Morgunblaðið - 05.09.1946, Qupperneq 2

2
MORGUNBEAÐIÐ
Fimtudagur 5. sept. 1946
María Jónsdóttir Knudsen
SJE MAÐUR staddur á eystri
brún Vatnsskarðs, og gefi sjer
tíma til að líta í kringum sig,
mætir auganu óvenju víðáttu-
mikil náttúrufegurð, það má
segja svo, að maður sjái yfir
mestan hluta Skagafjarðar.
Beint á móti manni blasa við
Blönduhlíðarfjöllin með Glóða-
feyki sem útvörð. Undir þess-
um fagra, heilsteypta fjalla-
vegg, standa svo bæii’nir, með
grænum túnum og grösugum
engjum. Eftir láglendinu falla
Hjeraðsvötnin, er. verða þó á
leiðinni fyrir hindrun, þar sem
Hegranesið er, enda skiftast
þau þar og renna beggja vegna
við nesið í tveim kvíslum til
sjávar. Ef við athugum bæina
betur, sjáum við að einna mest
ber .á einum þeirra, sem stend-
ur við rætur Glóðafeykis, þar
sjáum við glampa á kirkju og
miklar byggingar. Það er hinn
fornfrægi sögustaður og höfuð-
ból, Flugumýri. Það var æsku-
heimili Maríu Jónsdóttur Knud
sen.Foreldrar hennar Jón Jónas
son og Ingibjörg Jónsdóttir
bjuggu þar stórbúi. Dæturnar
voru tvær, Helga og María. En
skyndilega dró ský fyrir sólu,
móðirin dó frá dætrunum ung-
um. Það var mikið áfall og jeg
heyrði um það talað að sorgin
legðist ákaflega þungt einkum
á yngri dótturina, Maríu, sem
var dul og seintekin.
Faðir þeirra, 3jet sjer mjög
annt um uppelai þeirra, og þar
var ekkert til sparað, sem efni
gátu veitt. Seinna giftist hann
ágætiskonu, sem varð þeim
systrurn sem besta móðir, en
þrátt fyrir það, get jeg vel hugs
að að hin þunga og ákafa sorg
Maríu hafi að einhverju leyti
aldrei að fullu yfirgefið hana.
Flugumýri er annexía frá
Miklabæ. Faðir minn var því
tíður gestur þar, og mat það
fólk mikils. Jeg man vel, að
hahn sagði okkur börnunum oft
frá þeim systrum og vorum
við, eins og börnum er títt,
þyrst að heyra frá þeim.
Sjálf kynntist jeg Maríu þeg-
ar hún var 13 ára gömul. Þá
var jeg vetrartíma kennari á
Flugumýri. Jeg var þá ung og
nýskroppin úr skóla, hafði lítið
fengist við kennslu áður. Jeg
var ekki búin að vera þar lengi,
þegar jeg fann hversu ljett hún
átti með allt nám, en þó var
það annað, sem jeg undraðist
enn meir, það var hve víðlesin
hún var, hversu ákveðnar skoð-
anir hún hafði og hve dóm-
greind hennar var nákvæm.
Að eðlisfari var hún fjarska
dul og draumlynd og seintek-
in, en á kvöldin þegar við vor-
um háttaðar, systurnar og jeg,
vorum búnar að slökkva ljós-
ið, og fórum þá að tala saman,
þá leystist úr læðingi hin
bundna dul dagsins, og komu
Ijettar fram þær skoðanir á
mönnum og málefnum, er fyrir
voru.
Þessar kvöldstundir eru mjer
ógleymanlegar, og á þessum
kvöldstundum kynntist jeg
Maríu best.
Þessi ár voru að mörgu leyti
merkilegir tímar fyrir ísland.
Ungmennafjelagshreyfingin
hafði borist hingað frá Noregi.
JHún hreif unglingana. Fjelög
vóru stofnuð um sveitir lands-
Minningarorð
ins og unga fólkið streymdi í
þau. Aldarafmæli Jóns Sig-
urðssonar var minnst um land
allt mjög hátíðJega. íslenski
fáninn var ofarlega á dagskrá.
Þetta var nokkuð til að ýta við
hugsandi og gáfuðum ungling-
um.
Mjer kæmi ekki á óvart, þó
að þetta allt hefði haft djúp
áhrif á jafn næmgeðja ungling
og Maríu.
Nú skildu leiðir okkar um
margra ára skeið Við hjeld-
um háðar burt af æskustöðv-
unum, hver til síns lífsstarfs.
Mörgum árum seinna var jeg
að lesa sundur póst á heimili
mínu, þá varð fyrir mjer blaða-
strangi til mín, sem jeg ekki
kannaðist við. Það var ,,Nýtt
Kvennablað“, að hefja göngu
sína. Það gladdi mig, að sjá
nafn Maríu í ritstjórn þess.
Eftir þeim kynnum, sem jeg
hafði haft af henni í æsku, fanst
mjer að hún þar mundi vera á
sinni rjettu hillu. Enda mun
það sanni næst, að meðan hún
gat skrifað, — og það gerði hún
meðan heilsa hennar entist, —
þá hafi fáar ísttnskar konur
komist lengra, eða verið ritfær-
ari en hún.
Áhugamál hennar voru mörg.
En hennar mesta áhuga- og
hugsjónamál mun þó hafa ver-
ið jafnaðarstefnan, og frá
þeirri rót voru kvenrjettinda-
málin runnin. Manm’jettindi,
mun vera rjettasta orðið yfir
það. Hún vildi, að allir fengju
að njóta rjettar síns. Um þessi
og önnur áhugamál ritaði hún.
Við íslenskar konur, stönd-
um í mikilli þakkarskuld við
hana, fyrir allt sem hún hefir
ritað og rætt um okkar rjettinda
og hagsmunamál, og jeg tel víst
að við eigum nú að baki að sjá,
við missi hennar, einum rjett-
sýnasta og öruggasta talsmanni
kvenrjettindamálanna. I kven-
rjettindafjelagi Islands var
María um fleiri ára bil og mun
löngum hafa verið ritari þess,
en það sjest best, hversu mikils
trausts hún naut innan fjelags-
ins, að við hið sviplega fráfall
Lauíeyjar Valdimarsdóttur, var
það eindreginn vilji fjelags-
kvenna, að hún færi með stjórn
þess, enda var hún á aðalfundi
þess einróma kjörin formaður
þess.
Síðan jeg fluttist hingað til
Reykjavíkur hefi jeg verið tíð-
ur gestur á heimili Maríu, því
þar var gott að koma. Það var
alltaf jafn gaman að 'tala við
hina gáfuðu og menntuðu hús-
móður. Mjer varð það oft ráð-
gáta, hvernig hún. þessi hæga
og faslitla kona gat komið öðru
eins í verk, og raun varð á
Það er ekki svo lítið starf, að
vera húsmóðir og móðir, en auk
þess vann María alltaf á skrif-
stofu hjer í bæ. Svo bættust
fjelagsmálin og ritstörf þar of-
an á. Margri konunni hefði
hvert eitt starfið verið nóg, en
í höndum hennar’ fóru þau öll
ljettilega. Starfsorku hennar
virtust engin takmörk sett.
Við vinir og samstarfsmenn
hennar finnum vel hversu
skarðið er stórt, sem eftir verð-
ur við fráfall hennar, en sár-
ust verður þó sorgin hjá henn-
ar nánustu, sem nutu daglegr-
ar umhyggju og éstúðar henn-
ar, því þrátt fyrir það, að öll
hennar yfirgripsmiklu störf
væru með þrýði jf hendi leyst,
þá var hún þó fyrst og fremst
móðir, skilningsrík og góð.
Verðgildi hverrar æfi verð-
ur ekki metin í árum eða augna
blikum, heldur í starfsorku.
Það er ekki lengd æfinnar,
heldur hvernig og til hvers
hver stund er notuð, sem ákveð
ur verðgildið. Æfi þessarar
konu varð ekki löng, — en hún
var athafnarík.
Jeg sat hjá hennni síðasta
kvöldið, jeg sá að vísu líkams-
þrótt og krafta að þrotum
komna, en jeg fann sálarkrafta
algerlega óbilaða, svo heil-
brigða, að það var dálítið erfitt,
að hugsa sjer þá í sambýli við
svo veikan líkama. En nú er
því sambýli lokið. Nú er andi
hennar ekki lengur fjötraður
sjúkum líkamsfjötrum, nú er
hann frjáls.
María Jónsdóttir Knudsen
var fædd 2. des. 1897, dáin 30.
ágúst 1946. Foreldrar hennar
voru Jón Jónasson óðalsbóndi
á Flugumýri í Blönduhlíð og
kona hans Ingibjórg Jónasdótt-
ir sama stað. Dætur þeirra voru
tvær: Helga og María. Móður
sína misstu þær ungar. Nokkr-
um árum síðar giftist faðir
þeirra aftur, Sigríði Guð-
mundsdóttur frá Frostastöðum
í Skagafirði, sem lifir mann
sinn og dvelur nú hjá syni
þeirra á Flugumýri. María
stundaði nám við gagnfræða-
skóla Akureyrar og útskrifað-
ist þaðan. — Giftist eftirlifandi
manni sínum Árna B. Knud-
sen bókara árið 1920. Þau hafa
eignast fjögur börn, sem öll eru
á lífi: Knútur student, stundar
háskólanám í Stokkhólmi og
þrjár dætur heima, Ingibjörg,
Elísabet og Jóna Sigríður.
Sigríður Björnsdóttir.
,.Og dagar koma“ (,,And
Now Tomorrow11) heitir mynd-
in, sem Tjarnarbíó sýnir þessa
dagana. Myndin er gerð eftir
samnefndri sögu eftir Rachel
Field, og hefir bókin komið út
í íslenskri þýðingu eftir Jón
Helgason, blaðamann. Aðal-
hlutverkin í myndinni leika
Loretta Young, Alan Ladd,
Susan Hayward og Barry Sulli-
van. Myndin er skemtileg og
vel leikin, þótt efnið sje ekki
sjerlega stórbrotið.
mmmmmmmummum
Næstu Otympíu-
leikar undirbúnir
Lausanne í gærkveldi.
OLYMPÍUNEFNDIN, sem nú
situr á rökstólum hjer í Laus-
anne í Sviss, hefir ákveðið, að
næstu Olympíuleikir fari fram
á Wemhleyleikvellinum í Lon-
don árið 1948 og verði háðir
síðustu 18 daga júlímánaðar.
Engar keppnir fara fram á
sunnudögum. 1
Ákveðið hefir einnig verið að
taka upp keppni í 10 kílómetra
göngu, hætta við 50 km. göngu
og taka upp 25 km. í staðinn.
Engin ákvörðun var tekin
um það, hvar vetrarleikirnir
skyldu haldnir. Forseti nefnd-
arinnar skýrði frá því að Wemb
ley-leikvangurinn yrði stækk-
aður svo um munaði og áhorf-
endasvæði aukið. Þá verður
gerð þar sundlaug og einnig
hús fyrir kepni í hnefaleikum.
—Reuter.
fvrsíi fuitdur bráða-
birgðastjómarinnar
New Dehli í gærkvöldi.
INDVERSKA bráðabirgða-
stjórnin kom saman á fyrsta
fund sinn í New Dehli í dag.
Fundurinn var haldinn í bú-
stað Wavells, varakonungs Ind-
lands, og var varakonungurinn
í forsæti. — Bráðabirgðastjórn-
inni hefir borist heillaóska-
skeyti frá ráðstefnu matvæla-
og landbúnaðarsambands Sam-
einuðu þjóðanna, sem nú fer
fram í Kaupmannahöfn. Eru í
skeytinu látnar í Ijós óskir um
að stjórninni megi takast að
leysa farsællega hin miklu
verkefni, sem hennar bíði, því
að störf hennar hafi ekki ein-
ungis þýðingu fyrir Indverja
sjálfa, heldur fyrir heiminn all-
an. —Reuter.
- Parísarfundurinn
Frh. af bls. 1
Vyshinsky ósveigjanlegur.
Er Byrnes hafði skýrt stutt-
lega frá þeim sjónarmiðum,
sem fram komu á fundinum,
tók Vyshinsky til máls. Kvaðst
hann verða að mælast til þess,
að tillaga Sovjetríkjanna um
frestunina yrði samþykkt, svo
að sameiginlegur málstaður
fjórveldanna næði fram að
ganga. Var síðan fundi frestað
en samþykt að fela Bidault að
boða til annars fundar með
utanríkisráðherrunum, ef að-
stæður eða sjónarmið skyldu
breytast. Ennfremur var sam-
þykkt, að fulltrúa kínversku
stjórnarinnar og Spaak, for-
seta þings Sameinuðu þjóð-
anna, skyldi boðið á þennan
j fund, ef til hans kæmi.
Sjónarmið Breta.
Af hálfu Breta var því hald-
ið fram, að besta lausnin, ef
friðarráðstefnan og þing Sam-
einuðu þjóðanna rækjust á,
væri sú að halda þingið á til-
settum stað og stundu, en með
takmarkaðri dagskrá, þannig að
einungis brýnustu mál yrðu
tekin þar fyrir, svo sem fjár-
hagsáætlun bandalagsins, upp-
taka nýrra meðlima og athug-
un tillagna um fastan aðset-
ursstað fyrir bandalagið. Önn-
ur mál gæti þingið svo rætt
síðar, til dæmis í byrjun næsta
árs.
Sexfugur:
Jósep Gíslason,
þjónn
HANN Jósep á ,,Esju“ er sex-
tugur í dag. Það má búast við
að mörgum verði á að trúa
þessu með fyrirvara, því mað-
urinn er harla unglegur. En
satt mun þetta vera, stendur
ritað í Kirkjubókina með skírri
hendi síra Páls Stephensen, sem
þá var nývígður prestur að
Melgraseyri og er Jósep fyrsta
barn, sem síra Páll skírir. Auk
þess hefir Jósep haldið þessu
fram nú í mörg ár, að hann
sje fæddur á Sandeyri við ísa-
fjarðardjúp 5. september 1886
og hann er reikningsglöggur og
alkunnur að sannsögli.
Snemma byrjaði Jósep að
vinna fyrir sjer, fór að róa frá
Sandeyri 12 ár gamall, reri svo
á opnum skipum og mótorbát-
um, ýmist sem háseti eða mat-
sveinn, þar til 1930 að hann
rjeðist á e.s. Gullfoss sem
þjónn á II. farrými. Þar sigldi
hann með mestu prýði þar til
„Gullfoss“ var kyrsettur af
styrjaldarástæðum í Kaupm.-
höfn 1940, eins og kunnugt er.
Fyrst eftir heimkomuna vann
hann um skeið í landi, en rjeð-
ist von bráðar sem þjónn á e.s.
Esju, þar sem hann starfar enn
í dag, sem ungur væri.
Hygg jeg að margir mimi
senda Jósep hlýjar kveðjur á
þessum mcrkisdegi í lífi hans
og minnast • með þakklæti
mannsins, sem unnið hefir að
þjónsstörfum, i þessa orðs
bestu merkingu, nú um margra
ára skeið og ávall verið reiðu-
búinn að hjálpa og liðsinna öll-
um þeim mörgu, sem hafa ver-
ið honum samferða. bæði landa
í milli og með ströndum fram.
Jósep kvæntist 1926 Ingi-
björgu Björnsdóttur, ættaðri úr
Álftafirði vestra. Varð þeim
þriggja barna auðið, tveggja
sona og einnar dóttur, sem þau
mistu unga. Sambúð þeirra
hjóna varð styttri en skyldi, því
1929 veiktist frú Ingibjörg,
dvaldi síðan lengst af á Krist-
neshæli og þar andaðist hún
haustið 1933.
Jósep er maður vinfastur svo
af ber og vill hvers manns
vandræði leysa. Glaður og reif
ur og hrókur ails fagnaðar,
enda aufúsugestur hvar sem
hann kemur.
Jósep dvelur nú á heimili
sínu á Vífilsgötu 6, og þangað
munu vinir hans og góðkunn-
ingjar stefAa árnaðaróskum
sínum í dag.
G. S. ]