Morgunblaðið - 29.10.1947, Blaðsíða 2

2
MORGUN BLAÐIÐ
Miðvikudagur 29. okt. 1947; ,
iæstiiieltur kveður upp dóm í
niÉli luftskeytaKiBnttshis a ftretie
í GÆRMORGUN var kveðinn
upp dómur í Hæstarjettarmál-
inu Rjettvísin gegn Jens
Björgvin Pálssyni loftskeyta-
rnanni, Jens var loftskeytamað-
ur á m.s. Arctic, er það fór til
Spánar á styrjaldarárunum.
Hæstirjettur dæmdi -Jens
Pálsson til 20 mánaða fangelsis
vistar, en verðhatdsvist hans
vegna máls þessa bæði erlendis
og hjerlendis, skal koma í stað
refsingar. Hjeraðsdómur svipti
hann kosningarjetti og kjör-
gengi til opinberra starfa og
til annara almennra kosninga
frá birtingu dómsins og stað-
festi Hæstii'jettur þetta. Þá var
honum gert að grciða allan
kostnað sakarinnar. bæði í hjer-
aði og fyrir Hæstarjetti.
Við dómsuppkvaðninguna,
gerðu hæstarjettardómararnir
Gissur Bergsteinsson og Árni
Tryggvason sjeratkvæði, vegna
tilvitnunar dóms Hæstarjettar,
til 88. gr. hegningarlaganna.
Málavextir eru í stuttu máli
þessir:
Jens Pálsson var loftskeyta-
maður á mótorskipinu Arctic.
Skipið kom með farm til hafn-
arborgarirmar Vigo á Spáni
þann 20. des. 1941. Þar var
skipið í höfn til 15. febr. 1942,
vegna ýmisskonar tafa. en þann
dag lagði það úr höfn til Islands
aftur.
Þjóðverjar ætluðu að sökkva
skipinu.
Skömmu áður en skipið fór
■frá Vigo, kom skipstjóri þess,
sem nú er látinn, á fund Jens
Pálssonar og tjáði honum, að
hann væri kominn í samband
við Þjóðverja, sem hefðu beðið
sig að senda veðurskeyti á leið-
jnni til Islands og kvað þá hafa
haft i hótunum um að skipið
rnyndi ekki komast lengra en
útfyrir landhelgislínu Spánar,
nema að gengið væri að þessu.
Eftir því sem Jens. hefir skýrt
fiá, kvað skipstjóri það vera
álit sitt, að þeir yrðu að ganga
að þessari kröfu Þjóðverjans, og
það væri einnig álit íslenska
konsúlsins í Vigo, Alvarez
Tome.
Hinsvegar kvað skipstjóri
ekki mundi neiða hann til eins
eða neins í þessu sambandi.
Hóíanlr við loftskeyta-
manninn.
Eftir að Jens hafði haft um-
hugsunarfrest, gekk hann með
skipstjóra á fund íslenska
konsúlsins, og komu þá einnig
til hans nokkrir Þjóðverjar.
Þjóðverjarnir lögðu fyrir hann
að taka við senditækjum og
senda veðurskeyti til þeirra á
leiðinni heim. Hjet Jens því.
Síðan fóru þeir fram á, að hann
sendi einnig veðurfregnir frá
íslandi og lofaði Jens að gera
það, ef hann gæti. Þá fóru Þjóð-
verjarnir fram á, að hann sendi
fregnir um skipalestir, er hann
yrði var við á leiðínni. Kveðst
Jehs hafa svarað því svo, að
hann sæi hvað sætti og myndi
-,gera það ef hann sæi fram á
að hann yrði ekki miðaður, en
það kvaðst hann hafa óttast og
bent Þjóðverjunum á. Loks
lögðu þeir fyrir Jens, að senda
sjer blöð og blaðaúrklippur frá
íslandi, eftir að hann væri þang
að kominn og hjet hann því.
í öllum þeim viðtölum er Jens
átti við Þjóðverjana kveður
hann þá hafa sífellt ógnað sjer
með því, að þeir myndu láta
sökkva skipinu á leiðinni, ef
hann ekki gengi að þessum kröf
um þeirra, og kveðst Jens hafa
játast undir þetta einungis
vegna þessara ógnanna og
vegna þess, að hann taldi sjer
ekki fært að neita þeim og eiga
á hættu, að Þjóðverjarnir efndu
þær og sökktu skipinu og týndu
mannslífum.
7 skeyti.
Þeir Jens og skipstjóri tóku
síðan við senditæki af Þjóð-
verjunum, ásamt kóta. Á þetta
senditæki kveðst Jens hafa á
heimleiðinni sent 7 veðurskeyti,
það síðasta ér skipið var ca. 200
mílur suður af íslandi. Hann
telur veðurfregnir sínar hafa
verið ónákvæmar.
Er þeir komu uppundir land
varð orðræða með þeim Jens og
skipstjóra. um hvað gera skyldi
við tækið og kótann, var það
úr, að skipstjóri kom tækinu í
land, en ákærður kótanum.
Jens segir, að Þjóðverjarnir
hafi ekki talað um greiðslu fyr-
ir þetta. En síðar kom skip-
stjóri til hans og afhenti honum
1400 eða 1500 peseta fyrir starf
hans.
Kvaðst skipstjóri sjálfur hafa
fengið sömu greiðslu. Sömu
upphæð áttu þeir að fá greidda
ef þeir kæmu aftur og átti hún
að geymast hjá íslenska ræðis-
manninum. Var þetta fje fram-
boðið af Þjóðverjunum, en þeir
Jens og skipstjóri voru á einu
máli um það, að ekki væri fært
að neita að taka við f jeinu. Hins
vegar kveður Jens, að mið-
að við atvinnutekjur sínar, hafi
þessi upphæð verið sjer harla
lítils virði.
Jens handtekinn.
Svo fór sem Jens hafði órað
fyrir, að stöð hans var miðuð.
Var hann því handtekinn af
breskum hernaðaryfirvöldum,
ásamt allri skipshöfn skipsins
í aprílmánuði 1942. Var Jens
síðan hafður í haldi hjá hern-
aðaryfirvöldunum allt fram til
3. ágúst 1946, er hann kom hing
að heim og var afhentur ísl.
yfirvöldum ásamt öðrum skip-
verjdm af Artic. Strax eftir
komuna var mál hans tekið til
meðferðar hjer og var hann þá
úrskurðaður í gæsluvarðhald og
sat í því til 14. ágúst.
í forsendum dóms Hæsta-
rjettar segir m. a. svo:
Bandaríki Norður Ameríku
fóru samkvæmt samningi frá
10. júlí 1941 með hervernd ís-
lands á þeim tíma, er ákærði
játaðist undir að fremja njósn-
ir fyrir herveldi, sem átti í
styrjöld við Bandaríkjn, og
sendi í framhaldi af því veður-
skeyti Utan af hafi til fyrir-
svarsmanna greinds herveldis.
Fræðsla, er íslenskir menn
veittu óvinaríki Bandaríkjanna
um atriði, sem því mátti að
haldi koma í styr-jöldinni, og
aðstoð íslenskra manna við
hernað slíks óvinaríkis Banda-
ríkjanna miðaði samkvæmt
þessu að því að veikja viðnáms
þrótt íslenska ríkisins. Athafn-
ir ákærða varða því við 2. mgr.
89. gr. laga nr. 19, 1940 auk
93. gr. sömu laga Sending
njósnarskeyta þeirra, er fyrr
greinir, frá íslensku skipi, sem
gert var út hjeðan. hlaut og að
valda hættu á a'ukinni íhlutun
herstjórna Breta og Bandaríkja
manna um siglingar lands-
manna alment. Þetta mátti
ákærða vera ljóst, og varðar
athæfi hans því einnig við 88.
gr. nefndra laga. Högum á-
kærða var þannig háttað, að
hann gat búist við harðræðum
ef hann synjaði aðstoðar. Ber
af þeim sökum að ákveða refs-
ingu ákærða með hliðsjón af
6. tl. 74. gr. laga nr. 19, 1940.
Hinsvegar er það refsiþyngj-
andi atriði, að hann varðveitti
og leyndi senditæki því, er hon
um hafði verið fengið til fram-
kvæmdar njósnarstarfsemi
sinni. Olli hegðun ákærða í sam
bandi við varðveislu tækis
þessa og útbúnaðar þess, að sak
lausir menn íslenskir, sem í
grandleysi höfðu við mununv
þessum tekið, voru grunaðir um
samsekt- í njósnarathöfnum og
því fluttir til Bretlands og hafð
ir þar nokkra mánuði í varð-
haldi.
Refsing ákærða Þykir hæfi-
lega ákveðin fangelsi 20 mán-
uði. Samkv. lögjöfnun frá 76.
gr. sbr. 4. mgr. 8. gr. laga nr.
19, 1940 svo og samkv. 76. gr.
beinlínis ákveðst, að varðhalds
vist ákærða vegna máls þessa
bæði erlendis og hjer á landi
komi í stað refsingar.
Ákvæði hjeraðsdóms um
sviftingu rjettinda og máls-
kostnað í hjeraði staðfestist.
Ákærði greiði allan áfrýjun-
arkostnað sakarinnar.
Eins og fyr segir, gerðu tvéir
dómaranna, Gissur Bergsteins-
son og Árni Tryggvason, sjer-
ákvæði í málinu svohlj.:
Við erum samþykkir forseúd
um og niðurstöðu hæstarjett-
ardómsins að fráskilinni vitnun
til 88. gr. hegningarlaganna og
rökstuðningi fyrir þeirri til-
vitnun. Það varðar ákærða ekki
sjerstaklega við 88. gr., þar sem
lögð er refsing við því að koma
af stað eða valda hættu á ó-
umbeðinni íhlutun erlends rík-
is, þótt það hlytist af njósnum
hans, sem heimfærðar eru
undir hin víðtæku refsiákvæði
2. mgr. 89. gr. og 93. gr., að
styrjaldaraðili sá, sem falin var
með sáttmála hervernd íslands
og þar með vernd gegn her-
njósnum, hóf rannsókn vegna
atferlis ákærða svo og til próf-
unar í því, hvort aðrir menn
kynnu að vera honum samsek-
ir, en ekkert er fram komið, er
bendi til annarar íhlutunar um
ísl. málefni af hendi herstjórn-
arinnar vegna hátternis á-
Fraxnh. á bls. 8
■ ■
raálverkasýningi; Orlygs Sigurðssonar
Kristmann Giiðmundssoir rithöfundur.
Málverkasýning Örlygs Sigurðssonar listmálara var opnuð i’
í gær í Listamannaskálanum. Er sýningin opin aiiíi daga frá
10—10 til 9. nóvember.
AlfreS Andrjesson
leikari kominn heira
ALFREÐ ANDRJESSON og frú
hans eru nýlega komin heim, en
þau hafa övalið á annað ár á
Norðurlöndum og kynt sjer leik-
list. Voru þau lengst af í Kaup-
mannahöín, en fóru' einnig til
Svíþjóðar og Noregs.
Alfreð mun hafa í hyggju að
efna hjer til skemtana á næst-
unni, en fyrst um sinn býst hann
við að hafa nóg áð gera við að
útvega sjer og fjölskyldu sinni
húsnæði og koma sjer fyrir á
ný. Alfreð Andrjesson, sem eins
og Reykvíkingar vita, er einn
skemtilegasti maöur, sem til er,
er alls ekki skemtilegur á svip-
inn er hann talar um húsnæðis-
vandræðin hjer og erfiðleikana
á að fá inni.
En þegar hann er búinn að fá
þak yfir höfuðið, mun hann á
ný taka til og stkemta bæjarbú-
um og þá verður glaðlegt yfir
honum og áhorfendum hans.
Alfreð vill ekkert tala um sjálf
an sig, eða útivist þeirra hjóna
að svo stöddu við blöðin. „Það
er ekki frá neinu að segja. Við
höfum lagt kapp á leiklistina og
meðal annars verið í einkatím-
um mest allan tímann á meðan
við vorum erlendis, sótt leikhús
o. s. frv.
Netin sukku undan
síldinni
í FYRRINÓTT voru síldarnet
lögð í Herdísarvík. í gærmorgun
er þeirra var vitjað, kom í ljós,
að svo mikil síld hafði veiðst í
þau, að þau sukku undan þunga
hennar.
Síldveiði hjer í Flóanum hef-
ur undanfarið verið heldur treg,
en nokkrir bátar stunda hana
er.nþá.
Lætur ríkið byggja
Sveggja þilfara die-
selfogara!
GÍSLI JÓNSSON flytur í Ed.
frumvarp um smíði tveggja þil-
fara togara í tilraunaskyni.
Er þar lagt til að ríkissjóður
láti smíða í tilraunaskyni einn
tveggja þilfara dieseltogara með
öllum nýtísku vjelum og útbún-
aði til fullkominnar hagnýting-
ar á fiski og vinnuafli.
Skal undirbúningur hafinn að
smíoi skipsins nú þegar og hennl
lokið fyrir árslok 1949.
Til þesSara framkvæmda heim
ilast ríkisstjórninni að taka 4
milj. kr. lán.
- (hurchill
Framh. af bls. I
isstjórninni fyrir framkomu
hennar í nýlendumálum. Sagði
iiann, að stjórninni hefði tekist
það eitt í Indlandi að koma þar
á blóðbaði og borgarastyrjöld
og nú væri hún að kasta Burma
út í samskonar öngþveiti.
En ræðumaður sagði, að Bret-
ar væru hinsvegar búnir að vera
alt of lengi í Palestínu og ættu
að hverfa þaðan hið fyrsta.
Morrison svarar
Herbert Morrison, /nnsiglis-
vörður konungs, svaraði ræðu
Churehills og sagði, að það væri
engu líkara en að ræða Churc-
hiils hefði verið samin á 19. öld-
inni, en ekki þeirri 20. Hann
sagði, að það væri ekki rjett hjá
Churchill, að skipulagning at-
vinnuveganna og eftirlit með
fjármagni skapaði örbirgð og
öngþveiti. Gætu menn sahnfærst
um það með þvi að líta til Banda
ríkjanna, þar sem einstaklings-
framtakið fengi að ráða óhindr-
að. — ;