Morgunblaðið - 25.04.1946, Page 6

5
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 25. apríl 1946
/
Loðdýrcibúskapurinn og hagnýting fisk-
úrgangs frd hraðfrystihúsunum
LOÐDYRABU SKAPURINN
hefir yfirleitt verið rekinn í
smáum stíl hjer á landi og þá
oft í sambandi við annan bú-
skap, — en framtíð þessa at-
vinnuvegar virðist ekki liggja í
smábúskap heldur á búum sem
hafa stofndýr svo þúsundum
skiftir og rekin verða í sam-
bandi við hraðfrystihús, eða
annarsstaðar þar sem góðir
möguleikar á útvegun fóðurs
eru fyrir hendi. Þessi litlu bú
geta þó orðið mönnum góð auka
inntekt ef þau eru hirt aí kost-
gæfni en á því vill oft verða
misbrestur. Ef þessi bú eru or-
in stærri en 2—4 refalæður, —
eða 6—10 minkalæður, þá eru
þau farin að krefjast mikillar
vinnu og reksturskostnaðurinn
getur orðið eignalitlum mönn-
um tilfinnanlega útgjöld ef illa
fer, en afkoma slíkra búa er oft
mjög óviss.
Erfitt reynist einnig fyrir
þessi bú að geyma fóður ef þau
ná ekki til frystihúsa, — og
vill því fóður dýranna víða mis-
lukkast, þar sem þessi dýr þola
yfirleitt illa allar fóðurbreyting
ar.
Kostnaður við að útvega þess
um búum kynbótadýr er afar
tilfinnanlegur nema að þau geti
orðið fleyri saman um notkun
dýranna. Útkoman af þessu
verður ljeleg skinnaframleiðsla
sem aldrei verður sambærileg
að gæðum við framleiðslu
skinna frá stórum búum.
Að sjálfsögðu eru þó alltaf
nokkur smábú, sem hafa mjög
góða skinnaframleiðslu, — en
heildargæðin verða alltaf mjög
lág. Hjá Norðmönnum hefir
þetta verið þannig þar sem
mikið af skinnaframleiðsiu hef-
ir komið frá smáum búum, og
hefir sala þar á skinnum sýnt
miklu hagstæðara verð hjá
stórum búum,
En þrátt fyrir það var heild-
arframleiðsla Norðmanna á silf
urref best ef miðað var við
framleiðslu alls heimsins á þess
ari vöru og eiga Norðmenn það
eflaust mést að þakka hag-
stæðu loftslagi ásamt þeirri
kostgæfni sem þeir hafa sýnt
í þessum atvinnuvegi. svo sem
þeim er lagið. Þessi litiu bú
hafa þó óefað mikla mcguleika
hjer með aukinni þekkingu
manna á þessum búskap og
með aðstoð frá góðum fag-
mönnum sem leiðbeint gætu um
hirðingu og annað sem að þess-
um búum lítur.
Nokkur misbrestur vill og
verða hjá þessum smábúum á
því að öruggt sje að dýrin
sleppi ekki út, en það er afar
illa liðið, þótt skaðinn sie minst
ur fyrir þann er dýrin á, og
verður nauðsynlegt að banna
mönnum þennan búskap nema
ströngustu skilyrðum sje full-
nægt, um ytri girðingar, og er
hörmulegt að slíkt skuli ekki
hafa verið gert frá upphafi.
Heppilegasta lausnin á bygg-
ingu þessara smábúa er að á-
kveða hagkvæmasta nú þekkt
form búra, húsa, vjela cg girð-
inga og myndi mönnum reyn-
ast það betur er til lengdar
lætur, en að hver og einn kúldri
Eftir Leif Jónasson frá Öxney
Síðari grein
upp sínu búi eftir því sem hjart
að biður og þannig gengið fram
hjá þeirri þekkingu sem áunn-
ist hefir.
Þar sem sennilegt er að fisk-
úrgangur sje fóður sem gefur
jafn góða afkomu og kjöt og
stórrekstur það form sem gefur
þessum atvinnuvegi mesta
möguleika þá virðist sú leið
sjálfsögð að hraðfrystihúsin
reki þessa garða sjálf enda eru
þau þá öruggust með að allur
fiskúrgangurinn yrði notaður.
Og er jeg sannfærður um að
engin vinnsla önnur sem nú
tíðkast hjer, geti borgað neitt
svipað fyrir þennan fiskúr-
gang.
Þeir möguleikar sem stórbú-
skapur hefir framyfir smábú-
skap, til hagkvæms reksturs, er
fyrst og fremst meiri tækni,
I betri hagnýting vinnuaflsins, ó-
dýrari allar byggingar og við-
hald, fullkomnari þekking við
alla hirðingu, meðal annars við
' silfurref sem nauðsynlegt er að
! fæði hvolpana á fæðingardeild
lundir mjög góðu eftirliti, og
síðast en ekki síst þeir r.æstum
ótæmandi möguleikar til kyn-
bóta, þar sem kleift getur verið
að nota einn kynbótaref fyrir
30 læður.
Þær verðsveiflur sem alltaf
verða á loðskinnum og orsaka
það að ein tegund getur um
nokkur ár verið í hærra verði
en önnur, gerir það nauðsyn-
legt að þessi bú hafa allar venju
legar tegundir loðdýra það er
minka og refi, — þar sem mjög
kostnaðarsamt er að kaupa nýj-
an stofn, en auðvelt að breita
til ef stofn er fyrir í garðinum,
og auka þá framleiðslu þeirrar
tegundar verulega sem best er
boðið í. Þetta er einnig mikill
kostur sem smábú geta ekki
hagnýtt sjer þar sem þau hafa
venjulega aðeins eina tegund
dýra, öll innkaup vérða einnig
hagkvæmari hjá stórum búum
og getur það munað allverulega
þegar um er að ræða að komast
sem lengst niður með fram-
leiðslukostnaðinn.
Hraðfrystihús sem hefði 800
tonn af fiskúrgangi gæti rekið
með því loðdýrabú sem hefði
1000 refalæður og 2000 minka-
læður.
Þessi dýr myndu í venjulegu
árferði gefa af sjer 6000 minka-
skinn, sem með núgildandi varð
lagi væru um 1200,000,00 kr.
virði. Kostnað við rekstur á
þessu búi er erfitt að áætla með
tilliti til þess ástands sem hjer
ríkir, en þetta bú myndi þurfa
um 15 menn við framleiðsluna
og er hægt að áætla annan
kostnað 2—2% sinnum manna-
kaupið, — eða í allt 6—8.000
kr.
Hjer skiptir þó miklu máli
hvort unnið er í húsunum flesta
tíma árs, en hjer hefir þó verið
reiknað með nokkru geymglú-
gjaldi, aftur á móti hefir ekki
verið gert ráð fyrir neinni
greiðslu fyrir fiskbeinin. Þótt
ekki sje unt að segja fyrir víst
hvort slík áætlun gæti staðist,
þá mun hún ekki vera langt
frá sanni og gefur mönnum
nokkra hugmynd um kostnað
við rekstur slíkra búa, en hjer
er ekkert svo stórt bú til og
því engan samanburð hægt að
fá. Búið sem jeg hefi unnið við
í Stykkishólmi og er stærsta bú
hjer á landi gefur nokkra hug-
mynd um þetta þótt hún sje að
ýmsu leiti ófullnægjandi, þar
sem það er ósambærilegt við
svo stórt bú sem hjer um ræð-
ir, og á enn langt í land með að
vera rekið á svo hagkvæman
hátt sem hægt væri að reka
stórbú.
Kostnaður við að koma upp
svo stóru búi er geisi mikill og
yrði sú leið færust að byrja
með t. d. 200 minkalæður og
100 refalæður, og auka svo dýra
stofninn innan frá, á þann hátt
yrði allur kostnaður miklu við-
ráðanlegri og stofninn einnig
samstæðari. Með því að setja á
það sem vel er ásetningshæft,
mundi þessi garður hafa náð
áður umtalaðri stærð á 7—10
árum eftir því hvað stofninn
upphaflega hefir verið góður,
einnig er nú svo ástatt að svo
lítill stofn er til í landinu að
mörg hraðfrystihús gætu ekki
fengið mikið fleiri stofndýr á
næstu árum, þar sem minka-
stofninn hefir fækkað mjög
verulega á stríðsárunum og refa
stofninn svipaður og hann var
fyrir stríð.
Ef nú ætti að flytja inn dýr
í því skyni að auka stofninn,
þá mun það verða útgjalda-
samt, þar sem verð á einstök-
um minkum mun nú skifta þús
undum ef flytja á þá inn frá
Kanada. -
Norðurlöndin bönnuðu strax
útflutning á lifandi dýrum, er
þau opnuðust eftir stríð, og mun
nú koma í ljós afleiðing þess
að ekki var haldið utan að þeim
stofni sem til var hjer í byrjun
stríðs, og eiga íslendingar eftir
að taka afleiðingunum af því
fáheyrða Sinnuleysi.
Sameiginlegt stofnbú.
Með tilliti til þess hversu lít-
ið er til af þessum dýrum í land
inu og ekki að vænta neinna
aðgerða af hálfu ríkisins til
framdráttar þessum búskap, þá
virðist sú leið hugsanleg að
hraðfrystihúsin yrðu saman um
stofnun stór bús, með t. d. 2000
minkalæður og 1000 refalæður
og keypt yrðu til þess kynbóta-
dýr erlendis frá og stofninn
kynbættur svo sem unt væri.
Þetta bú myndi á hverju ári1
geta skaffað nýj-an stofn, sem
svaraði 350 refalæðum og 7000
minkalæðum, — eða sæmilega
nægan byrjunarstofn fyrir 3
hraðfrystihús á ári, og er hjer
aðeins ætluð til ásetnings fyrsta
flokks dýr. Hugsanlegt er að
hraðfrystihússeigendur geti
ekki komið sjer saman um
hverjir ættu fyrst að fá stofn,
þótt sjálfsagt virðist að þeir sem
ekki geta notað fiskúrganginn
á annan hátt gengju fyrir.
Þeim sem fengju stofn yrði
svo gert að skila því besta af
framleiðslunni sem lífdýrum á
ári hverju þar til öll húsin hafa
fengið jafnan fjöida stofndýra,
og væri þá hægt að reka hið
upphaflega bú sem kynbóta og
tilraunabú sem ávallt er mikil
þörf fyrir.
Vafalaust verða mörg vand-
j kvæði við framkvæmd þessarar
hugmyndar, þar sem margir
stæðu að slíku fyrirtæki með
misjafnan skilning einnig yrði
hjer • um all mikið kapital að
ræða, en kostir þessa fyrirtækis
yrðu aðallega þeir, að sannast
myndu möguleikar þessa at-
vinnuvegar, fást myndi vitn-
eskja um heppilegast form á
slíkum búskap og kæmi sá
kostnaður sem yrði við þær at-
huganir, jafnt niður á alla enda
sanngjarnast þar sem sú þekk-
ing er fengist væri í rauninni
allra hagur.
Og að síðustu það sem mestu
máli skiptir að hraðfrystihúsin
hefðu með þessu tryggt sjer
bestan stofn fyrir minnst verð
á stuttum tíma.
Þýðing loðdýrabúskaparins
fyrir þjóðarbúið.
Loðdýrabúskapurinn mun
því fyrst og fremst byggjast á
sjávarútveginum og skapa mark
að fyrir úrgang sem að litlu
gagni hefir komið, og hjá sum-
um hraðfrystihúsum verið all-
mikill kostnaður að koma hon-
um í sjónn aftur, — þar að
auki mvndi hann búa landbún-
aðinum markað fyrir alla þá
mjólk og kjöt. sem hann gæti í
tje látið, — kjöt sem hvergi á
sjer markað, og mjólk frá af-
skektum stöðum, sem hingað til
hefir ekki náð í neinn markað.
Þessum vörum yrði þannig
breytt í skinn, — vöru sem frá
alda öðli hefir átt sjer tryggan
markað í flestum löndum, og
sem á fyrir höndum mjög
aukna eftirspurn með aukinni
velmegun þjóðanna í komandi
friði og það sem kannske er
mest um vert er það, að til fram
leiðslu á vöru sem gefa mun
tugi miljóna af erlendum gjald-
eyri í þjóðarbúið, þarf þessi at-
vinnuvegur því sem næst á eng
um erlendum gjaldeyri að
halda. Þar að auki er kostnað-
ur við flutning þessarar vöru
á markað ósambærilegur við
nokkuð annað sem úr þessum
hráefnum verður unnið, og að
síðustu tekur skinnavara ekki
upp markað fyrir fiskafurðir,
en hætt er við að aðrar vinslu-
aðferðir á fiskúrgangi myndu
gera það, svo sem niðursuða og
fleiri aðferðir.
En búist menn við áfram-
haldandi stríði á næstu* árum
með aukinni hungursneið, þá
verða eflaust allar aðferðir
heppilegri en loðskinnafram-
leiðsla til að gera fiskúrgang-
inn markaðshæfan.
En ef einhverjir eru svo bjart-
sýnir að reikna með því að sú
tækni sem nú er þekt, verði
notuð til að auka velmegun
mannkynsins þá veit jeg að þeir
sömu menn trúa með mjer á
möguleika loðskinnaframleiðsl-
unnar.
Leifur Jónsson,
frá Oxney.
| Sumarheimili Templara
að Jaðri
Sumarheimilið tekur til starfa í hinni veg-
legu nýbyggingu þ. 1. júní n.k. Tekið verður
á móti dvalargestum yfir lengri og skemmri
tíma. Á staðnum verður framleiddur matur
og aðrar veitingar.
Eru væntanlegir dvalargestir beðnir um að
gefa sig fram við Hjört Hansson, Bankastræti
11, fyrir 10. maí n.k. og gefur hann allar frek-
ari upplýsingar.
Stjórn Jaðars.
f
v
eða stór
!
óskast til kaups eða leigu frá 14. maí eða síðar
í sumar. — Æskilegt, að húsnæðið sje í eða ná-
lægt miðbænum, en annað getur þó komið
til greina. Upplýsingar í síma 2980 eða 2253.
i
I
i
?
?
V
I
t
t