Morgunblaðið - 05.07.1947, Síða 8

MOKGUNBLAÐIH
Laugardagur 5. júlí 1947.
Fjmm míRútna krossgáfan yjjj auka {jýska
vöruframleiðslu
SKÝRINGAR
Lárjctt: — 1 sjór — 6 sendi-
boði — 8 komast — 10 tónn —
11 óvarkárir — 12 tveir eins
— 13 tala (erl.) — 14 fæða —
16 detta.
Lóðrjett: — 2 líkamshluti —
3 barnaleikfang — 4 fanga-
mark — 5 ilmur — 7 særð —
9 meðal — 10 ílát — 14 ryk —
15 eftirhermur.
Lausn á síðustu krossgátu.
Lárjett: — 1 sögin — 6 örn
— 8 au — 10 me — 11 skamm-
ir — 12 ku — 13 G. J. — 14
auð — 16 gorta.
Lóðrjett: — 2 öö — 3 grimm
ur — 4 in — 5 tuska — 7 verja
— 9 uku — 10 mig — 14 ao —
15 ðt. ■
Vísindaíeiðangur áform-
aður fii SuSurheim-
skaufsins
London í gær.
ÞRÍR breskir vísindamenn
munu fljúga til Oslo næstkom-
andi mánudag, til viðræðna við
norska og sænska vísindamenn
um fyrirhugaðan vísindaleið-
angur til Queen Maud lands í
norska hluta Suðurheimskauts
ins.
Vísindaleiðangur þessi mun
verða undir norskri yfirstjórn
og meginmarkmið hans jarð-
fræði og jöklarannsóknir. Leið-
angurinn verður að öllum lík-
indum farinn að hausti næsta
ár. — Reuter.
Berlín í gær.
HARRIMAN, verslunarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, sagði
á fundi með blaðamönnum hjer
í Berlín í dag, að hann væri
kominn til Þýskalands, til
þess að kynna sjer, hvort ekki
væri mögulegt að auka fram-
leiðslu og útflutning landsins,
til þess að lækka skattbyrðar
þær, sem almenningur í Bret-
landi og Bandaríkjunum nú
yrði að bera vegna hernáms-
kostnaðarins.
Landbúnaðarráðherra Banda
ríkjanna, sem er með Harri-
man, sagði við sama tækifæri,
að hann mundi tryggja það, að
að minnsta kosti 300,000 tonn
af matvælum yrði sent mánað-
arlega til bresk-bandaríska
hernámssvæðisins. Gerði hann
ráð fyrir, að með því mundi
mögulegt að viðhalda 1550 hita
eininga matarskammti á dag.
Prins gerður heiðurs-
dokfor.
Stokkhólmur: — Vilhjálmur
prins, yngsti sonur Gústafs Svía
konungs, var nýlega gerður
heiðursdoktor við Stokkhólms-
háskóla. Hefur prinsinn fengist
all-mikið við skáldskap og önnur
ritstörf.
Presfurinn kveikfi
í kirkjunni
New York.
SJÖTÍU og þriggja ára gamall
prestur í Milwaukee, Bandaríkj-
unum, hefur verið sekur fund-
inn um að brenna til grunna
kirkju sína í janúar síðastl.
Prestur þessi, sem heitir John
Lewis, var sakaður um að hafa
kveikt í kirkjunni, til þess að
komast yfir tryggingarfjeð og
fá tækifæri til að byggja nýtt
og betur búið guðshús.
Kirkjan var virt á 35,000 doll-
ara. — Kemsley.
Lokað
til 21. júlí vegna sumarleyfa.
Byggir h.f.
Minningarorð um Herdísi Sigurð-
ardóttir írá Varmalæk

HERDÍS SIGURÐARDÓTTIR
fæddist 19. júlí 1854, en ljest
30. mars 1947. — Þessi nýlátna
merkiskona gerði garð sinn
frægan um 62 ára skeið. Jeg tel
því bæði skylt og maklegt að
minnast hennar. — Ailir, sem
lesiö hafa Njálssögu, kannast
við jörðina Varmalæk í Borgar-
firði. Þar 'lifði Hallgerður Hös-
kuldsdóttir bestu æviár sín eftir
sögunni að dæma. Annað veit
aimenningur lítið um sögu þess-
arar jarðar um margar aldir. En
um og eftir miðja 19. öld bjó þar
áberandi maður, Gestur að nafni
norðlenskur að kyni. Hann var
nafnkendur um allan Borgar-
fjörð sökum úrvalshesta, kyns,
er hann átti, og tamdi hann góð-
hesta svo vel að af bar. Ekki
ílentust niðjar hans á Varma-
læk og eigi heldur niðjar þeirra
bænda, sem þar bjuggu næst
eftir hann.
En árið 1884 hefst nýr þáttur
í sögu Varmalækjar. Ung hjón
—, Jakob Jónsson frá Deildar-
tungu í Reykholtsdal og kona
hans, Herdís Sigurðardóttir frá
Efstabæ í Skorradal keyptu
jörðina það ár og reistu þar bú.
Eigi höfðu þau erfðafje í hönd-
um, en meðfætt búvit ásamt
kappi með forsjá nægði þeim til
að reisa og reka þar fyrirmynd-
arbú. Þáttur úr búnaðarsögu
þeirra birtist í Óðni 1919. Þessi
sami þáttur er prentaður í: Úr
byggðum Borgarfjarðar. Er þar
gerð grein fyrir ætt Jakobs og
uppruna, ennfremur er drepið
á' þær stórstígu umbætur, sem
urðu á Varmalæk í búskapar-
tíð þeirra hjóna. Jakob hafði þá
hlotið heiðursverðlaun úr styrkt
arsjóði Kristjáns konungs IX.
fyrir framúrskarandi husa- og
jarðabætur. Jakob ljest 1912 —,
tæplega sextugur að aldri. Hafði
hann þá búið á Varmalæk 28 ár.
Þótt miklu væri búið að af-
kasta á þessum árum, blöstu þó
hvarvetna við ný verkefni á
þessari stóru jörð.
En merkið stendur, þótt mað-
urinn falli. Fjórir voru synir
þeirra Varmalækjarhjóna. Voru
þeir bæði hagir og smekklegir.
Með ráðdeild og viljastyrk var
því haldið áfram þeirri umbóta-
stefnu á Varmalæk, er þau hjón
höfðu markað í sínu giftudrjúga
samstarfi. ■— En þó var það
fyrst eftir að stórvirk jarðyrkju
áhöld koma til sögunnar, sem
nýræktin fjekk byr undir báða
vængi.
Sökum þessara miklu umbóta.
hafa aínot jarðarinnar aukist
svo mjög, að nú ætti þrerrfur
bændum að vera þar eins vel
eða betur borgið en einum
bónda fyrir 60 árum.
Herdís bjó á Varmalæk 34 ár
eftir lát manns síns. Bræðurnir
tveir, Jón og Sigurður, studdu
móður sína með óskiptum bróð-
urhuga öll þessi ár. Var Sigurð-
ur bústjóri móður sinnar en Jón
fjölskyldufaðir og stundaði bú-
skap á jörðinni. Átti Kristín
tengdadóttir Herdísar sinn góða
þátt í því að virða og meta þessa
fyrirmyndar konu og styðja
hana og styrkja í önn dagsins.
Faðir Herdísar var Sigurður
Vigfússon síðast bóndi í Efsta-
bæ í Skorradal. Hann var talinn
vitsmunamaður, bóklesinn og
fróður um margt. Hildur, kona
hans, Jónsdóttir frá Efstabæ,
Símonarson var af borgfirskum
bændaættum, sem hafa í marga
ættliði staðið í fremstu röð að
manndáð og ættgengu hyggju-
viti. Níu börn þeirra Efstabæj-
arhjóna komust til fullorðins
ára og frá átta þeirra eru komn
ir afkomendur. Á öðrum stað
hef jeg skriíað um þau systkini
öll, hæfileika þeirra og kynsæld-
ir. Verður því eigi farið út í
það mál hjer.
Sonur Sigurðar í Efstabæ, en
hálfbróðir Herdísar og elstur
þeirra systkina var Sigurður
bóndi á Þorvaldsstöðum í Hvít-
ársíðtj.
Nú eru liðin 65 ár, síðan jeg
leit Herdísi Sigurðardóttur í
fyrsta sinni. Var hún þá við úti- ■
verk í vetrarharðindum á heim-
ili foreldra sinna. — Þessi hetju
lega og hispurslausa stúlka kom
mjer þá svo fyrir sjónir sem
hún væri ætluð til þess að leysa
mikil verk af hendi í lífinu eins
og síðar rættist. Meðan hið frá-
bæra vinnuþrek hennar entist,
var henni eigi ofraun að standa
fyrir stórbúi í þjóðbraut og sjá
öllum fyrir þörfum dagsins:
börnum, hjúum svo og gestum
og gangandi. — Með skapfestu >r
og viljaþreki gekk hún að
hverju starfi jafnt úti sem inni.
Aldrei ætlaði hún öðrum þyngri
byrði en sjálfri sjer. Var ráð-
deild hennar og fyrirhyggju við
brugðið eigi síður en iðni henn-
ar og afköstum. Af hæfileikum
sínum nje sinna miklaðist hún
ekki. Henni var fjarri skapi að
haida á loft ávirðingum annara.
Hún lagði aldrei margt til mála,
en tillögur hennar vitnuðu jafn-
an um gáfur og góðvild. Var
heimili hennar hollur skóli börn
um hennar og fósturbörnum.
Herdís á Varmalæk átti því láni
að fagna að njóta vináttu og
virðingar alls heimafólks síns
og granna, enda var hún reiðu-
búin að bæía úr þörfum allra,
er hún náði til.
Síðastliðið vor, er Herdís var
92 ára að aldri, var þreki henn-
ar að mestu lokið, en sjón var
góð og viljinn vakandi. Að ráði
allra sona sinna lagði hún þá
búið í hendur Jakobi, sonarsyni ‘
sínum.
Herdís á Varmalæk var mikil
gæfukona alla ævi. Hún hlaut
gott uppeldi hjá merkum for-
eldrum í hópi velgefinna syst-
kina. Hún lifði við búsæld í
fögru hjeraði. Hún elskaði maka
og börn og naut vinsælda bæði
skyldra og vandalausra. Ellin
varð henni aldrei ofraun. Hún
las bækur af kappi eða vann ull
þvínær til síðustu stundar. Lífið
fjekk hún að kveðja í návist
alira sona sinna og skylduliðs,
sátt við alt og alla.
Fimm börn þeirra Varmalækj
arhjóna komust til aldurs: Jón
og Sigurður, tvíburar, hafa alið
allan aldur sinn á Varmalæk,
Magnús bóndi á Snældubeins-
Framh. á bls. 11
Bing: Þú segist hafa verið sofandi og þó er út-
varpið ennþá heitt. Jeg lít nú svo á, að aðeins fimm
mínútur sjeu síðan þú slökktir á því. Jeg er að
vísu ógiftur, en mjer er sagt að konur noti hreins-
unarkrem, áður en þær fara í háttinn. Ekki er það
sjáanlegt á þjer. — Þú notar ágætt vellyktandi.
Hvaða tegund notarðu annars? Jeg verð að fá mjei;
svona. — Frale: Hvað áttu við með þessum skrípa-
látum? %■