Morgunblaðið - 26.06.1947, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 26. júní 1947
MÖRGUNBLAÐIÐ
AFURÐASALAN GEKK VERR
EN MENN HÖFÐU RÁÐGERT
STRAX EFTIR að núverandi
ríkisstjórn var skipuð, hinn 4.
febrúar s.l., hófst hún handa
um að senda nefndir til Bret-
lands og Rússlands, í því skyni
að semja við þessi lönd um við
skifti okkar þar á þessu ári.
Er nefndirnar voru fullskip-
aðar hjelt ríkisstjómin fund
með þeim og utanríkismála-
nefnd, ásamt nokkrum sjerfræð
ingum þ. 10 febrúar s.l., og
voru þar rædd höfuðatriði
væntanlegra samninga. Einum
eða tveim dögum síðar flugU
nefndirnar áleiðis til Bretlands
og Rússlands, en samningar
hófust þ. 17. febrúar í Englandi
og þ. 22. í Rússlandi. Samning-
unum miðaði seint áfram í báð
um löndum og hurfu flestir
nefndarmanna heim áður en
þeim væri að fullu lokið, en
eftir að öll meginatriði vænt-
anlegra samninga höfðu verið
rædd.
Samningsgerðinni við Eng-
land lauk með undirritun samn
inga 22. maí s.l. en fullnaðar-
samkömulag við Rússland náð
ist ekki fyrr en svo, að samn-
ingar við það voru undirrit-
aðir 21. júní s.l.
Ástæðan til þess að svo mjög
drógst að viðskiftasamningar
væru hafnir var annarsvegar sú
að fyrverandi ríkisstjórn hafði
sagt af sjer í okt. s.l. og var
erfitt um raunhæfar fram-
kvæmdir þangað til þingræðis-
stjórn var mynduð á ný, og
hinsvegar, að Rússar höfðu lýst
yfir, að þeir væru reiðubúnir
til að hefja viðskiftasamninga
í Moskva í janúar eða febrúar.
Enda geta íslendingar ein-
ir auðvitað ekki kveðið á um
hvenær hefja skuli viðskifta-
samninga við aðrar þjóðir, held
ur þarf um það samþykki þeirra
sem fer eftir þeirra hentisemi
ekki síður en okkar.
En þótt samningar væri eigi
hafnir hafði nokkur undirbún-
ingur samningsgerðar átt sjer
stað á þessu tímabili.
Viðtöl Aka Jakobssonar.
Er þar fyrst að geta viðtala
þeirra, sem þáverandi hæst-
virtur atvinnumálaráðherra,
Áki Jakobsson, en undir hann
heyrði útflutningur sjávaraf-
urða, átti við rússneskan mann,
hr. Semenov, er dvaldi hjer um
skeið s.l. haust, til að taka á
móti fiski samkvæmt þess árs
viðjkiftasamningi, að @ögn
rússneska sendiráðsins í orð-
sendingu dags. 19. sept., þar
sem segir um nefnd þá, er hann
var í: „They came to Iceland
temporary in connection with
shipment of Icelandic fish pro-
ducts to the U.S.S.R.“ og er
það ítrekað síðar, sbr. orðsend-
ingu 3. okt. 1946.
Við mann þenna ræddi fyr-
verandi hæstvirtur atvinnu-
málaráðherra um víðtæka sölu
íslenskra afurða til Rússlands
og ljet gera honum einskonar
tilboð um þær, að vísu mun
lægra en síðar var ákveðið með
ábyrgðarlögunum, og var skip-
uð sjerstök nefnd til að semja
við hann. Eins og alt var í pott-
Fyrri hluti útvarpserindis Bjarna
Benediktssonar um afurðasölu
og viðskiptasamninga
inn búið munu atvinnurekendur
hafa verið tregir til að gefa á-
kveðin tilboð um vöru sína, fyrr
en atvik yrðu Ijósari. Varð það
til þess, að þáverandi hæstv. ut-
anríkisráðh. Ólafur Thors átti
fund með fulltrúum þeirra enda
þótt málið að öðru leyti væri að
öllu í höndum hæstv. atvinnu-
málaráðh. í brjefi nefndarinnar
dags. 13. nóv. s.l. segir svo um
þenna fund og gang málsins að
öðru leyti.
Óskað efíir samningsaðila með
mnboði.
„Mánudaginn 28. október
var haldinn fundur í utanríkis-
ráðuneytinu að tilhlutun for-
sætis- og utanríkisráðherra
Ólafs Thors, sem stýrði fund-
inum. Þar voru mættir, auk
forsætisráðherra og fulltr. í
utanríkisráðuneytinu, 9 menn
frá ýmsum greinum sjávaraf-
urðEÍramleiclslunnar, þeirra
meðal tveir undirritaðra nefnd
armanna, Einar Sigurðsson og
Ólafur Jónsson. Auk þessara
voru mættir tveir menn frá inn
flutningsversluninni.
I lok þessa fundar lýsti for-
sætisráðherra yfir því sem nið-
urstöðu fundarins, að fulltrúar
ísl. framleiðenda væru fúsir til
þess að hefja nú þegar viðræð-
ur og samningaumleitanir við
fulltrúa ríkisstjórnar eða versl-
unarstofnana Sovjetríkjanna
um viðskifti milli landanna. —
Hinsvegar óskuðu þeir ekki að
nefna verð eða magn fyrr en
samningar hæfust við menn
með umboði, en hann fyrir sitt
leyti óskaði að það gæti orðið
sem fyrst, helst innan viku eða
svo. Best teldi hann ef samn-
ingar gætu farið fram hjer á
landi, en þó væri það ekki nein
krafa. Bað hann þá nefndar-
menn, sem mættir voru á
fundinum, að tilkynna hr. Sem
enov þessa niðurstöðu fundar-
ins.
Daginn eftir, 29. okt. boðaði
nefndin hr. Semenov til sín.
Á þeim fundi voru hinir sömu
og fyrri fundinum 24. okt.
Skýrðum vjer hr. Semenov
frá því, að oss hefði ekki tekist
að fá fram tilboð, eins og vjer
höfðum lofað að reyna, en sögð
um honum frá fundi þeim, sem
forsætisráðherra hafði haldið
daginn áður og hvað hann
hefði sagt í fundarlokin, en frá
því er greint hjer að framan.
Hr. Semenov spurði hvort
hann mætti síma þessi ummæli
forsætisráðherra til Moskva og
bera hann fyrir þeim, og svör-
uðum vjer játandi. Hann kvaðst
þá mundu gera það. Bjóst hanr
við að það mundi taka nokkra
daga að fá svar að austan, en
hann mundi þá láta nejjndina
vita þegar svar kæmi“.
Rússar óskuðu ekki að
semja í Reykjavík.
mundi ráðuneytið, að því er
þá greiðast útvegsmönnum og
sjómönnum að tiltölu við síld-
arafla hvers skips“.
Nauðsynlegt að hækka fisk-
verðið um 30% miðað við
verðlag 1946.
I greinargerð, sem fylgdi
frumvarpinu frá hæstvirtum
fyrverandi atvinnumálaráð-
herra, Áka Jakobssyni, er það
upphaflega kom fram á Al-
i skilið varð, ef úr þessu yrði, %•
’ r j , þlngl) Segir m. a. svo:
For hr. Semenov um þessar reiðubuið til að kaupa alla
mundir af landi brott án þess framleiðslu Islendinga af fryst
að svara nefndinni. í desember um flökum háu verði, sbr.
var sendifulltrúanum í Moskva skýslu sendiherrans dags. 4.
hr. Pjetri Thorsteinsson falið desember 1946. Skýrði sendi-
að athuga þetta mál nánar og herrann fyrst frá þessu sím-
segir síðast af þessum viðtölum leiðis þann 4. desember og síð-
í skýrslu hans, dags. 13. des. an brjefl., en kom því næst heim
og annari skýslu hans dags. 26. um miðjan desembermánuð til
s.m. I þeirri fyrri segir á þessa að eiga um þetta viðræður við
leið: I rjetta aðila hjer á landi.
„Hr. Dobrokotov kvaðst ! En eigi þótti þá tímabært að
hafa kynt sjer lauslega skeyti taka upp fasta samninga við
þau, er borist hefðu frá Sem- Breta. Rjeði því þáverandi
enov og væri þetta mál til at- stjórnmálaástand hjer á landi,
hugunar hjá viðkomandi aðilj-! óvissa um verð á síldar-
um. Er jeg gat þess, að ís- lýsi og öðrum vörum, og
lensku ríkisstjórnina væri far- það: „hversu góðar horfur
ið að lengja eftir svari, sagði væru á því taldar að ná hag-
Dobrokotov, að fram að þessu kvæmum viðskiftasamningum
muni ekki hafa verið litið svo við Sovjetlýðveldin“, sbr.
á, að fyrir hendi væri ákveðið skýrslu sendih. dags. 23. des.
tilboð frá Islendingum, um að síðastl.
hefja samningaumleitanir, a. I
m. k. ekki við Sovjetstjórnina Ábyrgðarlögin.
beint. Hann kvaðst hafa litið j Hinn 22. desember 1946, sam-
„Með fyrstu grein er ákveðið,
að verð á þorski og ýsu, slægð-
um með haus, skuli hækka úr 50
aurum kg. í 65 aura, eða um
30%. Þá gerir og þessi grein
ráð fyrir, að verð á öðrum fiski
hækki hlutfallslega, eftir þvi
sem ástæður leyfa, að fengnum
tillögum samtaka útvegsmanná.
Þessi hækkun er nauðsynleg til
þess að hlutasjómenn geti haft
svipaðar tekjur og verkafólk i
landi í meðal veiði. Það er eng-
in von til að menn fáist á bát-
ana, jafn erfitt og áhættusamt
starf og það er, ef ekki er trygt
að þeir geti borið eins mikið úi
býtum og þeir hefði í landi“.
Um ábyrgðarverðið ti\ nrað-
frýstibúsanna segir síðar í grein
argerðinni:
„Þetta verð ætti að tryggja
hraðfrystihúsum góða aíko...iU,
einkum ef það tekst að \ ryggja
húsunum öra afskipun, eins og.
ráð er fyrir gert, enda er þá
svo á, að viðræðurnar við Sem- þykti Alþingi lög um ríkis- | gert ráð fyrir að ekki verði veru
enov og atvinnumálaráðuneytið ábyrgð vegna bátaútvegsins o. leg breyting á vísitölu.“
væru aðeins lausleg viðtöl til
að kanna jarðveginn, enda væri
Semenov ekki fulltrúi Sovjet-
stjórnarinnar, heldur aðeins
starfsmaður hjá verslunarstofn
uninni Exportklebh“.
I skýrslu sendifulltrúans 26.
des. s.l. segir ennfremur:
„Cheklin kvað sjer hafa ver
ið falið að tilkynna mjer, með
tilvísun til viðtals míns við
Dobrokotov, yfirmann Norður-
landadeildarinnar, og minnis-
blaðs þess er- jeg þá hefði afhent
að Sovjetstjórnin væri sam-
þykk komu íslenskrar sendi-
nefndar til Moskva, til að semja
um sölu sjávarafurða. Þessi
sendinefnd gæti komið hvort
heldur við vildum í janúar eða
febrúar.
Jeg gat þess, að bæði í við-
tali mínu við Dobrokotov og
fl.
I 1. grein laganna, segir að
ríkisstjórnin ábyrgist f. h. rík-
issjóðs, þær ráðstafanir, sem
nánar eru taldar, í þeim til-
gangi að tryggja bátaútvegin-
um á árinu 1947, 65 aura verð
fyrir hvert kíló af nýjum fiski
miðað við þorsk og ýsu, slægð-
an með haus.
Önnur grein laganna hljóðar
svo:
„Ríkissjóður ábyrgist hrað-
frystihúsunum það, sem á kann
að vanta, að söluverð á þorsk-
Þegar þetta var samið var
vísitala 306, en mundi nú vera
326, ef aðgerðir núverandi rík-
isstjórnar hefði eigi haldið
henni í 310. Mundi slík hækkun
vísitölunnar um 20 stig væntan-
lega hafa verið talin veruleg og
þá hafa leitt til þess, að ábyrgð
arverðið hefði verið talið orðið
of lágt, skv. greinargerð lag-
anna.
Ef við sjálfir rjeðum verði
og afla?
Þá skipaði fyrrverandi hæst-
virtur atvinnumálaráðherra,
og ýsuflökum nái kr. 1,33 fyrir Áki jakobsson, hinn 13. janúar
lb. f.o.b., þó þannig, að ábyrgð-
in fari ekki fram úr 35 aurum
á Ib. Skal verð annara fisk-
tegunda vera tilsvarandi“.
I þriðju grein segir:
„Ríkissjóður ábyrgist salt-
fiskútflytjendum það, sem á
í viðtölum atvinnumálaráðu- | kann að vanta að söluverð verði
neytisins við Semenov, hefði kr. 2,25 fyrir kg. f.o.b. miðað
verið lögð áhersla á, að sendi-
nefnd kæmi heldur frá Sovjet-
ríkjunum til Reykjavíkur. Hr.
við fullsaltaðan stórfisk
(þorsk) 1. flokks, og skal verð
annara flokka og fisktegunda
Cheklin kannaðist við þetta en Vera tilsvarandi. Sambærilegt
sagði, að sjer hefði eingöngu Verð skal ábyrgst fyrir hertan
verið falið að flytja mjer of-
angreind skilaboð. — Er jeg
spurði frekar, sagði hann, að
Sovjetstjórnin mundi ekki óska
að senda nefnd til Islands".
Umleitanir Breta.
Þá barst utanríkisráðuneyt-
inu í desember vitneskja um
það, fyrir milligöngu íslenska
sendiherrans í London, hr. Ste
fáns Þorvarðssonar, að fulltrúi
í breska matvælaráðuneytinu
hefði þá nýlega látið uppi ósk
Breta um að kaupa meginið ef
ekki allt síldarlýsið, sem Islend
ingar framleiða árið 1947, og
fisk útfluttan“.
Loks segir í. 1. og 2. máls-
grein 6. greinar:
„Til þess að standast þau út-
•nöld, sem kann að leiða af
ábyrgðum samkv. 2.—4. grein-
ar, skal ríkisstjórnin halda eft-
ir og leggja í sjerstakan trvgg-
ingarsjóð þann hluta af sölu-
verði síldarafurða 1947, sem er
umfram hrásíldarverð eins og
það var 1946, að viðbættri
hækkun, er svarar til fiskverðs
hækkunar skv. 1. grein og
vinslukostnaði.
Nú verður afgangur af fje
tryggingarsjóðs og skal hann
1947, nefnd til þess að gera til-
lögur um útflutningsverð á sjáv-
arafurðum af framleiðslu árs-
ins 1947 og áætla magn þeirra.
Sú nefnd skilaði áliti 27. jar.úar
s.l. Álit nefndarinnar skal ekki
rakið, en samkv. niðurstöðum
hennar hefði útflutningsverð-
mæti íslenskra afurða getað orð
ið 850 milljónir króna á þessu
ári, ef alt hefði gengið eins og
best gat orðið og íslendingar
hvarvetna fengið það verð fyrir
vörur sínar, sem þeir sjálfir
settu upp.
Hjer skal þess þó getið, að af
síldarlýsi var útflutningsmagn
áætlað 50 þúsund tonn og verð-
ið 518 dollarar á tonn, sem svar
ar til 129% pund sterling og ís-
lenskra króna 3378.65.
Af saltsíld var útflutnings-
magn áætlað 300 þúsund tunn-
ur, verð á tunnu 31 dollar f. o. b.
Hraðfryst bolfiskflök voru á-
ætluð 27000 tonn, þar að auki
hraðfrystur flatfiskur 6000
tonn og hraðfryst þunnildi 1500
tonn. Verð á bolfiskflökum var
áætlað 500 dollarar á tonn f.o.b.
Frarnh. á bls. 3