Morgunblaðið - 21.09.1946, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 21. sept. 1946
I
OYfflllttfrlftdÍfe
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavflc.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 8.00 á mánuði innanlandfl,
kr. 12.00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Þao er fyrir bestu
ÞAÐ ætlar enn að sannast á íslendingum. að þeir eiga
erfitt með að standa saman þegar vanda ber að höndum.
Þetta kemur greinilega í ljós nú, í samband við hið við-
kvæma utanríkismál, sem lagt hefir verið fyrir Alþingi.
Við vitum hvernig þetta mál bar fyrst að. Bandaríkin
fóru fram á að fá leigðar til langs tíma þrjár tilgreindar
herstöðvar á íslandi. Þessum tilmælum neitaði íslenska
ríkisstjórnin. Ekki er vafi á, að bak við þá neitun hafi
íslenska þjóðin staðið sem heild.
En málið var samt ekki útkljáð. Bandaríkin höfðu
enn her á íslandi. Þau höfðu að vísu skuldbundið sig til
að hverfa brott með allan her sinn að ófriðnum loknum.
Stjórn Bandaríkjanna hefir og margsinnis lýst yfir, að
hún muni standa við það loforð. En hún hefir bent á, að
Bandaríkjunum væri brýn nauðsyn að fá afnot flugvall-
arins í Keflavík, svo að þau gætu int af hendi þær skyldur
sem Bandaríkin hafa tekist á hendur í sambandi við her-
stjórn Þýskalands. Hefir stjórn Bandaríkjanna bent á, að
hin önnur stórveldi, sem hafa samskonar skyldum að
gegna i Þýskalandi fái þessa sömu aðstöðu hjá þeim
iöndum, sem liggja á milli þeirra og Þýskalands.
★
Nú hefir forsætisráðherra íslands lagt til, að orðið
vrði við óskum stjórnar Bandaríkjanna hvað þetta áhrær-
ir. Að því miðar hið nýja samningsuppkast, sem liggur
iyrir Alþingi. En það, sem mestu máli skiftir fyrir ís-
lendinga er, að nú fá þeir aftur full umráð yfir öllu landi
sínu. Allur her hverfur nú brott af íslandi. Jafnframt er
brott fallinn allur hugsanlegur ágreiningur um skilning
herverndarsamningsins frá 1941, en það er mikils virði,
ekki síst fyrir okkar smáþjóð.
★
Undirtektirnar, sem þetta mál hefir fengið við fyrstu
meðferð þess á Alþingi benda síður en svo til að þar fáist
eining um málið.
Málsvari Sósíalistaflokksins hefir lýst yfir, að flokkur
hans vilji engan samning gera við Bandaríkin og að það
valdi samvinnuslitum í ríkisstjórninni, ef hinir stjórn-
arflokkamir samþykki samningsuppkastið. Þessi afstaða
Sósíalistaflokksins er skýr, og kemur hún mönnum ekki á
óvart. Það hefir ekki farið dult, að ráðamenn kommún-
ista hjer æskja einskis fremur en að fjarlægja sem mest
ísland og Bandaríkin, og skapa óvild milli þessara vina-
þjóða. Án efa rekur marga grun í, hvað bak við þetta
íiggur. En einkennilegt má vera, ef íslenska þjóðin stend-
ur með þessu atferli við ríki, sem fyrst allra varð til að
viðurkenna stofnun lýðveldisins.
★
Afstaða talsmanns stjórnarandstöðunnar (Framsókn-
arflokksins) var ekki eins ljós. Þó vildi hann ekki fylgja
Sósíalistum og neita að gera nokkurn samning við Banda-
ríkin, heldur reyna að fá breytingar á uppkastinu, sem
fyrir liggur. Hinsvegar taldi hann nauðsynlegt, áður en
samið yrði að fá upplýst, hvað kostaði að setja í stand
Reykjavíkurflugvöllinn, og hvað kostaði rekstur hans.
Flugmálastjóri mun nýlega hafa upplýst, að það kostaði
20—30 milj. króna að setja þenna flugvöll í stand, og
rífa þyrfti niður 25 íbúðarhús, til þess að fá völlinn við-
unandi, sem aðalflugvöll fyrir Atlantshafsflug. Rekst-
urskostnaður flugvallarins mun hafa verið nál. 2V2 milj.
kr. þá 3V2 mánuð, sem liðinn er síðan íslendingar tóku
við vellinum. En tekjurnar nokkrir tugir þúsunda! Kostn-
aðurinn af Keflavíkurflugvellinum yrði vitanlega marg-
falt meiri.
★
Við íslendingar ættum að temja okkur þá háttu í sam-
búð við aðrar þjóðir, að forðast allar óþarfa ýfingar og
keppa eftir vinsamlegri sambúð við allar þjóðir. Það er
hinu unga íslenska lýðveldi áreiðanlega fyrir bestu.
UR DAGLEGA
LÍFINU
Truflanir.
FJÖLDI MANNS hjer á landi
hefir af því yndi og dægra-
dvöl að hlusta á erlendar út-
varpsstöðvar. Mun þetta vera
algengari skemtun en margan
grunar. Til eru menn, sem sitja
öllum frístundum sínum við út-
varpstækið og hlusta á hljóm-
list, leikritaflutning eða skemti
atriði frá útvarpsstöðvum víða
um heim. Þetta er skemtileg og
ódýr dægradvöl.
En því miður er sá galli á,
að hjer innanbæjar er oft erfitt
og* stundum ómögulegt, að
hlusta á erlendar stöðvar fyrir
vjelum, sem trufla móttökuna.
Kveður svo ramt að þessu, að
í sumum bæjarhverfunum heyr
ist varla til Reykjavíkurstöðv-
arinnar, nema að tækin sjeu
því stærri og dýrari. Einu sinni
voru útvarpshlustendur það
rjettháir í þessu landi, að
mönnum var gert að skyldu að
hafa dreyfara á vjelum, sem
trufluðu tæki manna. En það
nýjabrum fór af eins og svo
margt annað, sem byrjað er á
með miklum krafti.
Það væri ekki vanþörf á, að
útvarpshlustendur tækju sig
saman um að krefjast þess, að
skemtun þeirra væri ekki eyði-
lögð með vjelaskrölti. Það er
ekki nema sanngirniskrafa.
•
Útvarpsnotendafjelag.
EINU SINNI var til hjer í
bænum útvarpsnotendafjelag,
sem hafði talsverð áhrif og kom
mörgu góðu til leiðar. En það
lognaðist útaf og hefir ekki
heyrst í því um margra ára
skeið. Það væri nú hreint ekki
vanþörf á að endurreisa þann
fjelagsskap, því útvarpshlust-
endur eiga mörg sameiginleg
áhugamál, sem hægt væri að
koma í framkvæmd með sam-
tökum.
Eins og er hafa útvarpshlust-
endur engin bein áhrif á rekst-
ur íslenska útvarpsins. Þau
rjettindi voru tekin af hlust-
endum. Vilja nú ekki einhverj-
ir góðir menn taka sig saman'
og hafa forgöngu í þessu máli?
•
Syrpa.
MIKILL HAUGUR hefir safn
ast fyrir af brjefum hjá mjer
undanfarna daga frá lesendum
„Daglega lífsins". Þakka jeg
þeim öllum tilskrifin. Það er
gaman að þeim flestum, þó ekki
sje hægt að birta þau öll. Enn-
þá er aðalgallinn á þessum
brjefaskriftum, að brjefritarar
eru feimnir við að segja til
nafns síns, en samkvæmt regl-
unni er ómögulegt að birta
brjef frá ónefndum höfundum.
Þeirri reglu verður ekki breytt
og ekki til neins að ætlast til
þess.
Það kennir margra grasa í
þessum brjefum, eins og víða
áður. Einn brjefritari vill láta
fornfræðinga grafa í jörð hjá
Þyrli í Hvalfirði til að leita
að beinum Hólmverja, sem
hann segist vera viss um að
liggi þar einhvernstaðar.
Annar skrifar hjartnæmt
brjef til að þakka bæjarstjórn-
inni fyrir rottuherferðina. Seg-
ist hann tala af reynslu um, að
rottan sje alveg að hverfa úr
bænum. Þá er það maður, sem
býr á þriðju hæð, sem á við
vatnsskort að stríða. Þrjár ung-
ar stúlkur senda mjer lista yfir
gamlar kvikmyndir, sem þær
vilja fá að sjá aftur. Sem sagt
stór vandamál og smá.
Alfa Alfa töflur.
EINN AF VELUNNURITM
„Daglega lífsins“ sendir heilan
pakka af Alfa Alfa-töflum og
er mjög hneykslaður. Sjerstak-
lega vegna þess að á pakkann
er letrað á dönsku áskorun til
kaupenda um að borða 16—12
töflur á dag. Segir höfundur að
það sje þar að auki okrað á
þessum töflum, því þær kosti
einhver kynstur miðað við Alfa
Alfa grasið, sem refunum er
gefið og hingað til hefir þótt
fullgott handa þeim, er vilja
sækja sjer fjörefni í þessa
fæðu.
Já, margt er manna bölið,
það sje jeg á brjefunum.
Straumurinn á
mölina.
ÞAÐ ER ALTAF verið að
fárast yfir því hve fólk flytji
mikið til Reykjavíkur utan af
landi. Og víst er það rjett, að
straumurinn hefir legið til
Reykjavíkur, eins og aukning
íbúatölunnar sýnir.
En það, sem Reykvíkingum
gremst mest í þessu sambandi
er að utanbæjarmenn skuli
ávalt fá leigt húsnæði, eða
keypt hús til að flytja í, þrátt
fyrir lög og fyrirmæli, sem
banna slíkt. En af þessu leiði,
að Reykvíkingar sjálfir hafi
ekki þak yfir höfuðið á sjer,
eða verði að hýrast í óhæfum
íbúðum.
Mjer er ekki grunlaust, að
þessar aðfinslur sjeu á rökum
reistar og að ekki sje nóg eftir-
lit með innflutningi fólks til
Reykjavíkur.
„Allir farnir til
Reykjavíkur“.
í ÞESSU SAMBANDI dettur
mjer í hug gamansaga um prest
utan af landi, sem kom hingað
til bæjarins. Þetta var sóma-
maður, sem hafði rækt söfnuð
sinn vel í afskektu hjeraði uti
á landi um fjölda ára. í ræðu,
sem klerkur fluttur hjer í
Reykjavík, á hann að hafa
komist þannig að orði:
— Þegar jeg kem til Pjeturs
gamla og ber á dyr, er jeg viss
um að hann segir eitthvað á þá
leið, að það hafi ekki komið
margt til hans úr mínum söfn-
uði að undanförnu. En þegar
Pjetur fer að kvarta yfir þessu
hefi jeg svarið á reiðum hönd-
um og segi:
— Það er ekki von að mín
sóknarbörn komi hingað, Pjet-
ur minn, því þau eru öll farin
til Reykjavíkur.

MEÐAL ANNARA ORÐA
■ll•■l■ll•l•l■lal•lll•llll•■llllllll•ll■l■lllllll■ll•■ll••■l•llf••1|l•l•••••11111■■lllllll■■|
Hollendingar fara að hafa nóg.
MIKIÐ var rætt eftir styrj-
aldarlokin um sultinn og neyð-
ina í Hollandi, en nú er þetta
að breytast til batnaðar, sem
betur fer. Nú er það orðið svo,
að Holland er orðið eitt hinna
hamingjusömu landa, þar sem
sultur og neyð virðast ekki yf-
irvofandi. Það er blátt áfram
ótrúlegt, hve mikið hefir borist
í búðirnar og búrhillurnar á
síðustu sex mánuðum. Hollend-
ingar sjálfir eru ekki alveg
búnir að venja sig við að hafa
svo mikið handa á milli, að
þeir þurfi að velja milli tveggja
eða fleiri matvælategunda. Það
líður líka nokkur tími áður en
ferðalangurinn áttar sig á því,
að smjörið er ekki aðeins til
þess að skreyta borðin, og ekki
heldur aðeins til fyrir þá efn-
uðu, og að þjóðdrykkur Hol-
lendinga, Genever, er ekki ein-
ungis borinn fram í veislum.
Það þykir ókurteisi að neita, ef
manni er boðið súkkulaðis-
stykki, í stuttu máli, maður á
að geta borðað sig saddan, og
j getur ekki verið þektur fyrir
i annað.
En þrátt fyrir þetta eru svo
sem engar alsnægtir í Hollandi,
nema kanske af grænmeti og
búðingsdufti. Annars er yfir-
leitt alt skamtað. Leynisalan,
svarti markaðurinn, er á för-
um, en þrátt fyrir þetta er það
erfitt verk fyrir hollenskar
húsmæður að annast störf sín
eins vel og þær myndu kjósa.
Bæði er það, svo, að alt er
miklu dýrara en fyrir stríð, og
oft erfitt verk að láta skömt-
unarvörurnar nægja, erfitt
verk og vanþakklát. Vanþakk-
látt þrátt fyrir það, að alt er
nú miklu betra en á stríðsár-
unum. Og eiginmenn og börn
kvarta ekki, þrátt fyrir það, þó
þau fái búðing í eftirmat fimm
sinnum á viku. Annar eftirmat-
ur þekkist svo að segja ekki.
Grænmeti er á hverju borði.
Ekkert af því er skamtað nema
kartöflur. Tómatar eru ákaf-
lega mikið borðaðir. Avextir
eru ekki skamtaðir í sumar, en
verða það í vetur, þótt mikið
sje til af þeim í landinu.
Nóg er líka um fiskmeti, en
ákaflega smátt um kjötið. Af
því fær hver maður aðeins 250
grömm á viku. í þessu er einn-
ig innifalinn kjötáskurður á
brauð.
Maður verður ákaflega hissa,
þegar maður sjer, hversu ótrú-
lega nákvæmir kaupmenn eru
í því að vega skamtinn, t. d. þau
100 grömm af osti, sem maður
má kaupa vikulega. Líka er
skamtað ávaxtamauk, síróp og
fleira af því góðgæti, sem
venjulega er haft á morgun-
verðarborðinu.
Fólkið á götunum hefir
braggast ótrúlega mikið í út-
liti á einu ári. Og hin nauðsyn-
legustu áhöld eru allsstaðar í
búðargluggunum. Yfirleitt er
hin duglega og hagsýna hol-
lenska þjóð að rjetta svo við,
að maður verður hissa á að
heyra hinar sönnu sögur um
neyðina í landinu vorið 1945.
Hollendingar eiga þetta full-
komlega skilið og það er gleði-
legt, hve vel það hefir gengið.
Og þó enn sje margt sem er
ekki nóg af, þá getur maður
verið nokkurn veginn viss um
að brátt verður alt eins og það
var í landinu áður en hörm-
ungar stríðsins dundu yfir. —
_____________(Information).
.MtXSHtíilii