti sjer, í samráði við ílokksstjórn-
ina, fyrir stofnun stjórnmálafjelaga víðsvegar um land.
Upp úr þessu myndaðist svo það flokksskipulag, sem
nú er ráðandi í Sjálfstæðisflokknum.
Á meðan Varðarfjelagið var eina stjórnmálafjelagið
hjer í bænum innan vjebanda Sjálfstæðisflokksins, kom
það í hlut þess að undirbúa allar kosningar í bænum,
m. a. að ákveða framboð við bæjarstjórnarkosningar og
til Alþingis. Eftir að stjórnmálafjelögunum fjölgaði,
urðu þau að sjálfsögðu einnig virkir þátttakendur í
þessu starfi. En þeíta, að ákveða framboð, er eitt af
þýðingarmestu störfum stjórnmálafjelaga. Er það því
mjög áríðandi, að sem flestir Sjálfstæðismenn sjeu skráð-
ir í fjelögin, svo að þeir geti látið þessi mál til sín taka.
Allir Sjálfstæðismenn árna Varðarfjelaginu heilla á
Af særri bæjarmálum, sem Varðarfjelagið ljet mjög til
\Jilverji ólrijar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Fyrirmyndir
fjöidans.
ÞAÐ HEFIR komið fyrir
nokkrum sinnum, að mjer hafa
borist brjef um alþingismenn
og aðra fyrirmenn þjóðarinnar.
Það skeikar varla, að ef einhver
háttsettur maður gerir eitthvað
af sjer, þá er komið um það
brjef. Jafnvel þó að það sje ekki
nema að einhver höfðinginn
„lyfti sjer á kreik“, þá er tekið
eftir því. Menn í ábyrgðarmikl
um stöðum eru fyrirmyndir
fjöldans. Almenningur, almúg
inn, eða hvað menn vilja nú
kalla okkur, fiöldann í landinu,
tekur þessa menn sjer til fyrir-
myndar. Það, sem höfðingjarnir
hafast að, hinir telja sjer leyf-
ist það, stendur einhversstaðar.
Það er því ekki lítilsvert, að
forustumenn hverrar þjóðar
sjeu prúðmenni í allri fram-
komu. Þeir geta skapað tískuna
á hverjum tíma og gera það.
Þessar hugleiðingar stafa af
brjefi, sem mjer barst í gær frá
ungum manni, sem fór í heim-
sókn í Alþingi Islendinga, og
jeg held að það skaði ekki að
birta kafla úr þessu brjefi.
•
Ungur maður á
Alþingi.
„KÆRI VÍKVERJI“, segir
brjefritari. „Jeg er ungur mað
ur, 25 ára, og er talsvert áhuga
samur um þjóðfjelagsmál. Jeg
brá mjer á'dögunum inn í Al-
þingi til að vera viðstaddur
þingfund í efri deild, hins mjög
svo umdeilda Alþingis okkar.
Fundur hófst kl. 13.30 og
voru þá mættir í salnum rúm-
lega helmingur þingmanna.
Þeir, sem komu of seint, virt-
ust ekki skammast sín neitt fyr
ir það. Þeir reyndu ekki að læð
ast í sæti sín svo lítið bar á.
Einn hinna stundvísu þing-
manna var byrjaður að halda
ræðu á meðan eftirleguþing-
menn voru að tínast inn. Sum-
ir skeltu á eftir sjer hurðinni.
Einn snýtti sjer svo hraustlega,
um leið og^hann kom inn, að
það tók undir í veggjum hinn-
ar gömlu byggingar við Aust-
urvöll. Ekki var áhuginn mik-
ill fyrir því, sem ræðumaður
var að segja, því það heyrðist
hærra í pískrinu og jafnvel
hlátrasköllum, en ræðumanni
sjálfum.
Varð fyrir von-
brigðum.
UNGI MAÐURINN, sem fór
til að kynna sjer starfshætti á
Alþingi íslendinga, segist hafa
orðið fyrir vonbrigðum. „Jeg
tel slíkt virðingarleysi fyrir
æðstu stofnun þjóðarinnar, sem
hinir útvöldu fulltrúar lgnds-
manna sýndu á þessum fundi,
algjörlega óþolandi“, segir
brjefritari, ,,og síst til að auka
virðingu borgaranna fyrir
hinu háa Alþingi“.
„Við íslendingar erum mikl-
ir stáss og gleðimenn, en við er
um einnig mjög viðkvæmir fyr
ir allir gagnrýni og þolum hana
illa, sjerstaklega ef hún kemur
utanað frá. En væri ekki nær
fyrir okkur að athuga fram-
'komu okkar, bæði háttsettra og
lágt settra, áður en við förum
að hneykslast á ummælum um
okkur“.
•
Útlendingurinn
í Alþingi.
„ÞAÐ VILDI svo til, að í för
með mjer þetta umrædda skifti
var erlendur maður, kunningi
minn, sem hafði reynst mjer
vel í framandi' landi, er jeg var
þar gestur. Hajm hafði heyrt
talað um og lesið um hið 1000
ára gamla þing Islendinga og
hafði beðið mig að koma með
sjer einhverntíma á Alþingi
til að vera viðstaddur þing-
fund ' á þessu frægasta þingi
heimsins“.
„Jeg verð að segja það alveg
eins og er, að jeg roðnaði hvað
eftir annað meðan á þingfundi
stóð, fyrir framkomu þing-
mannanna okkar. Jeg tók eft-
ir því, að hinn útlendi vinur
minn misti brátt áhuga sinn
fyrir þinginu, sem hann hafði
haft áður en jeg álpaðist með
hann þangað“.
„Það vill svo til, að jeg hefi
fengið tækifæri til að vera við-
staddur þingfundi hjá tveimur
stórþjóðum, þar sem tala þing-
manna og áhorfenda er mörg-
um sinnum meiri en hjer hjá
okkur. En framkoma þing-
manna á þeim þingum var ólík
því, sem hjer tíðkast.“
•
Áhorfendur síst
betri.
AÐ LOKUM getur brjefrit-
ari um áhorfendur og telur, að
þeir eigi einnig sök á því, hve
virðingarsnautt er yfir funduiri
Alþingis.
„Þingmenn voru svo sem
ekki einir um hávaðann og ó-
lætin í þinginu þenna dag. Inn
á áhorfendapall komu tveir
aldraðir menn, sem töluðu svo
hátt saman, að það heyrðist
varla til ræðumanna.
Skal jeg svo ekki hafa þenna
skapvonskupistil minn lengri
að þessu sinni, Víkverji sæll,
en jeg gat ekki stilt mig að
skrifa hann. — Þinn einlægur
A. M.“
Slettur.
GÖTURNAR eru óvenjulega
blautar eftir hlákuna í fyrri-
nótt (kanske verður komið
frost, þegar þjer lesið þetta)
og þá láta þær ekki standa á
sjer bansettar sletturnar frá
bílunum.
Bílstjórunum dettur ekki í
hug að taka nokkurt tillit til
gangandi fólks. Bifreiðastjórar,
sem þeysa í loftinu yfir polla
og aur á götunni, eyðileggja
verðmæti fyrir tugi króna ár-
lega, en samt er ekkert gert
til þess að koma í veg fyrir
þenna ófögnuð.
Sumir menn hafa reynt að
kæra, en það hefir ekki borið
árangur nema endrum og eins.
Þeir sem hafa orðið fyrir
skemdum á fatnaði vegna aur-
sletna, segja að lögreglunni sje
illa við slík mál. Hún telji sig
hafa öðru mikilsverðara að
sinna.
En ef menn gerðu sjer að
reglu að kæra dónana, Sem
sletta, held jeg áð lögreglan
neyddist til að taka þessi mál
fastari tökum og væri það vel.
OtfMVtnantWWmtn«■ ** mvm«nmmVflmsra■ ■ ■ a%mS'nKi*w s*:*
> *
A ALÞJOÐA VETTVANGI
J s « ■ ■ ■ ■ ■ a a « ■ ■ 9 • » & h !S CJS s 8 Vtt « ■ B ■ «r R ft c
Hormuleg aðbúð þýskra barna
ENDA ÞÓTT Rauða Krossi
íslands hafi að undanförnu bor
ist mikið af upplýsingum um
ástandið í Þýskalandi, bæði í
skýrslum frá erlendum Rauða
Kross-fjelögum, opinberum
greinarg. hernámsyfirvald-
anna í Þýskalandi, erlendum
blöðum og frásögnum einstakra
manna, sem þar hafa dvalið,
er erfitt áð gera sjer glögga
heildarmynd af líðan og hög-
um fólksins. — F’lestar borgir
landsins eru mjög illa leiknar
af loftárásum cg bardögum,
margar í rústum að verulegu
leyti. Húsnæðisvandræðin eru
hræðileg, miljónir manna
verða að haíast við í óhæfum
vistarverum, í þrengslum,
kulda og við skort á öllum
sviðum. Matarskammturinn er
alls staðar naumur, en þó rnis-
jafn eftir hernámssvæðum og
jafnvel innan þeirra, eftir hjer-
uðum og borgum. Breytist þetta
og eftir því hvað fyrir hendi er
af matvælum hverju sinni.
Alvarlegast er ástandið í stór
borgunum, enda eru eyðilegg-
ingarnar þar langrsestar. Skárst
hefir afkoman verið í sveitum
landsins. Þó hafa nú einnig
mikil vandræði steðjað að þeim,
! vegna hins látlausa aðstreymis
I flóttafólks. — Á fjölmörgum
' sveitabýlum eru flóttamennirn-
ir nú jafnmargir, eða fleiri, en
Jieimilisfólkið, sem fyrir var.
Ægilegast af öllu ömprlegu
er þó hlutskifti barnanna, sem
ekkert annað hafa til saka unn*
ið en að fæðast í þenna heim.
— Skal nú getið nokkurra
einstakra atriða og fyrst talin
sú borgin, sem flestum íslend-
ingum er kunnust af þýskum
stórborgum, Hamborg. — Skal
þess þó jafnframt getið, að þar
er ástandið betra en í flestum
öðrum af stórborgum Þýska-
lands.
— í byrjun ófriðarins voru
nálega 1700000 íbúar í Ham-
borg. Á stríðsárunum varð
borgin fyrir miklum . loftárás-
um, einkum sumarið 1943. Hálf
borgin er talin gjöreydd. Tala
íbúanna nú er þó aðeins 14
minni en áður var. Af þessu er
auðsætt, að þjettbýli manna,
eða þrengslin, eru nú mjög
mikil.
Samkvæmt frásögn í sviss-
neska blaðinu Neue Zúricher
Zeitung þann 11. október s.l.
hefir ungbarnadauði i Hamborg
vaxið úr 4,6% árið 1938 í ca.
13,1% á fyrra helmingi ársins
1945. Dánartala barna á aldrin-
um 2—5 ára, hefir líka þre-
faldast.
Berklaveiki meðal unglinga á
aldrinum 17—18 ára, er einnig
þrefalt almennari en áður var.
I barnaspítala einum, þar sem
270 börn voru, höfðu 97 þeirra
bráða lungnaberkla. — Var al-
gerlega vonlaust um bata
margra þeirra.
(Frá Rsuða Krossi íslands).