Morgunblaðið - 16.11.1947, Blaðsíða 7

Sunnudagur 16. nóv. 1947
MORGUNBLAÐIÐ

REYKJAVÍKURBRJEF
Síld og hryggjarliðir.
HIN nýja síldarvertíð er enn
umtalsefni manna sem eðlilegt
er, þar eð telja má þessa nýj-
ung í atvinnuvegum okkar til
mikilla tíðinda.
En mikill misskilningur er
það ef menn halda, að sú síld
sem fór framhjá sildveiðimönn
um í sumar fyrir Norður- og
Austurlandi, hafi nú að ein-
hverju leyti komið fram hjer.
Því síld sú, sem veiðist hjer í
Hvalfirði og annarsstaðar um
þessar mundir er af öðrum kyn
stofni, en aðalstofn þeirrar síld-
ar sem veiðist við Norðurland
á sumrin. Þetta er sem sje Faxa
síldar stofn, eða stofnar og að
því leyti frábrugðin norðlensku
síldinni að í henni eru fleiri
hryggjarhðii', svo aðgreiningin
er glögg.
I sumarveiðinni fyrir Norð-
urlandi er ætíð i\okkuð af
Faxaflóasíld bæði vorgots- og
sumargotssíld með hinni hærri
hryggjarliðatölu. En í síld þeirri
sem hjer veiðist nú er ekkert
af þeim stofni sem er með færri
hryggjaríiðunum og veiðist við
Norðurland á sumrin.
Þetta hefir sagt mjer Árni
Friðriksson. Og getur ekki farið
á milli mála þareð hryggjar-
liðafjöldinn segir til, hverrar
ættar síldin er.
Úthafssíld og
hcimasíld.
EFTIR því sem Árni skýrir
frá, er Faxasíld sú, sem nú er
hjer veidd staðbundinn síldar-
stofn, sem að því er menn best
geta gert sjer grein fyrir, fer
ekki langt frá landinu. En
norðlenska síldin er veiðist á
sumrin er úthafssíld, „flökku-
síld'1, er fer langa vegu. En það
fer nú að koma í ljós hvert
ferðalag hennar er, þegar síld-
armerkingar hefjast í Noiegi á
útmánuðum í vetur.
Aldursflokkar síldarinnar
sem veiðist hjer fyrir surinan,
eru alt aðrir en iíðkast fyrir
Norðurlandi. Millisíldin sem
hjer veiðist er ekki nema
fjögurra ára yfirleitt. Og tals-
vert af aflanum er millisíld.
En stóra síldin er þetta 6, 7 og
9 ára. Svo hún er yngri en
venjulegur meðalaldur síldar-
innar sem veiðist fyrir norðan
á sumrin. Meðalaldur síldarinn
ar sem þar veiðist, er þetta 11
ár. Og þar fyrir finnast síMar
í aflanum, sem eru komnar um
og yfir tvítugt. Hin staðbundn-
ari Faxasíld nær yfirleitt ekki
svipað því eins háum aldri og
úthafsstofninn.
Það er sem sje ekki að finna
neitt orsakasamband á milli
aflatregðunnar fyrir Norður-
landi undanfarin sumur, og
síldargöngunnar hjer inn á vík
ur og voga. En hvernig á því
stendur að svo mikið er alt í
einu af Faxasíldinni, og hvers-
vegna hún veður nú inn á firði,
er ein af þeim ráðgátum í hátta
lagi síldarinnar, sem fiskifræð-
ingarnir eiga óleystar. Hvort
Faxasíldin hefir breytt um
ferðalag þessi síðustu ár? Elleg
ar alt í einu er þetta mikið
meira af henni í sjónum, en ver
75 hefir undanfarna áratugi.
Kornræktin.
KLEMENS KRISTJÁNSSON
bóndi og tilraunastjóri á Sám-
stöðum hefir nú gefið út eitt af
ritum atvinnudeildar Háskól-
ans, er fjallar um kornrækt-
unartilraunir hans á árunum
1923—1940.
Tilraunir þær, sem Klemens
hefir gert, sanna, sem vitað er,
ao 6-raða bygg og snemmváxn-
ir hafrar ná þroska hjer á Suð-
urlandi í flestöllum árum. —
En þó svo köld sumur kunni að
koma að kornið þroskist ekki
til fulls, þá verður fóðuröflun
af hektara akranna eins mikil
og meiri en af túna hektara.
Svo akrabóndinn þarf ekki að
verða fyrir miklu skakkafalli,
en getur af kornlandinu fengið
uppbót fyrir grasbrest í köld-
um árum.
Tilraunir þær sem Klemens
gerir grein fyrir í skýrslu sinni,
undirbyggja þá skoðun -hans að
ræktun byggs og hafra „getur
orðið fastur liður í íslenskri
jarðrækt, í öllum veðursælli
hjeruoum landsins, ef þekking
og árvekni í framkvæmdinni
fylgjast, að, og við er að styðj-
ast áframhaldandi tilraunir er
m. a. leita nýrra afbrigða, og
aðferða“, segir Kleméns í nið-
urlagi bókar sinnar.
Hann hefir á síðustu árum
tekið upp ræktun á byggi frá
Færeyjum, sem mun vera e. t.
v. ennþá tryggara til fullþrosk-
unar, en nokkurntíma þeir
stofnar sem hana hafði með
höndum, þau árin sem hann
greinir frá í þessu riti sínu.
Bændur, og aðrir, sem hafa
áhuga fyrir kornrækt og bún-
aðarframförum yfirleitt, ættu
að kynna sjer þær niðurstöður,
sem Klemens greinir frá í þessu
yfirliti sínu.
Veðursældin.
EN hvernig á að gera korn-
ræktina að „föstum lið í jarð-
ræktinni? Þeirri spurningu
verður ekki svarað hjer, nje það
rakið hvernig á því stendur,
hve tiltölulega fáir bændur
hafa notfært sjer reynslu Klem
ensar á Sámstöðum. Síðustu
tvær aldir, hafa menn altaf við
og við risið upp, og gerst for-
göngumenn í bessu velferðar-
mál sveitanna. En sjaldan hafa
þessar tilraunir gengið mann
fram af manni, heldur dofnað
útaf, þegar hinir einstöku jarð-
ræktarfrömuðir hafa horfið frá
starfi sínu.
Mikilvirkastur þeirra allra
hefir Klemens á Sámstöðum
verið, enda haft betri skilyrði
en fyrirrennarar hans. Og veð-
ursældin jafnvel verið meiri í
landinu en tíðkast hefir á seinni
öldum. Hinir bölsýnu, ;Sem enn
efast um gildi kornræktar hjer
á landi, og framtíðarmöguleika
hennar, segja sem svo, að það
sje óvenjulegu tíðarfari að
þakka hve vel Klemens hafi
tekist. Þegar aftur fari að kólna
í veðri, lognist þessi nýbreytni
út af eins og hin fyrri áhlaup í
málinu.
En því er til að svara, að
eins getur fárið svo, að heldur
hlýni veðráttan hjer á landi
eins og hún kólni, frá því sem
nú ér. Veðurfarsbreyting sú,
sem Island hefir notið undanfar
in ár, og sjest m. a. á því, hve
jöklar landsins hafa gengið
saman, nær til allra heimskauta
landa, bæði við norður- og suð-
urskautið. Telja visindamenn
eins líklegt, að þessi hlýindi
haldi áfram mannsöldrum sam
an og geti hæglega farið vax-
andi úr þessu um langt skeið.
íslenskir bændur geta því
rólega kynnt sjer kornræktina,
og fært sjer þá rey-nslu í nyt,
sem þegar er fengin í henni, án
þess að láta óttar.n við harð-
indi draga úr sjer framtak til
þeirrar fjölbreytni í búnaðar-
háttum.
Skógarnir og
veðráttan.
EN úr því jeg er að minnast
á hina allsherjar breytingu á
veðráttunni, sem gert hefir vart
við sig í öllum norðlægum lönd
um, og suður við hitt heim-
skautið, þá get jeg ekki stillt
mig um að minnast á skógana.
Á næstu árum verða vonandi
sett í íslenska jörð feiknin öll
af trjáfræi, frá norðlægustu
skógarhjeruðum au.stanhafs og
vestan. Fræ þetta verður tekið
af barrtrjám, sem vaxið hafa
við veðurskilyrði sem verið
hafa mjög lík eða að heita má
eins, og veðráttan hefir verið
hjer á landi áður en fór að
hlýna. Svo telja má víst, að
trjágróður sá, sem hjer vex upp
á næstu áratugum, og ættaður
er af trjám sem vaxa tugi
metra og gefa hinn besta gagn-
við, fái hjer betri skilyrði, en
voru í Alaska og Norður-Nor-
egi þegar þeir skógar uxu sem
þar eru nú.
Jeg fæ ekki betur sjeð, þegar
tekið er tillit til allra staðhátta
hjer á landi, og þeirrar reynsiu,
sem fyrir hendi er, en menn
megi vera þess fullvissir, að
hjer verði í framtíðinni akur-
lendi í öllum hinum veðursælli
sveitum landsins, og þau geti
jafnvel fengið skjól af hávöxn-
um nytjaskógum barrtrjáa,
Það er verkefni þeirrar kyn-
slóðar, sem nú lifir í landinu,
að leggja grundvöllinn að þess-
um framkvæmdum. Og er kyn-
slóðin öfundsverð af þvi hlut-
verki.
Magnús Sigurðsson.
ÞEGAR menn í mikilvæg-
ustu stöðum þjóðfjelagsins falla
frá, er rækt hafa störf sín af
alúð svo lengi að heil kynslóð
man ekki glöggt lengra en þeir
hafi þar verið, þá skilja þeir
eftir tóm, sem fáir hafa hugsað
um, hvernig fylt verði.
Þetta rifjast upp við fráfall
Magnúsar Sigurðssonar þjóð-
bankastjóra. Staða hans hefir
verið hin vandasamasta. I 3
áratugi hefir hann haft viðtæk
áhrif á bankamál þjóðarinrtar.
Það er enginn hægðarleikur, að
vera forstjóri áðalbanka með
fátækri framfaraþjóð á þeim
tímum, sem með henni gerist
stórfeld atvinnubreyting.
Mikið reynir á vinsældir
slíks manns, sem áratugum sam
an hefir um það atkv. hvort eða
að hve miklu leyti menn fái í
hendur ,,afl þeirra hluta sem
gera skal“ eður eigi.Þvi þar eru
úrlausnir jafnan taldar sjálf-
sagðar, en synjanir móðgun.
Þegar Magnús Sigurðsson
hefir endað ævi sína og starf
og hver um sig lítur yfir kylmi
þau, sem hann heíir haft af hin
um látna heiðursmanni, þá
verða hugleiðingarnar á þessa
leið:
Hjer á þjóðin á bak að sjá,
manni, sem var allur úr henn-
ar jarðvegi sprottinn. Er gerði
sjer fulla grein fyrir þeirri
ábyrgð, sem á herðar hans var
lögð. Þjóðræknum manni, er
mat manngildi meira en aðra
fjársjóði, og lagði sig allan fram
til þess að Islendingar eignuð-
ust það traust viðskiftaþjóða
sinna, sem yrði þeirra styrkasta
stoð, þegar þeir stigu sin fyrstu
spor, í samfjelagi frjálsra
þjóða.
Kommúnistar og
verðbólgan.
AUKAÞING kommúnista í
Alþýðusambandi íslands fór
fram með þeim hætti, sem við
var að búast. Því lauk nú í
vikunni. Þar var gerð samþykt
um atvinnumál og verðbólgu,
sem sýnir jafnvel betur en skrif
Þjóðviljans, að kommúnistar
vilja ekki að hróflað sje við
verðbólgunni en láta svo, sem
umhyggja þeirra fyrii' vexti
hennar stafi frá áhuga þeirru
fyrir velferð verkafólks í land-
inu og annara launastjetta.
Kommúnistar vita það eins
vel og aðrir, að áframhaldandi
verðbólga er leiðin til atvinnu-
leysis, til stöðvunar á fram-
leiðslu, til armóðs og öngþveitis
Þeir vita sem er, að hvarvetna
um heiminn, þar sem verðbólg-
an hefir náð að komast í al-
gleyming, þar á Verkafólkið við
hörmungakjör að búa.
Það er hraksmánarlegt að
sjá kommúnista hjer á landi
halda því fram, og látast tala
í alvöru, er þeir vilja „viðhakla
hjer því þjóðfjelagsböli, fyjir
verkafólkið, sem er ollum verka
lýð heims til sárustu kvalar.
Reynt að leita
aðstoðar.
í SAMÞYKKTUM kommún-
ista á aukaþinginu gætiv þeirr-
ar sömu stefnu og meðal komra
únista annara landa, að látast
vilja halda samvinnu við að'ra
Framh. á bls. 8
ÞÁNNIG LSIA BLÖÐ ÞRiGGiÁ ÞJÓÐA A NÝJA KGMiNTERH
Canrlido (Milanó)
Italskt: „Löndin, þar sem viö höfum sett upp okkar
lýðræði eru ínerkt" (með gálgum),
Grískt:
Demetriades (Aþena)
„Vekur upp drauginn“.
acjÉi.j flgia úu _
Ðaily Hefald (London)
Breskt: „Komið þið í skjól ur bansettri rigninguicmi,
geyin mín“.