Morgunblaðið - 07.08.1947, Blaðsíða 6

Morgunblaðið - 07.08.1947, Blaðsíða 6
6 MORGUNBLAÐ1D Fimmtudagur 7. ágúst 1947 mftjntiHitMfr Útg.: H.f. Árvakur, Rrykjavík. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.) Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson Auglýsingar: Arnl Garðar Kristinsson. Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla, Austurstræti 8. — Sími 1600. Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands. kr. 12,00 utanlands. í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók. Þjóðnýtingnægir ekki ÞEGAR breska verkamdnnastjórnin tók við völdum fyrir um það bil tveimur árum, setti hún sjer það megin- takmark að þjóðnýta sem flestar greinar atvinnulífsins. Þannig voru samþykt lög um þjóðnýtingu koianámanna og síðar fylgdu fleiri atvinnugreinar í kjölfarið. Það er að vísu of skammur tími liðinn til þess að full- yrða endanlega um reynsluna af þessari stefnu. En sú reynsla, sem breska þjóðin hefur þegar fengið af henni gefur ekki von um góðan árangur. Kolaframleiðslan hef- ur dregist saman og við það hafa Bretlandi skapast marg víslegir örðugleikar. í húsabyggingunum hefur stjórnin orðið afarlangt á eftir áætlun sinni. Yfirleitt má segja að þrátt fyrir ein- lægan vilja bresku þjóðarinnar til þess að taka öflugan þátt í viðreisnarstarfinu eftir stríðið, hafi það gengið miklu tregar en vonir stóðu til. Þeir sem kunnugir eru bresku fjármála- og athafnalífi, telja eina meginorsök þess, að þannig hefur til tekist, vera þá stefnu verkamannastjórnarinnar, að draga for- ystuna um atvinnulífsframkvæmdir úr höndum einstak- linganna og byggja allt á forsjón ríkisvaldsins. Afleiðing minkandi kolaframleiðslu er þverrandi útflutningur og lægri gjaldeyristekjur. Þessvegna hefur gengið miklu ör- ar á dollaralánið frá Bandaríkjunum en ráð var fyrir gert. Clement Attlee, forsætisráðherra Breta flutti í gær út- varpræðu þar sem hann skýrði fyrir þjóð sinni hvernig komið væri. Hann flutti bresku þjóðinni þann boðskap að hún yrði að leggja hart að sjer til þess að sigrast á örð- ugleikunum, minnka innflutninginn, auka framleiðsluna og afköstin, í stuttu máli sagt, að vera viðbúin að fórna miklu af lífsþægindum sínum til þess að standast þá próf- raun, sem hún nú gengur í gegnum. Á það skal ekki lagður dómur hjer, að hve miklu leyti þetta ástand í Bretlandi á rætur sínar að rekja til þjóð- nýtingarstefnunnar, sem nú er verið að framkvæma þar. En miklar líkur benda til þess að hún eigi ekki óveru- legan þátt í því. Það hefur áreiðanlega engin þjóð efni á því, að hneppa einstaklingsframtakið í viðjar þegar stór- feldra átaka er þörf í atvinnumálum hennar. Auk þess er víðtæk þjóðnýting nær óhugsandi í lýðræðislandi. — Frumskilyrði þess að þjóðnýtingu verði fram komið með árangri, að minnsta kosti á yfirborðinu, er að fullkomið einræði ríki í viðkomandi landi. Þá hefur ríkið algert vald yfir vinnuaflinu, getur skammtað fólkinu laur. eftir geð- þótta sínum, svipt það fjelagafrelsi og ráðstafað því að eigin vild. Þannig hafa rússnesku kommúnistarnir fram- kvæmt sína þjóðnýtingu. Og með hana verður fólkið að sitja, hvort sem hún dugir til þess að halda í því líftórunni eða ekki. Allar fregnir um árangur af þeirri þjóðnýtingu herma að vísu, að þau lífskjör, sem hún býr fólkinu sjeu langt fyrir neðan meðallag þess, sem einstaklingsrekstur Vestur Evrópuþjóða gefur því kost á. * Reynslan af þjóðnýtingarstefnunni, bæði meðal ein- ræðis- og lýðræðisþjóða bendir þess vegna í sömu átt. Þjóðnýtingin nægir ekki til þess að skapa atvinnulegt ör- yggi. Hún dregur úr afköstunum og rýrir framleiðslu- möguleikana. Framkvæmd hennar er þess vegna ekki leiðin til þess að koma í veg fyrir atvinnuleysi. Til þess að koma í veg fyrir það þarf að fara aðrar leiðir. Einstaklingsreksturinn verður að fá að njóta sín. Ríkisvaldinu ber að hafa eftirlit með honum án þess að reyra hann um of í viðjar opinberra tilskipana og lagafyprrpæla. Þetta er heppilegasta megin reglan. Það telst til ijnd^ntekninga að héppilegt getur verið að ríkið reki einstök fyrirtæki, sem hafa sjerstak- lega víðtæka fjelagslega þýðingu eða gefa arð, sem eðli- legt er að renni beint í ríkissjóð. \Jihverjl ilrijar: ÚR DAGLEGA LÍFINU Lokuð hús. MENN 'KOMA oft að lokuð- um hús hjer í þessum bæ og þá einmitt þeim húsum, sem helst ættu að vera opin. Þannig er það með stornanir, sem opin- berar eiga að kallast, að það virðist alt að því undir heppni komið, hvort menn rekast á þær opnar eða lokaðar. Aðeins einn banki af þremur í bænum er opinn milli klukk- an 12 og 1, en það er sá eini tími dagsins, sem menn í starfi hafa til að reka erindi sín við bankastofnanir. Bæjarskrif- stofurnar eru lokaðar um há- degisbilið og svo mætti lengi telja skrifstofur, sem almenn- ingur þarf að eiga skifti við. • Fá frí eða svíkjast um. VERKAMENN og aðrir, sem stunda reglubundna vinnu og sem erindi eiga við banka, eða opinberar skrifstofur eiga að- eins um tvent að velja til að geta lokið slíkum erindum, það er að fá frí frá störfum. eða svíkjast burt úr vinnu. Það eru hreint ekki margir, sem geta svo mikið sem greitt útsvarið sitt án þess, að nota til þess tíma frá vinnu, eða leggja inn nokkrar krónur í sparisjóðsbók í banka nema að fara frá störfum. Þetta er vitlaust fyrirkomu- lag. Það hlýtur að vera hægt að koma því svo fyrir, að starfs fólk opinberra skrifstofa skift- ist á um að vera við um há- degisbilið. Sennilegt að hjer sje um gamlan óvana að ræða. • Þeir þráðu sólina. í SÓLSKININU á mánudags- morguninn eða var vildu marg ir nota frístundirnar og góða veðrið til þess að fara í Sund- höllina og baða sig í sólinni á eftir. Fjöldi manns kom að dyrum Sundhallarinnar frá því snemma á mánudagsmorgun-1 inn, en þær voru harðlæstar. Þar var frí, eins og annarsstað ar í bænum. Það er bagalegt, að Sund- höllin skuli ekki einmitt vera opin þá daga. sem bæjarbúar i eiga almennt frí. Vissulega þarf starfsfólk Sundhallarinn- ar að fá sína frítíma eins og aðrir, en það ætti að vera ger- legt að skipta vökum, eins og sagt er, þar eins og annars staðar. Vonandi að það komi ekki fyrir aftur, að bæjarbúar komi að Sundhöllinni lokaðri á al- mennum frídegi, þegar sólin skín. Hugleiðingar um götunöfn. „FYRIR NOKKRU notaði jeg sunnudagsmorgun til að ganga um nýju íbúðarhverfin hjer í bænum“, sagði kunningi minn við mig í gær. „Og mikið hefir verið bygt, maður minn“. — Vissu fleiri og þögðu þó, hugs- aði jeg og bjóst við að hann myndi fara að tala um okur- ! leigu og húsmæðisvandræði. En hann hafði annað í huga. „En mikið ósköp kann jeg illa við sum nýju götunöfnin“, malaði hann áfram. „Það er eins og það eigi alveg að hætta að kenna götur við stræti. göt- ur og stíga, sem sjálfsagt þótti áður. Nú eru allar götur orðn- ar holtum, og hlíðum, síðum og sundum, túnum eða teigum“. Já, rjett er nú það. En hann gleymdi skjólunum og skeið- unum, mýrunum og móunum. En það þarf líka stálminni til að muna alt þetta. • Númeraðar götur. EN SVO SLEPT SJE öllu gamni. þá er það dagssanna, að það er orðinn næstum ógjörn- ingur, að rata um bæinn og finna allar þessar nýju götur. I • Jafnvel þeir, sem fæddir eru og uppaldir í bænum vita hvorki upp nje niður í hinum nýju götum, sem varla er von. Reykjavík er tiltölulega ný borg og hefði vafalaust verið heppilegra, að skipuleggja bæ- inn þannig, að hægt hefði verið að númera götur, eftir vissum reglum, þannig að jafnvel hinir mestu ratar hefðu strax lært að komast leiðar siflnar um bæinn og finna þær götur, sem þeir eiga erindi í. Ef til vill er enn hægt að bæta úr þessu og einu sinni var það reynt með góðum árangri, þegar nýju göturnar í Norðurmýrinni voru bygðar. Áður en fundin voru nöfn á þær, voru þær aðgreindar með bókstöfum og var þá miklu auðveldara að rata í því hverfi en nú er. • Bílmenn. NÝTT NAFN á íslenskum bílstjórum rakst jeg á í grein eftir enskan maftn í bresku blaði. Hann er eð segja frá þessari stjett manna á íslandi og hefir um hana góð orð. „Þegar þjer komið í land í Reykjavík bíða yðar nýtísku bílar og það er óhætt að ávarpa bílmanninn (,,bilmathur“) á enska tungu, því eins og flest- ir íslendingar hefir hann lært ensku og þýsku í barnaskóla“, segir greinarhöfundur. • Brennivínsráð. SAMI HÖFUNDUR minnist lítillega á Svartadauðann í grein sinni, en kallar hann bara brennivín. Þessi ráðleggingu gefur hann ókunnugum, sem komast í tæri við dauðann: „Enginn skyldi í fyrsta sinni bragða brennivín án þess að hafa fyrst blandað það vel með vatni og sykri“. Vafalaust holt ráð. - --- - ---------— . .. i MEÐAL ANNARA ORÐA .... . -■■■■■ - ......... —» •> Sannleikurinn er svarlur UM TVENNT er að velja og þar er ekkert á milli. Viljið þið fjármálakreppuna yfir ykk ur eða viljið þið hana ekki. Við verðum að vinna eða okkur verður að vanta allt. Þannig mælti Herbert Morrison vara- forsætisráðherra Breta. Lánið, sem tekið var í Bandaríkjunum fyrir einu ári var til umræðu í breska þinginu og nú í fyrsta skifti var þjóðinni sýnt fram í hyldýpið alveg eins og það var. Verkamannastjórnin gat nú ekki lengur blekkt þjóðina. Sannleikurinn varð að koma fram. Morrison virtist eiga erfitt um mál og hann var dapur á svipinn. Það var bandar. lánið, sem hann talaði um. í upphafi hafði því verið ætlað að duga í 5 ár (eða 31. desember 1951), en nú eftir eitt ár hafa Bretar eitt 60% af því. Upphæðin var 3,75 billjón dollarar en af því voru búnar 2,2 billjónir. Með sama framhaldi verður ekki nokkur dollari eftir. næsta vojr. Það hafði ýerið ætlast til, að Bretar notuðu lánið til þess að afla sjer framleiðsluvjela, en hið sorglega er, að það hefir nærri allt farið í neysluvörur og jafnvel munaðarvörur svo sem tóbak. Og hvað ætlar stjórnin að gera? Ætlar hún að láta reka undan, þangað til hún verður föst á flæðiskeri? Flestir, sem kynna sjer fjármál Bretlands sjá, að breska stjórnin er sem næst ráðalaus. Morrison sagði: Þjóðin verður að vinna og vinna. strita dag eftir dag og helst má hún ekki unna sjer hvíldar. Þetta eru fögur orð að vísu, en það dugar lítið að segja fögur orð. Flokkapólitík og veðreiðar. Nú skulum við líta aðeins á bak við flokkapólitíkina, og þá förum við eftir krókóttri leið, því að flokkapólitík getur kom ið fram á ólíklegustu stöðum. Ein helsta skemtun Breta nú á þessum niðurlægingar- tímum eru veðreiðar. Verka- mennirnir, sem hafa allgott kaup fara út á veðreiðabraut- irnar og braska þar með pen- inga sína í. veðmálum. Nú hef- ir það komið í ljós við náhari athugun, að við véðmálaskrif^ s.tofurnar vinna hvorki ;-meira! nje minna en ðOO.OOO manns. Þeir eru eins og skrifstofumenn og hafa fullan vinnutíma, en öll handtök þessara manna eru einskis nýt. Ef þéir væru látnir fara i verksmiðjur og vinna að fram leiðslustörfum. munar svo mik ið um þessi 500 þús. manns- verk, að það ætti mikið að bæta úr. Ef verkamannaflokkurinn breski væri í raun og veru að- eins að berjast fyrir hagsmun- um bresku þjóðarinnar, þá ætti hann þrátt fyrir, að það kæmi ef til vill mikilli ólgu i fólkið að banna veðmálastarfsemina og halda opnum stöðum við framleiðslustörf fyrir þessa fyr verandi skrifstofumenn. En stjórnin gerir ekkert slíkt, hún er aðgerðalaus og ástæðan er sú, að hún óttast, að verka- mannaflokkurinn missi fylgi við það. Þarna er augljóst dæmi um að stjórnmálaflokkur meti meira sína eigin velferð en velferð föðurlandsins. Á einhver sökina? Enginn getur hlakkað yfir þessum óförum Breta í barátt- unni við sjálfa sig. íslendingar jaint sém aðrar vestrænar þjóðir óskn bess eins, að þeim gártgí vel. En hitt er annað mál Frafnh’. á bls. 8

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.