Morgunblaðið - 12.11.1946, Blaðsíða 8

8
| f i I
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudaginn 12. nóv. 194t>.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsfa,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10.00 á mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 60 aura með Lesbók.
Ui'lvei'ji ihripar:
y
ÚÍL DAGLEGA LÍFINU
Tvö íjelagasam tök
ÞESSA dagana eru haldin hjer í Reykjavík fulitrúa-
þing tveggja fjelagasamtaka, sem að vísu eru ólík eðlis,
en bæði hafa svo mikilvægu hlutverki að gegna í þjóð-
fjelaginu, að það hlýtur að vekja athygli alþjóðar, hvað
þau leggja til málanna.
Annarsvegar er fulltrúafundur Landssamban'ds ís-
íslenskra útvegsmanna, sem kom saman í gær Sitja hann
fulltrúar frá flestum deildum L. í. Ú., samtals 70—80 út-
gerðarmenn og fulltrúar þeirra víðsvegar af landinu.
Hinsvegar er 19. þing Alþýðusambands íslands, er kom
saman s.l. sunnudag. Sitja það fulltrúar verklýðsfje-
laga af öllu landinu, alls á þriðja hundrað fulltrúar.
Hjer eru m. ö. o. á ráðstefnu fulltrúar þeirra fjelaga-
samtaka, sem þjóðfjelagið á meira undir en fiestu öðru,
að vel og viturlega sje ráðið málum. Og þótt svo virðist
í fljótu bragði, að hjer sjeu tvær andstæður, þar sem
annarsvegar eru fulltrúar atvinnurekenda, en hinsveg-
ar fulltrúar launþega, verður þetta ekki svo í reyndinni.
Því að sannleikurinn er sá, að engar stjettir þjóðfjelags-
ins eiga fleiri sarneiginleg hagsmunamál.
Þessvegna er það svo, að ef fulltrúar þessara tveggja
fjelagasamtaka tækju höndum saman og ynnu í bróð-
urlegri einingu að lausn vandamálanna, væru flest eða
öll önnur ,,þing‘‘ óþörf í okkar landi í bili. Hinum póli-
tísku flokksþingum væri þá algerlega ofaukið. Jafnvel
Alþingi gæti að skaðlausu fengið frí í viku eða hálfan
mánuð, meðan fulltrúar höfuðatvinnuvegar landsmanna
og verkalýðsins væru að ráða fram úr málunum.
'k
En það er víst ekki því að heilsa, að vænta megi slíkra
aðgerða frá þessum fjelagasamtökum. Það væri nýtt og
óþekt fyrirbrigði í okkar þjóðfjelagi, að þessir aðilar
færu að vinna saman að lausn vandamálanna. Og það
myndi áreiðanlega ekki hljóma vel í eyru beirra, sem
mestu ráða nú t verklýðsfjelögunum, ef ymprað væri á
því á þingi Alþýðusambandsins, * að leitað skyldi sam-
starfs við atvinnurekendur um úrræði til að tryggja
afkomu útvegsins.
En hvað blasir við íslenskum verkalýð í dag, ef sú
verður raunin á, sem miklar horfur eru á, að allur út-
Á öðrum stað hjer í blaðinu birtist grein eftir Ólaf
Jónsson útgerðarmann í Sandgerði. Þar er birt áætlun
um útgerð vjelbáts og togara á komandi vertíð. Niður-
staðan er sú að reksturshalli vjelbátsins er yfir 74 þús.
kr. á vertíðinni, og reksturshalli togarans yfir 43 þús.
kr. í hverri veiðiför!
Sje nokkurt vit í þessum áætlunum sjer hver heil-
vita maður að ekkert skip verður gert út frá íslandi
á komandi vertíð. Áætlanirnar liggja frammi og getur
hver sem vill gagnrýnt þær. Opinberir aðilar geta að
sjálfsögðu kynt sjer reikninga hinna einstöku fyrirtækja
og sannprófað hvort ’rjett sje með tölur farið.
Ef svo er, að útgerð verði hjer ekki lengur starfrækt
nema með stórfeldu tapi, miðað við verðið sem nú er á
afurðunum og tilkostnaði við framleiðsluna, er það vita-
skuld sama og sjálfsmorð að sitja aðgerðarlaus, í stað
þess að hefjast handa um róttækar aðgerðir til bjargar
framleiðslunni.
En það er auðveldara um að tala, en úr að bæta. Hjer
er stjórnlaust lana og enginn hefir forgöngu um lausn)
málanna. Ef kommúnistar hefðu ekki stigið það óheilla- í
spor, að rjúfa samstarf ríkisstjórnarinnar, myndu málin ;
horfa betur nú en raun er á. Stjórnarflokkarnir þrír í
höfðu allar aðstæður til þess að leysa málin farsællega. j
Og þeim bar skylda til þess, eftir traustið sem þjóðin
f.ýndi þeim í kosningunum. í stað þess er stjórnarsam •
starfið rofið, þegar verst gengdi. Hlaupið frá nýsköpun
inni og cllu því mikla viðreisnarstarfi, *sem henni fylgdi.
Enn um íslcnttinga-
sögur.
í TILEFNI af pistlinum á
sunnudaginn hefir forstjóri
Bókaverslunar Sigurðar Krist-
jánssonar skrifað „Daglega líf-
inu“ brjef um útgáfu íslend-
ingasagna. Hann bendir meðal
annars á, „að allar íslendinga-
sögur eru til í hinni ágætu al-
þýðuútgáfu Sigurðar Kristjáns'
sonar, bæði heftar fyrir aðeins
kr. 311,30 (8090 blaðsíður) og
einnig í handunnu skinnbandi
með djúpfals (en ekki í vjela-
bókbandi). Og ennfremur að
Islendingasagnaútgáfa Sigurð-
ar Kristjánssonar ein býður,
til viðbótar Islendingasögun-
um Sæmundar eddu, Snorra
eddu og Sturlungasögu og er
andvirði þessara bóka innifalið
í fyrnefndu verði. Þetta býður
engin önnur Islendingasagna-
útgáfa“.
•
Víkvcrji veit.
VEIT VÍKVERJI VÍST. að
Sigurður Kristjánsson hefir
gefið út íslendingasögurnar.
Það veit hvert mannsbarn, að
sá heiðursmaður á alþjóðar
þakkir skilið-fyrir útgáfu sína
á Islendingasögunum, enda
stuðlaði hann manna best að
því, að Islendingasögur urðu
alþýðueign hjer á landi.
•
Einstakar sögur
seldust upp.
„AUÐVITAÐ kom það fyrir
á stríðsárunum að einstakar
Islendingasögur í Islendinga-
sagnaútgáfu Sigurðar Krist-
jánssonar seldust skyndilega
upp“, segir í brjefi forstjórans,
og „enda hefir þessi útg. jafnan
verið ákaflega hjartfólgin is-
lensku þjóðinni, og svo jafn-
framt vegna þess, að hún þykir
ákjósanlegur bókakostur við
islenskunám í skólum um land
alt. íslendingasagnaútgáfa Sig-
urðar Kristjánssonar er gefin
út í 45 sjerstæðum bókum og
fylgir formáli hverri íslend-
ingasögu ásamt vísnaskýring-
um og nafnaskrá.
Nú vita svo að segja allir
Islendingar og þá ekki síst
bókaútgefendur, að ákaflega
erfitt hefir verið að fá bækur
prentaðar nú á stríðsárunum,
og gildir þetta auðvitað um ís-
lendingasögurnar eins og áðrar
bækur, en þrátt fyrir hina
miklu sölu, sem vafalaust er
alveg einstæð, þá hafa allflest-
ar Islendingasögurnar í íslend-
ingasagnaútgáfu Sig. Krist-
jánssonar jafnan verið fyrir-
liggjandi. Það hefir aldrei
vantað nema skamman tíma í
einu eina eða örfáar íslend-
ingasögur, en sem sagt, þá hafa
þær að allmestu leyti verið
alltaf fáanlegar, því jafnóðum
var prentað að nýju strax og
einhver Islendingasaga seldist
upp.“
Að lokum segir forstjórinn í
byefi sínu, að nú í dag sjeu
allar Islendingasögurnar í út.
Sigurðar Kristjánssonar fáan-
legar, bæði heftar og bundnar
í skinnband-
iiiniiiimiiiiiii
liii'iiiiiiiiiiiiiiKifimiiiimim
MEÐAL ANNARA ORÐA . . ..
iiiiiiiniiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiniiiiiiiiiiiiimiiiiin
Tímarifið „Heilbrigt líf
;í?r
TÍMARIT eru ákaflega mis-
munandi, eins og eðlilegt er,
eftir því hverjir stjórna þeim
og skrifa þau. 3um þeirra eru
þannig, að manni sýnist þau
ekkert koma sjer við, eða vera
úti á þekju. En aftur eru önn-
ur, sem verða kunningjar fjölda
manna, kærkomnir gestir á
heimilunum, í hvert sinn sem
þau koma þangað, með nýjan
fróðleik og skemtun. Eitt slíkra
tímarita er „Heilbrigt líf“ er.
Rauði krossinn gefur út og
Gunnlaugur Claessen annast.
Ritið fjallar um heilbrigðis-
mál eins og allir vita. Er efni
þess svo fjölbreytt og aðgengi-
legt, að mikil ánægja er að
hverju hefti þess. Þar eru rædd
málefni sem alla varðar í stutt-
um læsilegum greinum, ritað
um alvarleg vandamál almenn-
ings, á viðfeldinn og smekk-
legan hátt.
I síðasta hefti sem kom út
fyrir nokkru, eru m. a. þessar
greinar: Sagan um sorpið, eft-
ir Guðmund heitinn Hannes-
son prófessor, þar sem höfund-
ur ræðir um erfiðleika á að
hafa sorphreinsunina í lagi, og
hvaða endurbætur kæmu helst
til greina. Úlfar Þórðarson
augnlæknir skrifar um rang-
eygt fólk, og gefur margar
gagnlegar leiðbeiningar, þeim
sem hafa orðið fyrir því óláni,
að vera rangeygðir. Pjetur
Jónsson læknir skrifar glöggar
og gagnlegar leiðbeiningar um
krabbameinið, og færir rök
fyrir því af kunnáttu sinni, að
sjúkdómur þessi, sem nú er
hinn mannskæðasti hjer á
landi, sje alls ekki eins ólækn-
andi, eins og almenningi hættir
til að halda.
Ritstjórinn Gunnlaugur Cla-
essen á mestan þáttinn í þessu
hefti sem löngum áður. Hann
skrifar m. a. um höfund rönt-
gengeislanna, hvernig Röntgen
prófessor fann bá, hve mikill
velgerðarmaður hann varð
mannkyni, með uppgötvun
sinni. Fátækur og einmana dó
hann eftir heimsstyrjöldina
fyrri og hrunið sem þá varð í
Þýskalandi. Grein er og þarna
eftir Claessen, um krabba
meinsvarnir, sem mjög er eft-
irtektarverð, grein um styrj-
aldir og sjúkdóma, m. a. hvern-
ig sjúkdómar hafa hvað eftir
annað ráðið úrslitum styrjalda,
og orsakað meira mannfall en
sjálfar orusturnar.
Þá er í heftinu „ritstjóra-
rabb“ og fleiri smágreinar, „Á
víð og dreif“ og „Sín ögnin af
hverju“, eins og ritstjórinn
nefnir smágreinarnar, en auk
þess margir molar, er hann
hefir tínt saman úr Landfræð-
issögu Þorvaldar Thoroddsen,
en hún er sem kunnugt er, ein
hin fjölbreyttasta og skemti-
legasta fræðibók, sem enn hefir
komið út á íslensku.
Prentaður er í þessu hefti
kafli úr fyrirlestri eftir Árna
Ola, þar sem hann greinir frá
því, e_r Sesselja húsmóðir í
Skógum í Þorskafirði sagði
honum frá föður sínum, er
misti framan af fæti og varð
að líða miklar þjáningar, ganga
með sár á fætinum áratugum
saman, en tunna var smíðuð
utan um fótinn.
Ritstjórinn segir einnig í
stuttu máli frá heilbrigðis-
skýrslum, sem út eru komnar
fyrir árið 1941. Er í þeim mik-
ill fróðleikur um hagi og heilsu
far þjóðarinnar. Þar kemur m.
a. í ljós, að sullaveikin er alls
ekki rir sögunni enn, en dánar-
tala berklaveikra hefir á næsta
áratugnum fyrir 1941 lækkað
úr 220 á ári í 120.
Eitt af því sem athygli vekur
í skýrslunum eru óþrifin í skóla
börnunum. Skýrslur ná til
13,422 skólabarna það ár. Af
þeim reyndust 1855 að vera
með nit eða lús, eða 14%.
Gunnlaugur Claessen leggur
til, og fleiri munu vera á sömu
skoðun, að timi sje kominn til
þess, að hefja alsherjar útrým-
ingu á lúsinni, svo þessi ósómi
verði af þjóðinni þveginn.
Kláðinn er líka svo útbreidd-
ur enn, að læknar telja fulla á-
stæðu til, að hjer verði komið
upp kláðalækningastöð.
Nómsfólk erlen
Kúsnæði rektors o
YFIRFÆRSLA GJALD-
EYRIS TIL NÁMSFÓLKS
GÍSLI JÓNSSON flvtur
svohljóðandi þingsályktunar-
tillögu í Sþ.:
„Álþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að gera nú þeg-
ar nauðsynlegar ráðstafanir
til þess að ieyfð verði yfir-
færsla á hæfilega miklum
gjaldeyri til íslendinga, sem
nám stunda eriendis."
Telur flm. mikla tregðu
hafa verið á því að Viðskifta-
ráð fengist til að veita gjald-
eyrisleyfi fyrir nægilega
miklu fje til námsmanna er-
lendis. Væru dæmi tii þess að
nemendur hafi ekki haft nema
sem svarar 5—6 þús. krónur
á ári.
Pjetur Magnússon, viðskifta
málaráðherra kvað tregðu þá
á yfirfærsium sem átt hefði
sjer stað stafa af því að Við-
skiftaráð hafi viljað afla sjer
frekari upplýsinga, hvort þess
ar yfirfærslur gangi til þeirra
manna, sem nám stunda, Gerð
a>:' hefðu verið tilraunir til að
misnota þéssar yfirfærslur og
væri því varla hægt að ámæla
Viðskiftaráði þótt það reyndi.
að ganga úr skugga um, hvort
þeirra væru þörf.
Páll Zóphoniasson sagði, að
veittir hefðu verið námstyrk-
Fraxnhald á bLs. 1L