Morgunblaðið - 12.11.1946, Qupperneq 7

jÞrÍðjudaginn lj2{ nóvy 1946.
.^áORG.^JNBLAÐip
.7
STAÐREYIMDIR
AVARUTVEGSMAL
Framhald af bls. 6.
vjelbáta, sem einni? fylgja hjer
með, hafa aftur á móti almenn
ara gildi fyrir síldveiðiskip
hvaðan sem hau eru af land-
inu.“
Þá var og bent á, að afla-
hlutir bátanna jöfnuðust rjett á
við kaup landverkamanna, sem
hefðu stöðuga vinnu 8 tíma á
dag, en sjómennirnir yrðu að
vinna 12—16 klst. á sólarhring
(og stundum meira) jafnt á
helgum sem virkum dögum.
Ýmislegt fleira var drepið á
í greinargerðinni, til rökstuðn-
ings og skýringar, en hjer er
ekki rúm til að rekja það nán-
ar að sinni.
Stórfeldar breytingar hafa
orðið á afkomu útvegsins.
Sennilega mun marga, sem
ókunnugir eru þessum málum,
reka í rogastans er þeir lesa
þessa skýrslu. Allt of margir
hafa verið þeirrar skoðunar ,,að
útgerðin væri alltaf að græða“.
Það hefir að vísu verið svo um
stórútgerðina undanfarin ár og
allt fram á yfirstandandi ár,
þangað til að ísfiskverðið lækk
aði í Bretlandi En lækkunin
hefir verið svo mikil á árinu
og auk þess lagður 10% inn-
flutningstollur á íslenska ísfisk
inn þar, að nú hefir dæmið al-
veg snúist við og er nú orðið
stórtap á ísfiskveiðum togar-
anna, sem hafa gefið lands-
mönnum langmestu tekjurnar
á undanförnum árum og lagt
grundvöllinn að fjárhagslegri
velmegun þeirra.
Hvað vjelbátaflotann snertir,
er öðru máli að gegna. Þar hóf-
ust breytingarnar síðari hluta
árs 1942, er hinar miklu grunn-
kaupshækkanir byrjuðu hjer á
landi fyrir alvöru og vísitalan
steig ört í kjölfar þeirra.
Árið 1940—1942 voru yfir-
leitt hagstæð fyrir vjelbátaút-
veginn, og rjettu margir smá-
útvegsmenn þá úr kútnum, sem
þeir voru í eftir kreppuna á und
an. Gátu margir þá greitt all-
ar skuldir sínar og átt þannig
bátana skuldlausa eða skuld-
litla, hafa margir þeirra búið
að því fram að þessu.
Aftur á móti hafa þeir menn
er byggt hafa eða keypt, eldri
sem yngri báta, eftir árið 1942
flestir orðið fyrir miklu fjár-
hagstjóni, þar sem afkoma bát-
anna hefir sífelt farið versn-
andi síðan, þótt nú virðist fyrst
ætla að keyra um þverbak.
Til skýringar skal þess getið
að fiskverð innanlands hefir
mjög lítið hækkað síðan 1942,
er vísitala framfærslukostnað-
ar var 183 stig. Síðan hefir
grunnkaup hækkað mjög mik-
ið, sumstaðar allt að helming
og vísitalan um 119 stig. Það er
því ekki að undra, þó afkomu
þeirra hafi hrakað. sem litla
grunnkaupshækkun og enga
vísitöluhækkun hafa fengið. —
Og verða auk þess að greiða
kauphækkanir hinna.
Er afkoma sjávarútvegsins
einkamál útvegsmanna?
Margir menn eru því miður
tilá Islandi, sem segja sem svo:
„Þetta eru einkamál útvegs-
manna og koma okkur ekki
Við“.
Þetta er algerlega röng hugs-
Un. Það eru ekki einkamál út-
vegsmanna hvort atvinnutæk- '
in, sem standa eiga undir svo
að segja öllum þóðarrekstrinum
eru starfrækt eða ekki. Þar af
leiðandi eru það heldur ekki
einkamál þeirra hvort starf-
rækslan ber sig eða.ekki. Verði
ár eftir ár tap á rekstrinum,
þá hlýtur hann að dragast sam-
an og leggjast niður að lokum.
Þetta átti sjer einnig stað á
árunum fyrir striðið. Útgerðin
í heild var þá yfirleitt rekin
með halla, þótt einstöku ver-
tíðir skiluðu aflahæstu skipun-
um arði inn á milli. Enda dróst
þá útgerðin smátt og smátt sam
an og' framleiðslan minnkaði.
Var t. d. fjöldi af ágætum, stór
um fiskibáíum, sem aðeins voru
gerðir út á sí'dveiðar, en lágu
aðgerðarlausir ca. 34 hluta árs-
ins.
Mun hin erfiða afkoma út-
gerðarinnar, sem stafaði af
skilningsleysi valdhafanna (A1
þingi og ríkisstjórnar) hafa átt
einna drýgstan þátt í gjaldeyris
skorti þeim, sem þjóðin átti þá
við að búa, sem leiddi svo aft-
ur af sjer skort á ýmsum nauð-
synjum, svo sem á byggingár-
efni, er Islendingar höfðu þá
af mjög skornum skammti og
er höfuðástæðan fyrir því, hve
mikið er nú krafist að byggt
sje hjer á skömmum tíma, —
svo að það er á góðum vegi
með að sprengja gjaldeyris- og
vinnuþol þjóðarinnar •—.
Oska menn nú almennt eft-
ir að saga áranna fyrir stríð end
urtaki sig hvað snertir starf-
rækslu og afkomu atvinnutækja
sjávarframleiðslunnar? Já, og
ekki einungis endurtaki sig,
heldur og verði miklu verri, því
að með lítt breyttum aðstæðum
yrði vart hægt að gera út nokk
urt skip á þorskveiðar — að
minnsta kosti ekki til lengdar.
Síldveiðar mættu ef til vill
stunda eitthvað lengur.
Sjávarútvegur íslendinga er
málefni, sem snertir alla þegna
þjóðfjelagsins — hvar í stjett
eða flokki sem þeir standa —.
Gangi sjávarútvegurinn vel.
vegnar allri þjóðinni vel — að
minnsta kosti efnalega —. Já,
og reyndar má segja líka and-
lega — því að hvar ættum við
að taka allt það fje, sem þarf
til okkar mörgu og dýru skóla
og menntastofnana, ásamt námi
íslendinga erlendis. ef sjávar-
útvegurinn fer í rúst?
Myndi landbúnaðurinn og
iðnaðurinn geta staðið straum
af þörfum þjóðarinnar? Varla
á meðan útflutningsverðmæti
þeirra atvinnugreina er ekki
nema lítill hluti af innflutnings
þörfum þeirra sjálfra.
Kannske annars að verslun-
in ein gæti staðið undir öllu
þjóðarbúinu? Maður freiste»t
næstum til að halda í seinni tíð
að sumir menn hugsi eitthvað
í þá átt.
Sjávarútvegurinn er untlir-
staða þjóðarbúsins.
Sem betur fer held jeg að
flestir Islendingar sjeu nú farn-
ir að skilja að sjávarútvegurinn
og vinnsla úr sjávarafurðum
sjeu undirstöðu atvinnuvegur
íslendinga, sem svo að segja
allur þjóðarbúskapurinn hvílir
á-
Nú er svo komið fyrir þess-
um höfuðatvinnuvegi að hann
er mestallur rekinn með tapi
og stór hluti hans berst í bökk-
um.
Ástæðan fyrir þessu er fyrst
og fremst gengdarlaus ásælni
allra annara stjetta þjóðfjelags
ins til aukinna tekna og lífs-
þæginda, sem allt hefir að lok-
um lent á útflutningsfram-
leiðslunni, því að annarsstaðar
yerður ekki hægt að taka það
að lokum. Þá er orsakarinnar
að leita að nokkru leyti til verð
falls afurðanna á erlendum
markaði — ísfiskmarkaðurinn
á Bretlandi —.
Síðari ástæðuna getum við Is
lendingar sennilega lítið ráðið
við, en þá fyrri höfum við í
hendi okkar — bara ef skiln-
ingur og vilvilji fær að ráða
gjörðum okkar. —
Verkamaðurinn getur ekki
búist við að geta til lengdar
fengið 10 krónur fyrir vinnu,
sem gefur ekki af sjer nema 3
krónur og verslunarmaðurinn
getur heldur ekki. búist við að
fá til lengdar dollarann keypt-
ann fyrir kr. 6,50 ef það kost-
ar kr. 11,00 að afla hans.
Með öðrum orðum:
Islendingar verða að horfast
í augu við lífsvenjubreytingu.
Við verðum að d.raga úr kröf-
um okkar. Hvort það verður
gert með fækkun á ísl. krón-
um, sem hver og einn fær á
milli handa, eða með minnkuð-
um kaupmætti peninganna
(hækkuðu verðlagi), er kann-
ske aukaatriði, aðra eða báðar
leiðirnar má fara, ásamt ýms-
um öðrum ráðstöfunum.
En því minni þarf lífsvenju-
breytingin að vera sem við get
um framleitt meira. Getum við
notað til fulls öll þau góðu
tæki, sem við þegar höfum eign
ast og erum að fá til landsins
og bætt auk þess verulega við
þau, og alli-ar hagsýni verði
gætt við starfrækslu þeirra og
nýtingu og sölu afurðanna, er
þau framleiða, þá mun þess
sennilega ekki verða langt að
bíða, að við getum aftur veitt
okkur allt, sem við höfum haft
á undanförnum veltiárum — og
jafnvel sumt af því. sem við til
þessa höfum orðið að neita okk-
ur um.
ASalatriðið er að komast nú
vel yfir erfiðleika þá, sem breyt
ingin hefir í för með sjer. Skapa
útflutningsframleiðslunni þann
grundvöll að hún verði rekin
með hagnaði og verði eftirsótt-
ari en allur annar atvinnurekst-
ur í landinu, þá mun fjármagn-
ið af sjálfu sjer leita þangað og
vinnuaflið um leið, því að þ'að
fylgir fjármagninu, samkvæmt
grundvallarreglum þeim, sem
þjóðarbúskapur okkar byggist
á.
Verði þetta gjört mun eng-
inn á íslandi þurfa að líða skort
í náinni framtíð.
p.t. Rvík, 10. nóv. 1946.
Ólafur Jónsson.
Draumur sem vonandi
rætist.
Að lokum langar mig til þess
að segja hjer frá draumi, sem
mig dreymdi í nótt (aðfaranótt
sunnudags 10. nóv. ’46) og mjer
finnst vera táknrænn í þessu
sambandi.
Mjer fannst jeg vera staddur
á Akranesi — á æskuslöðvun-
um gerast flestir draumar. —
Jeg er á gangi með Haraldi
Böðvarssyni niður á Breið. árla
morguns að haustlagi. Verður
mjer þá litið út yfir Faxaflóa.
Virðist mjer flóinn vera fullur
af hafísjökum. himinháum og
smærri ísjakar inn á milli. Sýnd
ist mjer fjöldi skipa vera að
reyna að komast í gegn um ís-
inn og mörg sitja föst í honum.
Jeg horfði á þetta um hríð og
beið eftir að Haraldur hefði
fyrst orð á að „Landsins forni
fjandi“ væri nú aftur kominn
að landinu. Er mjer þykir það
ætla að dragast, vjek jeg at-
hygli hans á þessu. hann virðir
þetta fyrir sjer góðastund og
segir síðan: ,.Þetta eru aðeins
skýjabólstrar drengur minn“.
Rjett í þessu skín sólin yfir
Esjuna og hehlir geislum
um ýfir láð og lög. Hverfa pá
skýjabólstrarnir hver af öðruirí
og ekkert virðist framar hindra
ferðir skipanna um hafið.
Mætti þannig sól sannlelka
og rjettlætis skína yfir ,,Esjtt“
þröngsýnis og eigingirni ög
þyrla á burtu skýjabólstriwn
valdastreitu, síngirni og sundr-
ungai'. Þá mun íslandi vel favn
ast.
Að lokum vil jeg minna á hia
athyglisverðu viðvöruiiasi^ip
skáldsins, hver ennþá estv
miður í fullu gildi’ ^
,,Þú litla þjóð, sem átt í vök atf
verjast,
vertu ei við s-jálfa þig að
berjast“.
Rvík., 10. nóv 1946.
Hjartanlega þakka jeg Selfoss-búum hina
rausnarlegu gjöf, sem þeir færðu mjer op; aðra
auðsýnda hluttekningu í mínum örðugu kring
umstæðum. Sjerstakleg? þakka jeg þeim Þórði
Guðmundssyni og Sigmjmdi Karlssyni, sem á
einn og annan hátt hafa sýnt mjer vináttu og
hjáipsemi. — Guð launi ykkur öllum!
Ingibjörg Sólveig Sigurðardóttir.
Hjartanlega þökkum við öllum þeim, sem á
svo margvíslegan hátt heiðruðu okkur á 50 ára
hjúskaparafmælinu, 7. nóv., með heimsóknum,
skeytum, blómum, bókvm og öðrum gjöfum-
Sjerstaklega viljum við þakka börnum okkar
og tengdabörnum fyrir.scmsætið sem það hjelt
okkur í tileíni af deginum.
Guð blessi ykkur öll!
Margrjet Bjarnadóttir,
Jón Jónsson.
Mínar bestu hjartans þakkir færi jeg öllum
þeim skildum og vandalausum, nær og fjær,
sem heiðruðu mig á 60 ára afmælisdaginm með
heimsóknum, gjöfum og skeytum.
Guð blessi ykkur öll!
Pjetur Hansson, verkstjóri.
Hjartanlega þakka jeg öllum skildum og
vandalausum, nær og f.iær, fyrir vinarhug og
virðingu mjer auðsýnda á fimmtugsafmælinu,
9. nóvember 1946.
Guð blessi ykkur og launi.
Guðbjörg Vilhjálmsdóttir,
Ásabergi, Eyrarbakka.
Innilegt þakklæti til svpitunga okkar, barna
og annarra vina, sem glöddu okkur á gullbrúð-
kaupsdaginn okkar, með heimsóknum, gir'um
og heillaskeytum.
Helga Pálsdóttir,
Valdimar Brynjólfsson,
Sóleyjarbakka.
Jeg þakka hjartanlega álla vinsemd mjer
auðsýnda á áttræðisafir.æli mínu.
Gísli Björnsson,
frá Elliðavatni.