Morgunblaðið - 03.09.1947, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 3: sept. 1947 „
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.i
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Augíýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, augíýsmgar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði innanlands.
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
Hvað er gert
á Norðurlöndum ?
I SUMAR hafa samskipti okkar íslendinga við hinar
Norðurlandaþjóðirnar verið meiri og nánari en oftast áð-
ur. Og nú heyrist oft vitnað til þess, hvernig hinu og þessu
sje háttað meðal þessara þjóða, sem við íslendingar vissu-
lega getum lært margt og mikið af.
Aðalvandamál okkar í bili er verðbólgan og dýrtíðin í
landi okkar. Hún hefur gert útflutningsframleiðslu okkar
ósamkeppnishæfa við keppinauta okkar á erlendum mörk-
uðum. Hún hefur lamað efnahagsstarfsemi í landinu
þannig að fullkomin óvissa ríkir hjer um flesta hluti á
fjármálasviðinu. Við borð liggur að nauðsynjafyrirtæki,
sem verið er að framkvæma stöðvist, einstaklingum og
hinu opinbera til hins mesta tjóns.
Það er fróðlegt að athuga, hvernig Norðurlandaþjóð-
irnar hafa snúist við þessu fyrirbrigði. Eða þekkist það
d til vill alls ekki meðal þeirra?
Jú, dýrtíðin hefur gert vart við sig í þessum löndum
en fjarri fer því að hún nálgist nokkuð okkar dýrtíð.
í Svíþjóð og Noregi er vísitalan um 160 stig en í Dan-
mörku mun hún vera lægri.
En hvernig hafa þessar þjóðir komið í veg fyrir verð-
bólgu hjá sjer á stríðsárunum?
Þær hafa bannað, eða sama sem bannað, hækkun kaup-
gjalds og-verðlags. Laun verkamanna í Svíþjóð og Noregi
hafa hækkað eftir því, sem forsætisráðherra íslands seg-
ir í samtali við blað sitt s. 1. sunnudag, um 5—15%.
Á sama hátt hefur verði landbúnaðarafurða og fleiri
innlendra vara verið haldið niðri. Á þennan hátt hafa
Norðurlandaþjóðirnar bægt vofu verðbólgunnar frá dyr-
um sínum.
Afleiðingin er sú að, t. d Norðmenn geta selt fiskfram-
leiðslu sína og hagnast þó vel, fyrir það verð, sem nú er
á henm á heimsmarkaðinum. Það getum við íslendingar
ekki. Við höfum orðið að flækja ríkissjóð okkar í ábyrgðir
á framleiðsluverði útvegsins, ábyrgðir, sem við borð ligg-
ur að ómögulegt reynist að standa við.
En hvaða stjórnmálaflokkar fara með völd í þessum
löndum sem svo sterkan hemil hafa haft á hækkun kaup-
gjalds og verðlags?
í öllum þessara landa hafa flokkar Socíal-Demokrata
farið með völd lengst um þess tíma, sem hættan af verð-
bólgunni hefur steðjað að Og verkalýðssamtök þessara
ianda hafa staðið með ríkisstjórnum sínum í því að halda
verðbólgunni niðri.
Veturinn 1942 ákváðu Sjálfstæðisflokkurinn og Fram-
sóknarflokkurinn að reyna að stöðva dýrtíðarölduna.
Vísital aframfærslukostnaðar var þá að vísu orðin rúm
180 stig. Hún er í dag 312 stig á pappírnum en er raun-
verulega 50 stigum hærri eða þar um bil. Ríkissjóði er
ætlað að greiða þessi 50 stig niður sem svo er kallað.
Ef aukning dýrtíðarinnar hefði verið stöðvuð veturinn
1942 værum við íslendingar lítið verr á vegi staddir en
frændur okkar á Norðurlöndum í þessum efnum. Og
löggjöfin frá 1942 var tilraun til þess að feta í fótspor
þeirra, stöðva hækkun kaupgjalds og verðlags eins og
jafnaðarmannastjórnirnar í löndum þeirra höfðu gert.
En tilraun íslendinga mistókst. Verkalýðssamtökin und-
ir forystu Alþýðuflokksins og kommúnista vildu ekki
fallast á hana. Sjálfstæðisflokkurinn stóð að lokum einn
uppi um framkvæmd hennar og varð að lokum að beygja
sig fyrir þeirri staðreynd að löggjöfin var óframkvæman-
leg. Verkalýðurinn fylgdi, að vísu ekki óskiptur stefnu
hinna socíalistisku flokka.
En reynslan hefur sannað að Sjálfstæðismenn höfðu
markað stefnuna rjett er þeir reyndu að hindra hækkun
kaupgjalds og verðlags árið 1942. Reynslan hefur sannað
þetta úti á Norðurlöndum.
‘ Reynslan er góður skóli en stundum nokkuð dýr.
/\JíLvet'ji óbri^ar:
TJR DAGLEGA LlFINU
Lokað vegna sólskins.
„LOKAÐ VEGNA SÓL-
SKINS“ stóð á glugganum á
verslun L. H. Múllers kaup-
manns í Austurstræti í gær-
morgun. — „Besti brandari
sumarsins“, sagði einhver, sem
gekk íramhjá og hló við. Það
voru margir vegfarendur, sem
brostu er þeir gengu framhjá,
en það voru gleðibros og það
er einmitt þetta, sem ætti að
gera á rigningarsumrum eins
og við höfum búið við í sumar.
„Loka búð og hætta að höndla“,
eins og sagt er, ef það kemur
sólskinsdagur.
L. H. Muller þekkir mátt sól
arinnar. Hann kendi Reykvík-
ingum að fara á fjöll og njóta
sólarinnar að vetrarlagi á skíð
um.
Húrra fyrir Múller.
•
Oánægja með Sund-
höllina.
ÞAÐ HAFA BORIST MÖRG
óánægjubrjef út af Sundhöll-
inni undanfarið. Það er eðli-
legt, að menn sjeu óánægðir
eins og t. d. á sunnudaginn var
í rigningunni, að Sundhöllin
skyldi vera lokuð. Það er nú
einmitt á slíkum dögum, sem
flestir vilja nota innilaugar,
jafnvel ekki síður en á sólar-
dögum, því ef veðrið er gott
um helgar á sumrin reyna
menn að koma sjer eitthvað út
fyrir bæinn á gras.
Það er víst kominn tími til,
að taka Sundhallarmálið til
rækilegrar íhugunar.
•
Utilaug í hverju
bæjarhverfi.
ÞAÐ MUNU VERA um 80
sundlaugar á landinu, sem eru
eign bæjar og hreppsfjelaga. í
Reykjavík eru aðeins tvær
laugar. þar sem rúmlega %
hluti landsmanna býr. Það
bendir ekki til þess að höfuð-
staðarbúar sjeu gefnir fyrir
sund á borð við íbúa annara
bæja og hjeraða. Sundhöllin er
góð og meira en það. Gömlu
sundlaugarnar eru það ekki.
En þrátt fyrir það mun að-
sókn að Sundlaugunum vera
hlutfallslega eins mikil og að
Sundhöllinni. Það stafar af því,
að menn kunna betur við úti-
laugar, en ,,sundhallir“.
Ef vel ætti að vera ætti að
vera útisundlaug í hverju ein-
asta hverfi í bænum. Og nógur
er hitinn, sem fer til spillis.
Og þetta kemur. Það eitt er
víst.
•
Þarfar áminningar.
FYRIR NOKKRUM dögum
skeði merkilegur tónlistarvið-
burður á Akureyri. Þar kom
fram á vegum Tónlistarfjelags
Akureyrar 16 ára dóttir Dóru
og Haraldar Sigurðssonar, Þessi
unga stúlka heillaði alla áheyr
endur sína með fágaðri fram-
komu og undur fögrum píanó-
leik.
En það, sem jeg tók eftir er
komið var inn í hljómleikssal-
inn, var, að Tónlistarfjelagið
á Akureyri hafði látið hengja
upp skilti við inngöngudyrnar,
þar sem áheyrendur voru beðn
ir að muna eftir að hafa hægt
um sig og trufla ekki með ræsk
ingum og hávaða á meðan á
hljómleikunum stóð. Og þessi
þarfa áminning hreif. Það
heyrðist ekki stuna nje hósti á
meðan ungi listamaðurinn fór
með hlutverk sín.
Önnur áminning.
í VERSLUN EINNI á Akur-
eyri, sem meðal annars selur
tóbaksvörur. var komið fyrir
prentuðu skilti, þar sem vitn-
að er í lögreglusamþykt bæj-
arins um, að bannað sje að
selja unglingum tóbak, eða
stuðla að því á annan hátt, að
þeir neyti þess.
Önnur þörf áminning.
Það er einmitt ágætt að hafa
slíkar áminningar á áberandi
stöðum og hjer í bænum sak-
aði ekki að hafa þær víðar en
nú tíðkast.
•
Opna kirkjan.
ÞAÐ ERU VÍST SKIFTAR
skoðanir um hvort Akureyrar-
kirkja geti talist falleg hvað
byggingu snertir. Skal ekki
fjallað um þá hlið málsins hjer.
En eitt er víst, að margir ferða
menn, sem komið hafa til Ak-
ureyrar í sumar hafa haft á-
nægju af að skoða kirkjuna
þar, því það hefir borist út að
hún sje opin almenningi á
ákveðnum tímum dags og marg
ir hafa notfært sjer það og
komið til að hlusta á Björgvin
Guðmundsson tónskáld leika á
hið hljómfagra kirkjuorgel.
Kirkjur eiga að vera opnar
og almenningi gefinn kostur á
að skoða þær, eða fara þangað
sjer til hvíldar og andlegrar
hressingar.
Obarfa hljedrægni.
FLUGFARÞEGI skrifar mjer
um það, sem hann kallar ó-
þarfa hljedrægni, en það er að
Skymasterflugvjel Loftleiða,
,,Hekla“, skuli vera þannig
máluð. að íslensku -fánalitirnir
á henni sjáist ekki fyr en kom-
ið er alveg upp að vjelinni.
Þegar hún sjáist í lofti sje eins
og það sjeu sænsku fánalitirnir
á stjeli hennar. „íslendingar
erlendis eru dálítið montnir yf
ir að þessi vjel skuli vera ís-
lensk eign og það þarf hreint
ekki að fela þá staðreynd“,
segir brjefritarinn.
Það ætti að vera hægt að
bæta úr þessu með lítilli fyrir-
höfn.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . ..
Breíar taka Gyðingasklp
GYÐINGASKIPIÐ kemur til
strandar Palestínu hlaðið fólki,
sem er staðráðið í að reyna alt,
sem það getur til að smygla
sjer inn í fyrirheitna landið.
En þegar skipið er skamt und
an ströndum Palestínu, birtist
breskt herskp og þar verður
stuttur bardagi. Bretarnir ná
skipinu á sitt vald. Síðan er
siglt til Haifa og þaðan til
Cyprus.
Hjer á eftir mun koma lýs-
ing á bardaga, er Bretar eru að
ná einu Gyðingaskipanna á sitt
vald. Þeir beita að vísu mikilli
hörku, en ekki er um annað að
ræða, þeir verða að standa við
skuldbindingar sínar og gæta
þess, að enginn ólöglegur inn-
flytjandi komist til Palestínu.
Frásagan er eftir Maurice
Pearlman.
Viðureignin hefst.
Við vorum um það bil þrjár
mílur frá ströndinni. Skyndi-
lega sjáum við að K-600 (það
er tundurspillirinn, sem hefir
verið á sveimi í kringum þá)
herðir á sjer. Ilann þýtur fram
hjá og þeytir ströngum vatns-
bunum um stjórnborðsþilfarið.
Auðvitað höfðum við gert ráð
fyrir einhverju slíku og öll
börn og veikar og barnshaf-
andi konur voru neðan þilja.
En unglingarnir og gamalmenn .
in voru enn uppi við, starandi |
á ströndina, sem þau þráðu, en
vissu, að þau myndu ekki geta
komist til. ;
í annað skifti fór tundur-
spillirinn fram hjá þeytandi
rjúkandi vatni og löðri af svo
miklum krafti að menn fjellu
við. En við vorum ekki á því
að gefast upp, heldur söfnuð-
um við saman því sem við gát-
um af niðursuðudósum og flösk
um, sem við gætum notað sem |
skotfæri, ef hermennirnir ætl-
uðu að stíga um borð. I
Og enn einu sinni sneri tund
urspillirinn við, aftur fram
með stjórnborðshliðinni, en nú
fylgdi vatnsbununum skyndi-
leg drífa af gassprengjum.
Meira táragas. í
Inn í suðinu af vatnsslöng-
unum heyrðust hvinirnir, þeg-
ar sprengjukastararnir skeltu
frá sjer táragashylkjunum, og
reykur og bræla breiddist yfir
alt skipið endanna á milli,
maður gat varla andað fyrir
römmum, kæfandi og blind-
andi reyk. Jeg tók upp vasá-
klútinn minn, sem jeg var bú-
inn að bleyta og notaði hann
svo sem vörn fyrir augun
gegn þessu andstyggilega eitri.
Þegar jeg var farinn að sjá dá-
lítið aftur sá jeg að alt unga
fólkið á þilfarinu var farið að
safna dollunum með táragasinu
í saman og beið nú átekta eftir
að tundurspillirinn nálgaðist,
þá ætlaði það að kasta þeim
aftur til síns heimastaðar. Alt
í kringum mig stóðu hópar af
stúlkum og piltum, sem hjelt
á flöskum eða dollum í hönd-
unum og beið að geta kastað
þeim á óvinina.
Fjölda gassprengja var kast-
að upp að stýrishúsinu, en mað
urinn sem stóð við stýrið hafði
gasgrímu og gat haldið stefn-
unni óbreyttri. Tvisvar sinnum
enn þaut K-600 framhjá, og
skæðadrífan af sprengjum
dundi á okkur. Augu okkar
voru farin að brenna og tárin
runnu í straumum niður kinn-
arnar. Lungun voru eins og
sviðin innan og við áttum erf-
itt um að ná andanum og vatn
ið hafði gert okkur gegndrepa.
Undan þiljum heyrðist grátur
barnanna, því að ein sprengjan
hafi hitt á lúgu og hentst nið-
ur tröppurnar og var að eitra
loftið niðri. Fáeinir höfðu flú-
ið af þilfarinu. en fjöldi stóð
(Framhald á bls. 8)