Morgunblaðið - 21.10.1947, Side 7

7
Þriðj udagur 21. okt. '1947
II' 1 ' » ; > i ■■ ‘ ■' :
MORGUISBLAÐIíj
—
Bókasafn Hafnarfjarð-
ar 25 ára
í DAG, 18. október, eru liðin
25 ára síðan Bókasafn Hafnar-
fjarðar tók til starfa á vegum
bæjarins. Var bókasafnið upp-
haflega stofnað fyrir atbeina
kennara barnaskólans, og áttu
þeir Gunnlaugur Kristmundsson
fyrrv. sandgræðslustj. og Bjarni
Bjarnason, núverandi skólastj. á
Laugarvatni, drýgstan þátt í
stofnun þess. Hefur Gunnlaugur
átt óslitið sæti í stjórn bókasafns
íns öll þessi ár, og þrátt fyrir
ágætt og óeigingjarnt starf og
stuðning margra annara, mun
ekki ofmæit, að safnið eigi hon-
um meest allra einstakra manna
að þakka. Auk þeirrar forgöngu
sem Gunnlaugur hafði um stofn
un safnsins, má sjerstaklega
geta þess, að hann hefur aflað
bókasafninu margra fágætra og
dýrmætra íslenskra bóka af stök
um dugnaði og ósjerplægni.
Bókasafnið átti framan af við
slæman húsakost að búa, og var
einungis notað til útlána þar sem
engin tök voru á því að starf-
rækja lestrarsal í sambandi við
það. Þeim styrkjum, sem bóka-
safnið fjekk úr bæjar- og ríkis-
' sjóði, var að langmestum hluta
varið til bókakaupa, en f járhag-
ur þess leyfði ekki jáfnframt að
launa fastráðnum bókaverði. —
Bókavörsluna á þessum frum-
býlingsárum önnuðust oftast
ýmsir áhugamenn fyrir lítil laun
í hluífalli við fyrirhöfn.
Þegar Mensborgarskólinn nýi
var byggður, var safninu ætlað-
ur staður þar á efstu hæð, og
fluttist safnið í hin nýju húsa
kynni í október 1938. Varð við
það mikil breyting til batnaðar
á högum safnsins. Bókasafnið
fjekk til umráða rúmgóða bóka
geymslu og lestrarsal sem op-
inn heíur verið fyrir almenn-
ing síðan. Jafnframt var þá ráð
ínn fastur Bókavörður í fyrsta
sinn, og varð það Magnús Stef-
ánsson skáld (Örn Arnarson).
Lagði hann grundvöllinn að
nýrri flokkun bókasafnsins og
tilhögun ú.tlána, þótt hans nyti
aðeins skamma stund við sök-
um heilsubilunnar. Eftirmaður
hans næstu tvö árin var Ólafur
Þ. Kristjánsson. Hjelt hann
skipulagningu Magnúsar Stef-
ánssonar áfram og festi starf-
semi safnsins í þær skorður, sem
hún hefur verið í síðan. 1942
var Magnús Ásgeirsson rithöf-
undur ráðinn bókavörður saíns
íns og gegnir enn því starfi.
Bindatala safnsins mun nú
vera nokkuð á ellefta þúsund, og
hefur vöxtur þess verið hraður
hin síðustu ár, enda hafa fram-
lög bæjarsjóðs verið stóraukin.
Bókalán hafa verið mikil og
stöðug, og nýverið hefur verið
komið á útlánum til fiskiskipa
gegn nokkru framlagi af þeirra
hálfu. Lestrarsalurinn hefur og
verið fjölsóttur, en þó einkum
af börnum og unglingum úr skól
um bæjarins. Lega staðarins
veldur því, að fullorðið fólk
hefur sótt þangað raiður en ann
ars hefði mátfvænta. Núverandi
húsakynni bókasafnsins eru að
vísu ekki ýkjalangt frá miðdepli
bæjarins, en þó í útjaðri hans,
og í rúmlega hundrað þrepa hæð
frá götu.
Af þessari ástæðu hefur far-
ráðamönnum og velunnurum
bókasafnsins lengi verið ljóst, að
húsnæðið í Flensborg yrði ekki
til frambúðar, ef safnið ætti að
hafa fullt notagildi. Stofenend
ur safnsins höfðu og frá upphafi
haft það mark fyrir augum, að
það eignaðist sjálft varanlegt
húsnæði. I því skyni stofnuðu
þeir snemma byggingarsjóð af
árgjöldum notenda og vanskila-
sektum. Sjóðurinn hefur fram
að þessu ekki haft aðrar tekjur
en þessar, og því vaxið fremur
hægt, að vonum, en allt um það
er hann þegar orðinn nokkur
undirstaða og ber framsýni og
áhuga stofnendanna gott vitni.
Nú hefur svo skipast, að við
framkvæmd hinna nýju fræðslu
laga, mun Flensborgarskólinn ó-
hjákvæmilega þurfa á húsnæði
safnsins að halda vegna stórauk
ins nemendafjölda. Er því auð-
sætt, að bókasafnið verður að
víkja þaðan á næsta ári eða ár
um. Það er því orðið raunhæft
viðfangsefni að sjá safninu fyrir
nýju húsnæði á hentugum stað
þar sem það getur fullnægt
menningarhlutverki sínu.
Að líkindum hefði slík bók-
hlaða verið reist í Haínarfirði á
undanförnum uppgangsárum
bæjarins, ef ekki hefði verið á
það treyst, að bókasafnið gæti
enn um alllangt skeið haft bæki
stöðvar í hinum rúmgóðu salar-
kynnum Flensborgarhússms,
þr.tt fyrir nokkra annmarka. Nú
þegar útsjeð er um, að svo verði
hafa forráðamenn bæjarins og
bókasafnsins tekið málið til al-
varlegrar athuguna, og alveg
nýlega, nokkrum dögum fyrir
25 ára- starfsafmæli safnsins,
hefur bæjarráð samþykkt ein-
róma, að leggja til, að all-álitleg
fjárhæð verið veitt byggingar-
sjóði á næstu fjárhagsáætlun
bæjarins.
Til frekari stuðnings við skjóta
lausn húsnæðismálsins, hefur
fjáröílun, að vísu í smáum stíl,
verið undirbúin á öðrum leiðum
og ennfremur vænta forráða-
menn og vinir bókasafnsins, að
ýmsir Hafnfirðingar verði til
bess ao minnast byggingarsjóðs
ins á aldarfjórðungsafmæli þess.
Fullkomin bókaskrá safnsins
kom út vorið 1946, og ritauka-
skrá er væntanleg fyrir næstu
áramót. —
Bókasafnsnefnd skipa nú, svo
sem mörg ár að undanförnu,
þeir Guðjón Guðjónsson, skóla-
stjóri, Gunnlaugur Kristmunds-
son, fyrrum sandgræðslustjcri,
og Stefán Jónsson, forstjóri.
Bókavörður er Magnús Ásgeirs-
son, eins og fyrr segir. —
Bílamiðfyiiin
Bankastræti 7. Síml 6063
er miðstöð bifreiðakauna
irðaverð landbúnaðarins
fetfeífáS - Framleilsluráð
LADY Baden Powell, kona
hins látna skátahöfðingja, er
foringi allra kvenskáta heims
Kauphöllin
er miðstöð verðbrjefavið-
skiftanna. Sími 1710.
Nýr unglinpskóii
HINN 10. okt. s.l. var Ung-
lingaskóli Mosfellsskólahverfis
settur í fyrsta sinn að Brúar-
landi af Lárusi Ilalldórssyni
skólastjóra. Starfar skólinn sam
kvæmt hinum nýju fræðslulög-
um, en aðeins í einni deild í
vetur. Kennarar verða, auk
skólastjóra, sjera Hálfdan Helga
son prófastur og ungfrú Klara
Klængsdóttir kennari. Við setn-
ingu skólans fluttu ræður auk
skólastjóra, sr. Hálfdan Helga-
son formaður skólanefndar og
fræðsluráðs, Björn Birnir hrepp
stjóri, Magnús Sveinsson og
Jónas Magnússon oddvitar Mos-
fells- og Kjalarneshreppa. Lýstu
þeir allir ánægju sinni yfir stofn
un skólans og því nýja skrefi,
sem nú hefði verið stigið í
fræðslumálum hjeraðsins og árn
uðu skólanum framtíðarheilla.
ÝMSUM mun finnast að
Brekkan hafi færst all-mikið í
fang, er hann tekur sjer yrkis-
eíni í skáldsögu úr sjálfri Njálu.
Og ekki er það efíirbreytnis-
vert! En Brekkan hreinar sig
dável af þessu, enda er þetta
eíni, sem í fornsögunni er tals-
vert hornrekulega um fjallað.
Það er samband Hallgerðar
Lnngbrókar og Þjóstólfs fóstra
hennar. Brekkan gerir þau að
jafnöldrum og elskendum. Er
þaö all-djarft, en skemmtilega
til fundið og höf. heíur skrifað
um ástir þeirra sína bestu bók.
Tekst honum einkum vel með
Þjóstólf, en erfitt var að stækka
Ilallgerði og má þykja gott, að
hún smækkar ekki að mun. Er
skapgerð hennar best lýst í upp-
vextinum, en hæpnari verður
hún stundum síðar, þó sjer í
lagi, er hún sendir Þjóstólf
feygðarförina.
Margir af persónum þessarar
löngu sögu eru dágóðar — og
væru betri, ef lesandi þyrfti
ekki að minnast Njálu! — Frá-
sögnin er í góðu lagi. lipur og
spennandi, auðug að atburðum
og vel skipulögð. Brekkan hefur
farið mikið fram, frá fyrri bók
um, stíllinn hreinni, verkið á
flestan hátt betra. Og spá mín
er sú, að þessi skáldsaga verði
mikið lesin utan íslands, ef
hún Itemst á önnur mál. Þar
mun Njála ekki spilla fyrir
henni, heldur hið gagnstæða.
En einnig hjer á sagan skilið
að sem flestir lesi hana, þóí hún
er merkasta bók rithöfundar,
sem er alls góðs maklegur.
ÞEGAR samkomulag náðist
i sexmannanefndinni árið 1943
um afurðaverð landbúnaðarir.s í
hlutfalli við tekjur annara
stjetta, þá vakti það almenna ó-
ánægju meðal bænda og sveita-
fólks. Vissu menn, að sú deila
var þá leyst á meðan stríðið
stæði og margir gerðu ráð fyrir
að líkt hlutfall yrði látið hald-
ast áfram þá stríðinu lyki, hvern
ig sem færi með verðbreytingar
á erlendum markaði, og laúna-
breytingar innanlands.
Árið eftir, 1914, var þó vísi-
töluhækkun ársins geíin eftir
samkvæmt ákvörðun búnaðar-
þings. Var hún 9,4%.
Búnaðarráð.
Þegar búnaðarráðið var stofn
að árið 1945 og verðlagsnefnd
þess tók til starfa ætlaði Tíma-
liðið alveg að ærast. — Fjöldi
skammargreina birtust í blöðum
flokksins, urmull af ræðum
voru fluttar innan Alþingis og
utan, og margvíslegar sam-
þykktir voru gerðar í herbúð-
um liðsins.
til að semja um nýjan verð-
grundvöll. Skyldi sá samningur
gilda ef allir yrðu sammála og
þar með tekin upp sú tillaga,
stra jeg fekk samþykkta í fjár-
hagsnefnd neðri deildar 1943 og
sem Tímamenn töldu þá hina
mestu fjarstæðu.
Ef, samkomulag næðist ekki
átti nú gerðardómur að dæma,
þar sem einn embættismaður
(hagstofustjóri) skyldi vera
oddamaður með einum fulltrúa
framleiðenda og öðrum frá ncyt
endum. Síðan skyldi nefnd sem
heitir: ,,Framleiðsluráð“ annast
söluna.
Þetta var keyrt í gegn um
Alþingi. Barðist jeg og fleiri þar
í gegn og bentum við á, að þetta
fyrirkomulag mundi aldrei
verða til annars en minka rjett
bænda og lækka verðið. Nefnd-
in gæti eigi orðið á eitt sátt eins
og nú stæði og því vrði alt und-
ir gerðardóminum komið.
Nú hefir reynslan sannað
þetta svo að ekki er um að
villast.
Liggja nú fyrir tölurnar um
Allt gekk út á það, að útmála þá niðurstöðu sem varð.
hvílík ósvífni það væri, að
stofna búnaðarráð og fela því
verðlagsvald og söluumsjón af-
urðanna. Tveir menn voru það
einkum, sem lýst var sem hin-
um verstu svikurum og fjand-
mönnurn bændastjettarinnar á
íslandi. Það var landbúnaðar-
ráðherrann, Pjetur Magnússon
og jeg undirritaður. Það var og
svo, að ráðherrann setti lögin
og jeg var fyrir hönd Sjálfstæð-
isflokksins í þeirri nefnd er
samdi lögin ásamt fulltrúum frá
Alþýðuflokknum og Sócíalista-
flokknum. Við 'oárum því á-
byrgð á lögunum og höfum
aldrei skorast undan henni. —
Lögin voru samningslög þriggja
ílokka og að því leyti byggð á
mjög sterkum grundvelli, að
bændur og bændafulltrúar áftu
að ákveða verðið og hafa eftirlit
með sölunni, allt með samþykki
þeirra stjórnmálaflokka, sem
kaupendur varanna skipa.
Þegar verðið var ákveðið
1945 og 1946 gerðu Tímamenn
hið mesta hróp að ráðinu og
verðlagsnefndinni fyrir það, að
hafa ekki tekið inn í verðið hm
margumræddu 9,4% frá 1944,
heldur aðeins vísitöluhækkun
áranna hvors um sig, 1945 og
1946. Svikarar, Júdasar, þjónar
heildsala o. s. frv. voru nöfin,
sem nefndarmennirnir fengu. —
Vita þó allir að þeir eru meðal
fremstu og heiðarlegustu bænda
á íslandi.
Ákváðu þeir líka hæsta verð,
sem nokkru sinni hefur veiið
greit fyrir landbúnaðarafurðir.
Framleiðsluráð.
Svo voru Tímaliðar búnir að
æsa sig upp í mikla vitleysu
gegn búnaðarráði og verðlags-
nefnd landbúnaðarafurða, að
þeir heimtuðu það sett inn í
stjórnarsamning s.l. vetur, að
leggja þessar stofnanir niður og
rjúfa þar með það samkomulag,
sem gert var við kaupendurna í
bæjunum 1945.
Nú skyldi sett ný sexmanna-
Kristmann Guðmundsson. nefn neytenda og framleiðenda
Nefndin kom sjer ekki sam-
an. Gerðardómurinn klofnaði í
þrjá hluta eins og mennirnir í
honum vöru margir. Dómur
hagstofustjórans er það sem
gildir, eins og við mátti búast.
Utkoman er þessi:
Vísitöluupphæðin fyrir meðal
búið vár 1946 samkvæmt verð-
lagningu Búnaðarráðs nettó kr.
36135.00. Reiknað á sama hátt
1947 átti hún að verða kr.
40690.00. Vísitöluhækkun árs-
ins því 12,6%.
Niðurstaða hagstoíustjóra
varð aftur á móti kr. 37686.00
og hækkun frá 1946 því aðeins
4,3% eða 8,3% lægri en vera
bar samkvæmt eldri reglunni
og verðlagningu Búnaðarráðs.
Auk þessa eru svo hin marg-
umtöluðu 9,4% fallin burtu fyr-
ir fult og alt. Verðlagið til
bænda er því samkvæmt gerð-
ardómi ákveðið 17.7% lægra en
vera mundi samkvæmt sex-
mannanefndar samkomulaginu
frá 1943 og 8,3% lægra en vera
mundi samkvæmt verðskrán,-
ingu Búnaðarráðs
Nú hefir Tíminn samt ekkert
orð sagt um svik við bændur,
þjónustu við heildsala o. s. frv.
Þvert á móti hefir hver greinin
komið af annari þar sem reynt
er að afsaka það hve verðið
sje nú hátt.
Um greiðslu til milliliða
flutningskostnaðar o. fl. hefir
framleiðsluráð rjett til að á-
kveða. Tímaliðið hrópaði ákaft
um það í fyrra og hitteð fyrra
hve mikið færi í þetta. Nú virð-
ist það enn hækkað verulega
frá því sem var í fyrra og auð-
vitað þegir nú Tíminn.
Fá eða engin dæmi munu
vera til þess, að heill stjórn-
málaflokkur kokgleypi svo allar
sínar árásir út af stórmáli eins
og Tímaliðið hefir hjer gert.
Þeir hafa svo rækilega sem frek
ast er unt jetið ofan í sig allar
skammirnar, alla lygina og all-
ar dylgjurnar um Búnaðarráí?
og verðlagsnefnd landbúnaðar-
(Framhald á bls. 12)