Morgunblaðið - 13.09.1947, Qupperneq 6

6
MORGVNBL4ÐIÐ
Laugardagur 13. sept. 194-7
Ötg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Rftstjóri: Valtýr Steíánsson (ábyrgOarm.l
rrjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsmgar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði inuanlands.
kr. 12,00 utanlands.
1 lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók.
\Jikverjl ihripar:
ÚR DAGLEGA LIFINU
Erfiðleikarnir ekkert
skilt við hrun
ÍSLENSKA þjóðin á nú að horfast í augu við allmikla
fjárhagslega örðugleika. Höfuðþættir þessara örðugleika
eru skortur á erlendum gjaldeyri eins og nú standa sakir
og óhagstætt misræmi milli tilkostnaðar við útflutnings-
framleiðsluna og markaðsverðs erlendis, sem leiðir af
hinni miklu dýrtíð í landinu.
Þessir erfiðleikar hafa leitt til þess, að ýmsir sleggju-
dómár eru upp kveðnir, en þeir verstir, þegar afturhalds-
sömustu hrunstefnupostular undanfarinna ára berja sjer
á brjóst og segja: Þarna sjáið þið, jeg spáði hruni, —
hrunið er komið. Nýsköpunarstefnan var aldrei annað en
vitleysa og blekking, — forystumenn hennar skýjaglópar!
í fyrsta lagi eiga þeir erfiðleikar, sem nú eru fram-
undan, ekkert skilt við „hrun“, ef menn fást til þess að
meta aðstæðurnar rjettilega og koma sjer saman um þær
innbyrðis leikreglur, sem eðlileg forsjálni krefur.
í öðru lagi er einmitt sú bJómlega nýsköpun, sem þjóðin
hefir áorkað síðustu árin, grundvöllur þess, að yfirstand-
andi örðugleika er vel hægt að yfirstíga.
Að gjaldeyrisforðinn er genginn til þurðar, stafar fyrst
og fremst af því, eins og upplýst hefur verið af fjárhags-
ráði og ríkisstjórninni, að um 80%, og jafnvel nokkru
meir, af gjaldeyrisforða þjóðarinnar, eins og hann var
mestur, þ. e. 582!% milj. króna, hefur verið varið til ný-
sköpunarframkvæmda. Það er ekkert „hrun“-kent við
þessa staðreynd.
Aftur á móti eru það ávextir nýsköpunarinnar, sem
gefa bestar vonir um, að þjóðin þurfi ekki til lengdar við
gjaldeyrisskort að búa, ef hún notfærir sjer rjettiiega þá
möguleika, sem henni eru skapaðir. Tvö síðustu ár nam
útflutningur þjóðarinnar 267.5 milj. kr. 1945 og 291.4
milj. kr. árið 1946. Framleiðslugetan hefur stóraukist
við nýsköpunina, þannig, að með góðum aflá gæti verð-
mæti útflutningsins numið hundruð miljónum meira.
Við skulum alveg gera okkur ljóst, að margt hefur
farið í súginn hjá okkur á veltitíma stríðsáranna. Engu að
síður skiftir okkur nú öllu máli sú staðreynd. sem við-
skiftamálaráðherra benti á í útvarpsræðu sinni, í sam-
bandi við skýrslu fjárhagsráðs, með þessum orðum: „Við
höfum aldrei verið jafnvel búnir íslendingar að fram-
leiðslutækjum eins og nú, við höfum aldrei átt jafnmörg
og jafngóð skip og nú, aldrei jafnmarkar og góðar verk-
smiðjur og vjelar og nú, og yfirleitt aldrei verið jafnvel
búnir í baráttunni fyrir tilverunni og nú“.
Efnnig benti ráðherra á: „íbúðarbyggingar hafa aldrei
verið meiri, skólabyggingar, sjúkrahúsbyggingar og ýms-
ar aðrar opinberar byggingar hafa einnig verið miklar
og fleiri en áður. Hafnargerðir og raforkuframkvæmdir
hafa einnig verið fjárfrekar og kallað á mikið lánsfje".
Allt þetta kallar Tíminn að vísu „mestu fjárglæfra
í sögu íslands“ í gleiðgosalegri fyrirsögn á forsíðunni í
gær. Hermann Jónasson kallaði líka nýsköpunina „hjóm
eitt og skrum“ og sagði að hún „kæmi aldrei til fram-
kvæmda“ í eldhúsumrapðunum á Alþingi haustið 1944
eftir að stjórn Ólafs Thors hafði tekið til starfa. 65 daga
síðast liðins árs hefur slíkum mönnum líklega -ekki liðið
vel, þegar nýju vjelskipin (65 að tölu) voru að sigla í
höfn. Og ef til vill líður þeim ekkert betur nú þegar ný-
sköpunartogararnir eru óðum að koma til landsins.
Núverandi ríkisstjórn lýsti hinsvegar yfir, þegar hún
tók við völdum, sbr. ræðu forsætisráðherra: „En til þess
að hægt sje að njóta frelsis og sjálfstæðis, verður að
tryggja örugg lífskjör allra landsmanna og halda áfram
nýsköpun og framförum í atvinnuháttum“.
Þarna kveður við annan tón. Og það er ^inrnitt von til
þess að ríkisstjórn, með slíkt viðhorf til málanna, hafi
góða aðstöðu til þess að mæta aðsteðjandi erí'iðieikum
nú með festu og skilningi á möguleikum þjóðarinnar.
tJr öskunnl í eídínn.
VEGFARENDUR um Melana
dást mjög að hinni glæsilegu
höll, sem þar er að rísa upp
— Þjóðminjasafninu nýja. Það
er ekkert kotlegt við þá bygg
ingu og hún verður ábyggilega
á sínum tíma ein fegursta bygg
ing höfuðstaðarins.
Margir höfðu áhyggjur af
því, að sögulegar gersemar þjóð
arinnar skyldu — og skuli enn
— vera í húsnæði, þar sem
eldur getur grandað þeim verð
mætum, sem þar eru geymd,
áður en varir, eða nokkuð yrði
að gert.
En af sömu ástæðum, um-
byggju fyrir þjóðminjunum,
hafa menn verið að velta því
fyrir sjer, hvort ekki væri ver-
ið að fara með þetta mál úr
öskuni í eldinn, því það er
greinilegt, að það er timbur-
ris — og það hreint ekki svo
lítið — á nýju Þjóðminjasafns-
byggingunni.
Allt með gát.
BEST er að hafa alt með
gát og ekki veldur sá er var-
ir, segir gamalt máltæki. Nú
má gera ráð fyrir, að hinir
lærðu og veraldarvönu bygg-
ingarmeistarar okkar viti hvað
þeir eru að gera er þeir byggja
svo vandað hús og vafalaust
dýrt, sem Þjóðminjasafnið er.
Það ætti að mega treysta þeim
til þess, að ekki verði lagðar
rafleiðslur í timburþak hins
nýja húss, þanig að hætt§ sje
á eldsvoða.
Einhver sagði við mig á dög
unum, að hann hefði það fyr-
ir satt, að íbúð Þjóðminjavarð
ar í hinu nýja húsi myndi eiga
að hólfast sundur með viði. Ó-
trúlegt að það sje satt.
En vonandi er alt verði með
gát, sem gert er í þessu sam-
bandi.
Umferðarmerkin.
ÞAÐ VERÐUR að taka alt
umferðamerkjakerfið á vegum
úti til gagngerðrar endurskoð
unar. Það var vikið að þessu
einu sinni í sumar hjer í dálk-
unum og stungið upp á því, að
Slysavarnarfjelag Islands tæki
málið að sjer. Er ekki að vita
í hverskonar jarðveg sú tillaga
hefir fallið, en eitt er víst, að
ekkert hefir heyrst um málið
frekar.
En það er sama hver tekur
þetta að sjer. Það verður að
gera það.
Villandi merki og
engin.
ÞAÐ ER svo undarlegt, að
sumsstaðar á fjölförnum þjóð-
vegi, eru gersamlega villandi
hættumerki. T. d. hjer austur
í Svínahrauni eru hættumerki
tvö, en milli þeirra er beinn
og breiður vegur. Mun einhvern
tíma hafa verið þarna kröpp
beygja, en síðan hefir vegur-
in verið lagfærður og beygj-
an tekin af. En hættumerkin
ekki hreyfð. Kúnstir að tarna.
A öðrum stöðum, bar sem
vegurinn er stórhættulegur eru
engin merki, eða ljeleg, eins og
t. d. við Gljúfurá í Borgarfirði.
Öðru megin er smáspjald, sem
á stendur ,,hætta“, en hinu meg
in er bara venjulegt beygju-
merki.
Skipulagið á þessum hlutum
er kolvitlaust og þarf breyt-
ingar við hið fyrsta.
Hærra með ,,Stanzið“.
UMFERÐAMERKI hjer á göt
unum eru í sæmilegu lagi, þótt
oft fáist lítill friður með merk
in og þau sjeu brotin, eða tusk
ur breiddar yfir þau af óknytta
strákum og pörupiltum.
En það, sem gera þyrfti við
,,stanzið“-merkin á götuhorn-
unum er að hæka þau Örlítið.
Eins og er þá eru spjöldin í
axlarhæð ■ meðalmanns ög vill
oft til að vegfarendur rekast
illa á þau í myrkri. Mætti og
bæta úr með því að setja á þau
,,kattaraugu“, sem kallað er,
en það eru mislit spegilgler, er
lýsa í myrkri.
•
Annar faratálmi.
ANNAR faratálmi vegfar-
enda á sumum götum bæjar-
ins eru blessuð trjen, sem hafa
vaxið svo vel, að greinar þeirra
hanga út á miðja götu. Að
sjálfsögðu er þetta ekki trján-
um að kenna og enginn hefir
á móti þeirn, en reglusamir eig
endur trjágarða klippa trjen
sín, eða láta gera það. Og það
er góður cg vel sjeður siður.
Logið í bæjarpóst.
HJER Á LANDI hafa menn
verið sakaðir um að ljúga í blý
hólka og jafnvel í stállunga og
vafalaust kemur það fyrir, að
einhverjum verður kennt um
að segja ósatt á stálþráð, eftir
að það verkfæri verður almenn
ara en nú gerist. Og það þykir
því kannske ekki nein frjett,
þótt jeg bendi á, að kollega
minn við kommúnistablaðið
hefir logið í bæjarpóstinn sinn.
— Vissu fleiri, verður vafa-
laust sagt.
En það er vegna þess hve
klaufalega er logið, að bent er
á síðasta dæmið. Kollega er
ákaflega argur út í heildsala.
Segir að það sjeu vondir menn
og það svo vondir, að þeir svík
ist um að kaupa sápu fyrir
leyfi, sem þeir fá til þess, en
kaupi vellyktandiglös í stað-
inn. íslendingar geti ekki leng
ur þvegið sjer fyrir þessari fúl
mensku heildsalanna.
En það er nú svo, að síðast-
liðin 15 ár hefir verið einka-
sala á vellyktandi á þessu
landi og það má enginn flytja
það inn nema ríkið — Áfengis-
verslun ríkisins.
MEÐAL ANNARA ORDA . . . .
JAN MASARYK er ágætt
dæmi um tjekkóslóvenskan
forustumann. Hann er nokkuð
öðruvísi en faðir hans, Thom-
as Masaryk forseti, alveg eins
og nútíminn er frábrugðinn
timanum um fyrri heimsstyrj-
öldina.
Thomas Masaryk, sem var
giftur bandarískri konu, bygði
hið nýja lýðveldi á bandarísk-
um hugsjónum og Jan sonur
hans ólst að miklu leyti upp í
Bandaríkjunum, svo að hann
skilur hvað vestræn menning
þýðir. En um leið veit hann,
að framtíð Tjekkóslóvakíu er
um of bundin framtíð Rúss-
lands til þess að hægt sje að
segja skilið við það.
Bjartsýni og efa-
semd.
Jan Masaryk er vitur mað-
ur, viska hans er, að hann er
bæði bjartsýnn og að sumu
leyti efascmdarmaður. Starf
hans sem utanríkisráðherra
Tjekkóslóvakíu er eríitt, að
halda jafnvægi milli austurs og
vesturs, án þess að til árekstra
komi. En hvernig sem fer, hlýt-
ur tjekkneska þjóðin, sem lengi
var undirokuð af Austurríkis-
mönnum og síðar af Þjóðverj-
um og komst heil út úr þeirn
ógöngum, einnig að bjargast
út úr þessu.
Móðguðu báða aðilja.
Það var "raunar ekk-i vitur-
legt af Tjekkum að taka íyrst
boðinu um að sitja á Parísar-
ráðstefnunni og móðga þar með
Rússa og síðar að neita boðinu
og móðga þar með Bandaríkja
menn. En það var vissulega erf
itt að standa þarna á íakmörk-
unum. í Prag gengur sú sögu-
sögn, að blaðamaour hafi spurt
Masaryk, hvort hann vildi vera
Rússamegin eða Bandaríkja-
megin, ef til styrjaldar kæmi.
Hann á að hafa svarað. — Nú,
auðvitað Rússa megin, því að
þá verð jeg tekinn til fanga af
Bandaríkjamönnum.
Gælunafn.
Tjekkar skemta sjer við að
tala um hann og búa sögur til
um hann og þeir hafa geíið hon
um gælunafnið Hinsa, sem
tákriar það sama og þegar við
köllum Jóna, Nonna.
Þetta sýnir, að þjóðin held-
ur upp á hann, og þó öðru vísi
en það virti föður hans, gamla
forsetann.
Jan Masaryk er hávaxinn
maður, herðabreiður og sterk-
legur og hann sýnist hvorki
vera eldri nje yngri en hann
er, eða 61 árs gamall.
Umvherfið, sem hann vinn-
ur í hefur breyst, frá því sem
áður var, þegar hann var utan-
ríkismálaráðherra útlagastjórn
arinnar í London. Þá bjó hann
í lítilli íbúð 1 Marsham-stræti.
Nú býr hann í höll.
Nú ér aðsetursstaður hans
Csernin höllin, uppi á hæðinni,
rjett fyrir vestan Vltavafljót,
en þar er tjekkneska utanrík-
isráðuneytið til húsa.
Hvað viðkemur samkomu-
lagi Tjekka við Vesturveldin,
er Masar^dt ef til vill besti mað
urinn, sem Tjekkar eiga. Jafn-
vel kommúnistarnir, stærsti
flokkur landsins, vita þetta
vel og þeir vilja hafa hann í
ráðherrasæti áfram, enda þótt
hann sje í mörgum málum and-
vígur þeim.
Brú yfir járntjald.
Þegar hann sagoi í viðtali
Framh. á bls. 8