Morgunblaðið - 26.09.1947, Qupperneq 2

2
MORGTJTSBLAÐIÐ
Föstudagur 26. sept. 1947! j
IRI MOGIJLEIKAR EIM
OKKRU SINNI FYR
„Kampavínsekkjurnar" eftir Krogh
Norræn listsýning stendur yfir í Kaupmannahöfn um þessar
mundir. Þar cr m. a. þessi mynd, sem höfundurinn, Per Krogh,
nefnir „Kampavínsekkjurnar“.
Brjef frá Guibirni Jónssyni:
Npr fiieri sigrali besia miðframherja
SJÁLFSBLEKKI^TG manna
kemur fram með ýmsu móti.
Eitt hið einkennilegasta fyrir-
brigði hennar er þó það, þegar
menn, á, meðan æðisgengnum
styrjöldum stendur halda, að í
stríðslokin muni tafarlaust
renna upp miklir sælutímar.
Llefur þessa einkum gætt í
heimsstyrjöldunum báðum.
Ávöxtur eyðileggingarinnar
er fátækt.
I myrkri og örvæntingu har-
áttunnar töldu menn sjer trú
um, að fátt mundi skyggja á
hamingjusólina að ófriðnum
loknum. Auðvitað hafa þessnr
tyllivonir hvergi fengið stað
ist. Mörg ár höfðu menn beint
allri orku sinni að því að eyði-
leggja. Það var ekki aðeins aS
vanrækt væri að endurnýja og
halda við því, sem fyxir var,
heldur þótti sú listin mest, a'S
hamast við að leggja í rústir.
Árangur þessa gat auðvitað
ekki orðið annar en fátækt og
eymd. Víða skorti liinar frum
stæðustu þarfir og möguleikarn
ir til að framleiða þær voru úr
sögunni.
Fyrst og fremst verður að
hæta úr þessu. Sjálft uppbygg
ingarstarfið, að koma öllu í
samt lag og það var, hlýtur ao
taka mörg ár. Fyrst þegar því
er lokið er von til, að þjóðfje-
lögin sem heild geti áunnið sjer
hetri kjör en þau áður áttu við
að húa. Víðast hvar á þetta ó-
segjanlega langt i land. Menn
eiga eftir að þola skort og hung
ur í mörg ár þangað til von get
ur staðið til, að aftur fari að
hirta.
Slíkt' er ástandið. í hinum eig
inlegu ófriðarlöndum eða a. m.
k. þeim þeirra, þar sem stríðiö
sjálft geysaði.
Bjartsýni íslendinga.
Við Islendingar höfum sern
betur fer ekki sjálfir kennt á
þessum ógnum nema að ör-
lirlu leyti. Sjómannastjettin
galt að vísu afhroð, sem seinc
verður bætt, og fjárhagstjón
biðum við nokkuð með skios-
töpum. En í heild auðguðumst
við mjög á ófriðnum. Sá fjár-
gróði var ekki einhliða vinn-
ingur. Síður en svo. En því
verður ekki neitað, að hann
bætti mjög kjör allra lanls-
manna, ekki síst almennings,
frá því sem áður var.
Það er þessvegna engin furða
þó að íslendingar hafi meðan
á ófriðnum stóð orðið gripnir
sömu bjartsýninni um framtíð
ina eins og sjálfar ófriðaþjóð-
irnar efldu í hugum sjer tií að
auka kjarldnn til áframhald-
andi baráttu.
Vaxnir upp úr að framleiða
saltfisk,
Að ýmsu leyti lýsti þessi
bjartsýni okkar sjer á barnaleg
an hátt í hversdagslegum hlut
um. Það vaknaði t. d. sú trú,
að vegna þess að aúðvelt var
að selja fisk á meðan fáir eða
engir höfðu aðstöðu lil fisk-
yeiða nema við, þá mundu eng
ir örðugleikar verða um mark
fiði í framtíðinni. Reynslan frá
___1
því fyrir stríðið liefði þó átt að
halda því föstu í minni manna,
að þá bagaði okkur ekkert meir
en markaðsörðugleikarnir.
En bjartsýnin náði svo langt
að vegna þess að mönnum
hafði þótt umstangsmikið að
eiga við saltfisk, ímynduðu
menn sjer, að hjer eftir yrði
saltfiskverslun algjörlega úr
sögunni. Llöfðu þó saltfiskmark
aðirnir löngum reynst okkur
drýgstir á venjnlegum tímum.
Hefði mátt ætla að ýmsir gerðu
sjer í hugarlund, að svo kynni
að koma á ný, að við þyrftum
á þeim að halda. En þó að áætl-
að væri að framleiðsla á saltfisk
gæti þetta ár numið 70000
tonnum, gerði fyrverandi a t-
vinnumálaráðherra Áki Jak-
obsson ekki ráðstöfun til, að
unt væri að þurka einn ugga í
húsi, hvað þá meira.
íslendingar hafa belri
aðstöðu en aðrir.
Nú er ófriðnum sem betur
fer lokið fyrir meira en 2 ár-
um. Nú höfum við lært, að
efdrstríðstíminn er ekki tími
allsnægta og velsældar, heldur
eymdar og örðugleika a. m.k.
víðast hvar. Munurinn á okk
ur og flestum öðrum Evrópu-
þjóðum er þó sá, að á meðau
þær vörðu timanmn til eyði
leggingar þá eyddxnn við hor;
um til auðssöfnunar. Þar sem
þær þurftu að hefjast hand i
um endurbætur ósegjanlegra
skemmda, J)á gátum við hafið
njAköpun okkar til viðbótar
því sem áður var óskemmt að
mestu leyti. Aðstöðumunurinn
er þessvegna mikill.
En örðuglcikar okkar kom i
af því að við þurfum að eiga
skipti við þær þjóðir, sem í
raunirnar hafa ratað og eru nú
fyrst að b}-rja að rjetta sig við.
Til þeirra þurfum við að sækja
flestar okkar nauðþurftir og
vörur okkar þurfum við að
selja því verði, sem þeim sje
ekki um megn að greiða.
Það væri ósköp þægilegt, c.l
við gætum heimtað til okkar
alla þá hluti, er við })örfnuð-
umst fyrir það verð, sem okk
ur þóknaðist að greiða. Okkur
mundi eflaust einnig einhvern-
veginn lánast að eyða andviíð
inu, þó við gætum sjálfir setl
upp verðið fyrir varning okk
ar og aðrar þjóðir tækju fegíns
hendi við honum eftir okkar
fyrirsögn. '
En þessu er því miður ekki
að heilsa. Við lifum enn ekla
í slíku draumalandi.
Ársæli varð svarafátt.
Um sölu afurðanna verðum
við að gæta tvenns.
Við megum eklci ofbjóða kauþ
getu viðsemjanda okkar. Því að
þá verða þeir að leita annarar
vöru, þó að þeir vilji hana útaf
fyrir sig síður.
Ekki tjáir heldur að ætla að
selja framleiðslu okkar hærra
verði en aðrir selja samskonar
vöru. Þvi að flestar Jþóðir eru
með sama markinu brenndar
eins og rússnesku embættis-
mennirnir, sem sögðu við samn
inganefnd okkar austur i
Moskva í vetur, að „sem góðir
kaupmenn gerðu þeir kaupin
})ar sem þau væru hagkvæm-
ust.“
Ársæll Sigurðson er að vísa
enginn aðdáandi auðvaldsskipu
lagsins eða frjálsrar samkeppni
En við þessum ummælum Rúss
anna kunni hann engin svör.
ILann er ekki ámælisverður fyr
ir það, því að þau svör eru
ekki til.
Það er lífsins lögmál, að sá,
sem stendur sig ver í samkeppn
inni, verður undir. Það gildir
ekki síður þar sem „hagkerfi
sócialismans“ ræður en frjáls
ræði í atvinnumálnum Ein i
ráðið til að ná sjer upp á mr,
fyrir þann sem undir verður, er
að verða sjálfur samkeppnis-
hæfari næst. Ef það lánast ekki
er nýr ósigur vís og síðan koll
af kolli, þangað til efnin eru
glötuð og örhirgðin tekur við.
Islendingar munu ekki
glata tækifærinu.
Ef slíkt á að henda Islendinga
nú, má með rjettu segja, oð
engin })jóð hafi ávaxtað pund
sitt ver. íslendingar höfðu
betri aðstöðu í ófriðarlokin en
flestar aðrar Evrópuþjóðir. Sá
aðstöðumunur hefur í raun cu
veru vaxið en ekki minnkdð
siðan. Nýsköpunin gerir okkur
færari til að afla meiri raun-
verulegra verðmæta sjálfum
okkur og öðrum til góðs en
nokkru sinni áður. Það er ein-
ungis eitt sem amar að: Okkur
helst ekki uppi að setja kröfur
okkar hærra en svo, að aðrir
geti við okkur samið.
Enn þá þarfnast nágrannar
okkar alls þess, sem við getum
framleitt. Öllum okkar skipum
er óhætt að fiska látlaust. Mark
aðirnir standa opnir. Verðið er
svo hátt, að jafnvel þótt tekið
sje tillit til hinnar almenrm
verðhækkunar í heiminum,
sem orðið hefur frá því fyrir
ófriðinn, þá mundi engann þá
hafa dreymt um slíkt verð
hlutfallslega sem nú er hægt
aðfá.
Ef við kunnum okkur hóf, er
öllu borgið. En ef við spennum
bogann of hátt, kann svo að
fara, að sjálft sjálfstæðið bresti
úr hendi olckar.
CAEN ENDURBYGGÐ ..
PARÍS: Ákveði hefur verið að
endurbyggja borgina Caen í Nor-
mandy, sem þvínær gereyðilagoist
í styrjöldinni. Næstum hvert ein-
asta liinna 11,000 húsa borgar-
innar eyðilagðist.
EINS og skýrt hefur verið
frá hjer í blaðinu, er Guðbjörn
Jónsson knattspyrnumaður úr
KR um þessar mundir í Frakk-
landi og er nú farinn að leika
sem áhugamaður með knatt-
spyrnuíjel. Nacy.
Guðbjörn hefur nýlega skrif-
að bróður sínum Sigurjóni Jóns-
syni brjef, þar sem hann lýsir
nokkuð frammistöðu Albarts
Guðmundssonar, en hann leikur
með Nancy svo sem kunnugt er.
Fer l)jer á eftir kafli úr bi jefi
Guðbjörns:
Föstudaginn 12. sept. fór jeg
með Nancy til Parísar, en þar
átti fjelagið að leika á móti hin-
um kunna franska Stat-France.
Jeg hlakkaði mjög mikið til þess
að vera viðstaddur leik þenna.
Nú fjekk Albert sitt fyrsta tæki
færi til þess að lofa frönskum
knaítspyrnu-unnendum, að bera
sig saman við besta miðfram-
herja Frakklands, blökkumann-
inn Bentbarek.
Fyrri hálfleikur
Þenna dag var mjög heitt í
veðri. Að sjálfsögðu háði þaS
Albert mjög. Jæja, leikurinn
hófst. Virtist mjer, sem 'leikið
væri upp á líf og dauða. Hrað-
inn og harlcan í leiknum var
eftir því, enda er þetta einn
leikjanna í Bikara-keppninni
frönsku. Fyrri hálíleik Jauk
með sigri Stat-France 2 gegn 0.
Bæði þossi mörk skoraði hinn
snjalli blökkurnciður mjög glæsi
lega. Um frammistöðu Alberts
í þessum hálfleik, skal það sagt
að frá mínum bæjardyrum sjeð
var hún góð, þó ekki gæti hann
skorað mark. Jeg var sannast
mála orðinn hálfhræddur um að
Bentbarek myndi fara nieð sig-
ur af hólmi í þessu einvígi við
Albert.
Leikni Alberts
Seinni hálfteikur var leikur
Alberts í þess orðs fyllstu merk-
ingu. í honum skoraði Albert 3
mörk en eitt þeirra var þó dæmt
ógilt vegna rangstöðu. Þessi
mörk skoraöi Albert eftir að
hafa leikiö dásamlega vel á
hinn kunna danska knattspyrnu
snilling Arne Sörensen.
Það virtist ekki vera nokkur
vafi á því, að Albert og blökku-
maðurinn væri þess vel vitandi,
að þessi leikur skæri úr bví,
hvor þeirra myndi hreppa
titilinn: Besti knattspyrnu-
maður Frakklands. — Gerð-
ist blökkumaðurinn svo heitur
í leiknum, að í lok hans gakk
hann til Alberts og bauð honum
að slást við sig. Albert vildi að
sjálfsögðu fara út í slíkt, hjelt
har.n höndum niður með síðum
og bauð þeim dökka aö slá ef
honum sýndist svo. — Var nú
gengið á milli þeirra, og komið
í veg fyrir frekari aðgerðir. —•
Þessum leik lauk með sigri Nan-
cy 3 gegn 2.
Hjer þekkja allir íslendinginn
Guðmundsson, enda kveða hróp
in altaf við: Áfram ísland. —•
Já, það er hrííandi að heyra
þúsundir manna kalla: Áfram
ísland! Áfram ísland! — Að
leikslokum komu hundruð
manna til þess að hylla Albert
og þakka honum fyrir leik hans,
í þessum hóp voru 15 íslend-
ingar, sem horft höfðu á lcik-
inn. Þökkuðu þeir Albert þann
milda sóma er liann hefði sýnt:
þjóð sinni.
Frönsk blöð skrifuðu um leik-
inn og sögðu að Albert hefði
unnið leikinn fyrir Nancy og
sigrað blökkumanninn. Frönsk
blöð skrifa mikið um Albert og
blaðamenn koma oft í heimsókn
tii hans.
Landkynningarstarfsemi okk
aar fær góðan byr í segl sín
hjer í Frakklandi með frammi-
stöðu Alberts. — Fátt mun vera
betra í þeim efnum, en vinsam-
ieg skrif blaða um Albert og
ekki síður, þegar hann mætir
til leiks, er þúsundir ma'nna
hrópa af áheyrendapöllunum:
Áfram ísland! — Áfram Guð-
mundsson!