Morgunblaðið - 20.07.1947, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ
Sunnudagur120. júlí 1947
GliSTAV VIGELAND
Gosbrunnurinn í Vigelandsgarðinum.
Framh. af bls. 9
Þegar Vigeland gerði granít
myndir sínar, var hann orðinn
fullorðinn og þroskaður lista-
maður, er hafði gert sjer grein
fyrir stefnumiðum sínum.
Hann hafði öðlast hylli. Það
mildaði álit hans á mönnunum.
En framar öllu hafði hann öðl-
ast þroska til þess að taka sjer
ákveðið og sjálfstætt form. Oll
um tilviljunum og aukaatrið-
um, sem naturalisminn lagði
áherslu á, fleygði Vigeland frá
sjer, til þess að ná hinu hreina,
algilda formi fyrir heildina, og
rjetta samstilling.
Markmið hans er að ná hár-
fínasta samræmi í formi ein-
stakra hluta hvers verks og
verkgins í heild. En þessar klass
isku tilhneigingar hans náðu
ekki lengra en til formsins. Þeg
ar um er að ræða innra líf verks
ins. sem formið á að túlka, þá
er hann og verður „gotnesk-
ur“. Sjereinkenni hans sem
listamanns er merkilegur hæfi-
leiki til þess að skapa einföld,
en áhrifarík form, ótrúlega
frumleg sköpunargáfa og inni-
leg túlkun á sálarlífi hans
sjálfs. Vart mun nokkur lista-
maður í heimi hafa lýst til-
finningum sínum svo ljóst í ein
földu myndfarmi eis og Vige-
land í granítmyndunum, en
þær munu vera merkastar af
„]ífsmyndum“ hans.
í eirmyndunum þroskar Vige-
land enn meira hið þróttmikla
'óbrotna form sitt. En þar kemur
ekki eins vel í ljós hið innra Hf
hans. Þar lítur hann á mannlífið
með kaldri stilling ellinnar, en
af granítmyndunum má sjá,
hvernig hann lifði og leið með
mönnunum.
í hinni risavöxnu steinsúlu,
sém Vigeland vann að árin 1919
—1924, blandast saman á merki
legan hátt einkenni fyrri „lífs-
mynda" hans. í þessu stórfeng-
lega verki, þar sem á annað
hundrað mannsmyndir eru
siungnar utan um 17 metra háa
súlu, lýsir hann miskuhnar-
lausri lífsbaráttunni, en um leið
þrá mannkynsins til hæða, til
fullkomnunar, til Guðs.
‘Fíljer er um að ræoa háfleygt
Viðféngsefni, víðfeðmt, stórbrot
■‘Steypt í listræna heild. Með
formi sínu, svip og mikilleik
| verður þessi mikla súla hátind-
urinn í minningagarðinum við
j Frogner.
1 En auk þessara miklu mynd-
verka er lýsa eiga mannlífinu
hefur Vigeland gert margar og
mikilfengiegar myndir, sem
nægðu fyrir sig til þess að vera
Stytta á brúnni í Vigelands-
garðinum. , ^
æfistarf mikils listamanns og
tryggja honum virðulegan sess
í heimi listarinnar. Er þar fyrst
og fremst að minnast margra
(höggmynda af ýmsum helstu
mönnum Noregs, og minnis-
af myndum
verið nefr.d-
Öeins minst á
híTk. iPPiá minningamynd, sem
fyrst var gerð afturreka, og það
með rjettu um Eiðsvalla fund-
inn 1814, þegar Norðmenn settu
sjer sína eigin stjórnarskrá. —
Mynd þessi, er í fyrstu var ó-
fullkomin byrjun, varð með ár-
ununi voldugt skáldverk, um þá
föðurlandsást, sem lýsir sjer í
landvarnarvilja þjóðarinnar. —
Það liggur í augum uppi, hve
táknræn mýnd þessi er, þar sem
ungir þróttmiklir menn standa
vörð um gamla fólkið og börnin.
í myndverki þessu er skínandi
lifandi hrynjandi, er getur
mint mann á slíkt öndvegisverk
listarinnar, sem gaflmyndirnar
á Pantheon.
List Gustavs Vigelands hefur
haft áhrif á mig, svo sem mestu
listaverk heims. Hann og Björn-
son eru einu mennirnir, sem jeg
hef hitt, er báru það með'sjer
að þeir væru „geni“. Því frá
honum streymdi birta og þrótt-
ur. Persónuleiki hans var svo
hrífandi, gagntakandi, enda
þótt hann í framgöngu hefði yf-
ir sjer stillingu og kaldhæðni
Sörlands — bænda, en væri al-
drei hávaðasamur eins og Björn
son. I huga hans brann hægur
logi, tendraður af guðdóms-
neista, þeim sem við köllum
sniJligáfu. Það er trú mín, að
nafn hans standi í listsögu
heims, sem þess manns, erjsam-
einaði hina latnesku formkend
germónskum innileik.
Minningarorð
um Magnús Magniísson
Eítt bornið af J>ró gosbrunosins í VigeiandsgarSinum. Mynd
m er tekin ofan af gosskáiiiini, senj sjest á myndinjti efst! fleira.
á þessari síðu.
Mœlt er þess minnig,
hver menningu er eykur,
sanna og þjóöar sóma.
ÞANN 6. febrúar síðastliðinn
andaðist að heimili sínu, Vill-
ingavatni í Grafningi bænda-
öldungurinn Magnús Magnús-
son.
Hann er fæddur 1. jiní 1858.
Foreldrar hans voru Magnús
Gíslason bóndi og hreppstjóri á
Villingavatni, er bjó þar í 37 ár
(1850—1887). Hann var sonur
Gísla Gíslasonar, sem einnig var
bóndi og hreppstjóri á Villinga-
vatni í 46 ár (1804—1850). —
Gísli faðir hans var Sigurðsson,
Ásmundssonar frá Ásgarði, sá
Sigurður var afi Jóns Sigurðs-
sonar forseta.
Móðir Magnúsar var Anna
Þórðardóttir frá Ölfusvatni,
Magnússonar lögrjettumanns á
Núpum í Ölfusi.
Magnús var yngstur hinna
merku Villingavatnsbræðra. —
Hinir voru Guðmundur f. 1852,
d. 1912, Gísli f. 1853, d. 1943 og
Þórður f. 1857, d. 1916. Bjuggu
þeir allir um tíma í Grafnings-
hreppi. Magnús tók við búi á
Villingavatni 1857 eftir foður
sinn. Árið eftir gekk hann að
eiga frændkonu sína Þjóðbjörgu
Þorgeirsdóttur frá Núpum í Ölf-
usi. Þau voru systkinabörn. í tíð
afa og föður Magnúsar hafði
Villingavatnsheimilið verið í
fremstu röð að rausn og mynd-
arbrag. Þar var bókakostur góð-
ur, bækur Bókmentafjelagsins
frá upphafi og önnur tímarit og
biöð er gefin höfðu verið út til
fróðleiks, mentunar og skemtun
ar og skemtunar fyrir alþýðu.
Magnús tók strax upp hætti for-
feðra sinna og gjörðist hinn öt-
ulasti framíaramaður. Hann var
með afbrigðum mikill og kapp-
samur verkmaður, svo að jeg
hefði engan sjeð slíkan við hvað
sem hann snerti á. Hann fylgd-
ist af alhug með öllum þjóðmál-
um bæði andlegum og veraldleg-
um. Hann hjelt um 60 ára skeið
dagbók yfir viðburði hvers dags.
Kona hans var honum í öllu sam
hent, sköruleg og skýr og í hví-
vetna hin merkasta kona.
Þegar á fyrsta ári byggði
hann fyrstu heyhlöðuna í sveit-
inni, og járnklæddi önnur hús.
Á þeim árum kvað hann, að
skosku ljáirnir er Torfi Ólafsson
innleiddi og þakjárnið hafa ljett
mest undir búnaði bænda sunn-
anlands. Túnið sljettaði hann
mest alt með frumlegum tækj-
um, torfljá og ristispaða, en þá
voru túnasljettur fyrst að ryðja
sjer til rúms. Hann veitti og
vatni á engjar meö fyrirhleðsl-
um og skurðum. Fyrstur manna
í sveitinni veitti hann vatni í
bæjarhús og fjós við hin erfið-
ustu skilyrði. Magnús var ágæt-
ur smiður bæði á trje og málma
og var fenginn til að smíða ým-
islegt fyrir nágrannana, svo sem
fjölda af líkkistum bæði innan
sveitar og utan. Hann bjó til
marga legsteina er þykja mjög
vel gerðir og áletraðir. Vogir
smíðaöi hann smáar ög stórar,
nákvæmar og rjettar og margt
I
Opinber störf fyrir sveit síng
hafði hann jafnan mörg á hendi;
í hreppsnefnd í yfir 30 ár, við
virðingu og úttekt um 30 ár,
sáttasemjari yfir 30 ár, í skóla-
nefnd og skattanefnd yíir 30 ár.
Hann var áhugamaður um trú-
mál. Safnaöarfulltrúi í 45 ár og
mætti á síðasta sumri á Safnað-
arfulltrúafundi fyrir sókn sína
að Mosfelli í Grímsnesi. Með-
hjálpari var hann í 50 ár og
þótti tiltækilega lesa vel og há-
tíðlega Safnaðarbænirnar. For-
feður hans höfðu verið forsöngv
arar við Úlfljótskirkju í 60 ár
er hann tók við, hann var söng-
maður mikill og ljet sjer ant um,
góðan ’söng í kirkjunni. Hann
mun af áhuga fyrir því fyrstur
manna í sveitinni numið að
spila á orgel og kaupa sjer það
og lánað kirkjunni um 20 ára
skeið, nær eða alveg endur-
gjaldslaust. VaiÖ þó að flytja
þaö á hesti og taka það sundur
í hvert sinn sem það var flutt
að og frá kirkju. Allar skýrslur
af opinberum störfum hans
þóttu nákvæmar og vel gerðar,
því hann var ágætur skrifari.
Magnús var hið mesta prúð-
menni í allri framkomu og átti
aldrei í deilum við aðra aila sína
löngu ævi. Einn af bændum
Grafningshrepps er einna lengst
starfaði með honum að sveitar-
málum, skrifar þannig um
hann: „Hann hafði mikinn á-
huga fyrir öllum framfaramál-
um sveitar sinnar og var örugg-
ur fylgismaður als þess, sem
hann áleit til nytsemdar og hags
bóta.“
Hjálpfús og greiðvikinn við
alla, sem til hans leituðu. Gest-
risinn og skemtilegur heim að
sækja. Hann var einn af þeim
mönnum, sem gat talað við alla,
æðri sem lægri, unga sem gamla
þannig að allir höfðu skemtun
af.
Áreiðanlegur í öllum viðskift-
um, enda báru allir sem til hans
þektu fylsta traust til hans. —
I-Iann ljet sjer sjerstaklega ant
um að öllum liði vel á heimili
hans, mönnum og skepnum. —
Mintist alt fólk er hjá þeim
hjónum hefur verið þeirra með
hlýjum hug, og hafði kærar
minningar eftir samveruárin.
Magnús og Þjóðbjörg bjuggu
í ástríku og farsælu hjónabandi
í 58 ár. Hún lifir mann sinn og
er nú 84 ára. Þau eignuðust 4
börn. Työ hin fyrstu dóu á
fyrsta ári, tvö lifa: Anna, gift
Þorgeiri Þórðarsyni bónda í Há-
teig í Gárðahreppi og Þorgeii*
Framh. á bls. 12