Morgunblaðið - 08.08.1947, Síða 7

Föstudagur 8. ágúst 1947
MORGUTSBLAÐIÐ
7
Islensk sementsframleiðsla fyllilega
samkeppnisfær við erlenda
BYGGING sementsverk-
gmiðju á Islandi er framkvæmd
sem mun spara þjóðinni milj
ónir króna árlega í erlendmn
gjaldeyri og skapa fjölda lands
manna varanlega atvinnu.
Rannsóknir hafa sýnt að hægt
Byggingarkostnaður verksmiðju í
Önundarfirði áætlaður 15 milj. kr.
Samtal við Harald
Ásgeirsson byggingar-
efnaverkfræðing
er að fá hjer öll hráefni til __ _ _______ _ „
þessarar framleiðslu á sama Q/V 7TJ ÝCf 1 T71 fS TTCl 1 f! . ementsvinns an.
Stað, að undanteknu gipsi, en Hvernig fer sementsvinnsl
það nemur aðeins einum þriðja yr • j • an í aðalatriðum fram?
af þunga sementsins. Jeg álít /ÍSg’GlTSSOIl JO^/ggm.gCLlC'~ Hún fer í stuttu mali sagtLpökkunamjelai
að það eigi eins fljótt og nokk þannig fram að sandinum er
ur tök eru á að hefjast handa £ 7 r ' dælt beint
úr sandnáminu upp
um byggingu sementsverk- Lt v \dJ J\JJ CKt\JJJJLJ j hráefnaþrær verksmiðjunhar
smiðju í önundarfirði. þar sem milíig af sjónum, sem
Þetta sagði Haraldur Ásgeirs j Kaupmannahöfn hafa látið i um 15 milj, króna. Er það þó í honum er rennur burtu. Sið-
gon byggingarefnaverkfræðing tje um stofnun og rekstur slíkr , ríflega áætlað. 1 þessari áætl- an er hann malaður og hreins
ar verksmiðju. Geri jeg ráð fyr un er gert ráð fyrir að verk- aður. Þá fer fram svokölluð
ur og að lokum er sementið
malað og kornastærð þess á-
kveðin.
Þegar hjer er komið er sjálfri
sementsgerðinni lokið og bygg
ingárefninu þarnæst dælt í
geymslutanka. Ráðgert er að
útskipun fari fram með loft
dælum. Ennfremur má hugsa
sjer að það yrði sett í poka en
við það starf yrðu notaðar
ír að stofnkostnaður verk-
smiðju, sem framleiðir 75 þús
und tonn af sementi á óri verði
ur, er blaðið ræddi þessi mál
,við hann í vinnustofu hans í
Atvinnudeild Háskólans, en
hann hefur í hálft annað ár
Unnið að undirbúningi og rann
sókmnn á möguleikum sements
yinnslu hjer á landi.
Saga málsins.
Það var fyrrverandi ríkis-
stjórn og Nýbyggingarráð, sem
rjeði Harald Ásgeirsson til þess
að vinna að rannsóknum þess
Um í janúar 1946. Nokkru síð
ar var Tómas Tryggvason jarð
fræðingur einnig fenginn til
þess að vinna að hráefnarann-
SÓknum.
Þessum athugunum er nú að til Seyðisfjarðar. Sunnar munu
mestu lokið og mun niðurstað skipin ekki hafa farið og mun
smiðjan verði i)}’ggð í Önund leðjublöndun á sandinum þann
arfirði og að hún verið knúin ig að rjett efnahlutföll skapist
af 2500 hestafla dieselorkuveri. í honum. Síðan er hann brend
Byggjum Austfjarðaverk-
smiðjuna á Seyðisfirði
SÍÐASTA hálfan mánuð hafa
frjettir af síldveiðunum nálega
eingöngu skýrt frá mikilli veiði
á svæðinu sunnan Langaness
þeirra verða lögð fyrir Fjár-
hagsráð.
Hvenær var fyrst byrjað að
ræða um sementsvinnslu hjer
á landi?
því valda síldarmergðin þar
nyrðra. Ekki er heldur kunn-
ugt um að síldar hafi verið leit
að með flugvjelum sunnan Dala
tanga. En síld hefir sjest í vöð-
Fyrstu tillögumar um sem um á Vaðlavík í þessum mán-
entsvinnslu hjer, segir Harald uði. Og einn vjelbátur frá Eski
ur Ásgeirsson, munu hafa kom firði hefir orðið var við síld
jð fram í sambandi við hug- á þorskveiðimiðum.
myndina
í kvölciírjettum útvarptsins
um gullvmnslu í
Esjunni. En rannsóknir á mögu | þann 27 þ m > var skýr*t frá
leikum þess að framleitt yrði mikiUi sildveiði i Vopnafjarð-
hjer sement hefjast fyrst ánð arflóa og inn f Vopnafirði. Og
1936. Fyrsta stemsteypuhúsið frjettamagurinn bætti við:
yar hinsvegar byggt árið 1895
í Sveinatungu í Norðurárdal.
væntanlegrar síldarverksmiðju ! um sjer nógur um rafmagn frá
yerltsmiðjan best sett
í Önundarfirði.
„Sjómönnum og inanhjeraðs-
mönnum þýkir bagalegt, að
ekki skuli vera síldarverk-
sm. á Vopnaf. Vitanlega er það
bagalegt. En viðbótina við frá-
Hvar teljið þjer heppilegast sögn af hinni miklu síldveiði
að verksmiðjan verði reist?
I önundarfirði um það bil
tveim kílómetrum innan við
Flateyri. Við athuguðum þá
staði sem til greina komu í
þessu sambandi á Snæfellsnesi
og Reykjanesi. En sandinum í
Önundarfirði er þannig háttað
að hægt er að fá úr honum
efnasamsetningu portlandssem
ents með tiltölulega litilli hrein
un. Sjálf skelin í sandinum er
svo til hreint kalk en basaltið
í honum inniheldur þau stein-
efni, sem eru nauðsynleg til
sementsgerðar. Það má segja
að á þessum stað sjeu öll nauð
synleg efni til sementsgerðar
að undanteknu gipsi, sem er
3% af þunga sementsins. Það
þarf aðeins að hreinsa burt
nokkuð af steinefnum sandsins
þarna, hefði alveg eins mátt
orða þannig: „Sjómönnum og
útvegsmönnum þykir bagalegt,
að síldarverksmiðjan á Seyðis-
firði skuli ekki vera afkasta-
meiri en hún er“.
Jeg hefi orðið þess var, að
nokkrum áróðri er haldið uppi
fyrir staðsetningu væntanlegr
á Austfjörðum, verði valin fljót
farnasta leiðin og sú ódýrasta,
þegar öll skilyrði eru fyrir
hendi að öðru leyti.
Nokkuð hefur verið rætt um
það og ritað, hver nauðsyn það
væri fyrir síldarútveginn í
heild, að bygð væri síldarverk-
smiðja á Austfjörðum, er unnið
gæti úr tíu þúsund :nálum : íld
ar á sólarhring. Enginn vafi er
á, að sú nauðsyn er brýn. En
menn telja nú orðið svo sjálf-
sagt, að slík verksmiðja verði
reist á Austfjörðum, að menn
eru farnir að ræða um hvar
hún skuli bygð. Einn vill
byggja hana á Þórshöfn ,annar
ætlar henni stað á Vopnafirði,
en svo eru þeir vortandi fleiri
sem vilja að síldarverksmiðjan
verði reist á Seyðisfirði. Ein-
hverjir kunna líka að óska eftir
að síldarverksmiðja verði reist
við Berufjörð.
Gjaldevrissparnaður.
Þjer gerið ráð fyrir að inn-
lend sementsframleiðsla stæð-
ist samkeppni við erlenda?
Já, samkvæmt rekstursáætl
un þeirri, sem gerð hefur ver-
ið er sjálfur framleiðslukostn-
aðurinn á tonn áætlaður að
verða 120 krónur. Raunveru-
lega hefur framleiðslukostnað-
urinn reiknast nokkru lægri en
jeg tel þó hyggilegra að gera
ekki ráð fyrir honum lægri en
120 kr. á tonn. Að sjálfsögðu
bætist flutningskostnaður við
þá upphæð og fer hann nokkuð
eftir því hvaða háttur verður
hafður á dreifingunni.
Ödýrasta aðferðin til þess að
flytja sementið væri sjálfsagt
að hafa til þess sjerstakt tank
skip, sem útbúið væri með
sekkjunartækjum ofanþilja.
Sementinu yrði þá dælt um
vatnsorkuveri.
Á Seyðisfirði er einhver besta
velsmiðja landsins. sem kunn
er bæði innanlands og utan,
fyrir vandvirkni, fljóta af- borð í það og aítur úr tönkum
þess upp í sekkjunarvjelina,
sem sekkjaði við affermingu.
Til þess að anna slíkum flutn-
ingum mundi þurfa allt að
2000 tonna skip. Kostnaðaráætl
un, sem gerð hefur verið um
rekstur þess svarar til þess að
flutningskostnaður tonns af
sementi yrði um 20 kr. Að hon
um viðbættum ætti því tonnið
að kosta um 140 krónur.
Fyrstu fjóra mánuði þessa
árs hefur cif verð sements ver
ið kr. 184,27 pr. tonn en út-
söluverð þess samkv. upplýs-
greiðslu og sanngirni.
Á Seyðisfirði er skipasmíða-
stöð og dráttarbraut.
Sjómenn vita vel hvert ör-
yggi er í því fyrir þá, að slík
fyrirtæki sjeu á þeim stöðum,
þar sem þeir afferma, því öðru
hvoru þarf að gera við spil, lag
færa eða gera við báta og gera
við vjelar. Þetta er nú orðið því
nauðsynlegra, sem nú eru herpi-
nótabátar einnig með vjelar. —
Það mundi taka nokkur ár að
koma slíkum fyrirtækjum á
stofn á hinum stöðunum.
Á Seyðisfirði eru og einnig * ingum skrifstofu verðlagsstjóra
síldarsöltunarstöðvar, en vegna kr. 268.27 eða 43% hanra pr.
hinnar ágætu aðstöðu við höfn-
ina, er með tiltölulega litlum
kostnaði, hægt að fjölga þeim, *nSl)r sements um 11.7
tonn.
Á árinu 1946 nam innflutn
milj.
svo
Verði hagsýni gætt við stað- nærri
arval slíkrar verksmiðju á Aust I vegna.
fjörðum, þá er aðeins um einn
stað að ræða: Seyftisfjörð.
síldarsöltun gæti orðið kr. að veiðmæti. Hefði það
ótakmörkuð, rúmsins
verið framleitt i landinu hefði
Á Þórshöfn og Vopnafirði
þyrfti að byggja hafnir, áður
en síldarverksmiðjur yrðu þar
reistar. Mjer er tjáð. að hafnar-
ar Austfjarðaverksmiðju á gerðir á hvorum þessum stað,
Byggingarkostnuður
15. milj. kr.
Vopnafjörð. Þeir sem það gera,
hafa vafalaust ekki áttað sig á
þeim gífurlega aðstöðumun,
sem Seyðisfjörður hefur fram
yfir Vopnafjörð og alla hina
firðina hjer eystra. Væri sá
munur metinn til fjár, mundi
hann nema tugum miljóna
króna. Sjómenn og útgerðar-
muni kosta tugi miljóna króna
og taka langan tíma, mörg ár.
Á hvorugum þessum stað eru
vjelaverkstæði nje heldur skipa
smíðastöðvar eða dráttarbraut-
ir, sem allt er nauðsynlegt að
sje þar, sem stórvirk síldarverk
smiðja tekur við afia margra
skipa.
Seyðisfjarðarhöfn er ein af
gjaldeyrissparnaður af þvi geta
' orðið ca. 8,5 milj. kr.
Tíminn, sem fer í siglingar Á sama tírna hefði verið
skipanna frá veiðisvæðinu sunn ba'gt að selja hina innlendu
an Langaness, til Seyðisfjarðar, framleiðslu á lægra verði jafn
er hverfandi lítill eða frá 3 til vel þótt reiknað væri mcð
6 klukkustunda og skiftir engu hærri dreifingarkostnaði en
máli, samanborið við hin glæsi gert var hjer að framan.
legu skilyrði, sem Seyðisíjörð- i
menn munu heldur kjósa að
þær miljónir komi þeirry í hend ’ bestu höfnum landsins. Stærstu
ur í hærra síldarverði, en að ^ skip'geta lagst þar að brvggju,
þeim sje sóað að nauðsynja- | svo mikið er aðdýpið. Skip geta
lausu til lækkunar á afurðum legið þarna í tugatali, ávallt
þeirra. En því dýrari sem síld- I örugg hvernig sem blæs og
Hvað gerið þjer ráð fyrir að j arverksmiðjan verður, því, hvernig sem ólgar sjár úti fyrir.
slík verksmiðja niyridi ,kosta? meiri: afskriftir og þar af lej<5-' Svo. veh Téíir náttúran sjálf
Við höfum í koslnaða'ráætlun
um okkar stuðst yið útréikn-
jnga, sem F. L. Smidt & Có.
andi lægra verð og öfugt, Þjóð-
arhagsmunir krefjast þéss, að
við ákvörðun um staðsetningu
gert; Sey.ðisfjarðarhÖíh!
•••;• Seyðisfj.prðurinn er.eiiii- fjörð
urinn hjer eystra, sem er sjálf-
ur hefur í þessum efnum fram
yfir alla aðra staði á Austfjörð-
um. En hann er líka vel sett-
ur til að taka á móti þeirri síld,
sem veiðast kann sunnan Dala-
tanga og það er sennilega rjett
að gera ráð fyrir, að síld eigi
eftir að veiðast á því svæði.
Við Ausifirðingar eigum ekki
VörugæSi.
Teljið þjer að sement fram-
leitt hjer standi að öllu leyti
jafnfætis erlendri framleiðslu?
Yfirleitt er lítill munur á
sementinu sjálfu, hvar sem
það er framleitt. Það hafa á
siðustu árum verið settar strang
ar reglur um það hvað kalla
að metast um það, hvar fyrsta megi portlandsement.
stóra síldarverksmiðjan verður I Jeg tel að portlandssementið
reist. Okkur ber að sameinast j sein lijer verður framleitt muni
um að hún verði byggð fyrir | verða fyllilega sambærilegt við
næstu síldarvertíð á þeim stað, jerlent sement hvað gæði snert
sem best hefir skilyrðin. En ir.
þaVer óneitanlega Seyðisfjörð- Að sjálfsögðu verður vo.rk-
ur. Engin sundrung á þar að smiðjap að vera búin fullkomn
geta komist að, því sjíkt kynni ustu tækjum til allskonar rann
ef til vill að tefja fytir fram-. sókna bæði á fementi og stein
Framh. á bls. 8 steypu.