Morgunblaðið - 23.11.1947, Qupperneq 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 23. nóv. Í947
/Bd
men
t ,.Nóatún‘‘, eftir William
• Heinesen. Bókasafn Helga
fells. Þýð. Aðalsteinn 5ig-
mundsson.
Höfundur þessarar sögu er
Færeyingur, þótt hún sje upp-
runalega rituð á dönsku. Will
iam Heinesen vakti athygli í
Danmörku með fyrstu skáld-
sögu sinni frá Færeyjum, en
hún mun hafa komið út laust
eftir 1930. Síðan hefur birst
eftir hann ljóðahók á dönsku
og skáldsagan „Nóatún“. Þótti
sú saga miklu betri en hin fyrri
og hlut hvarvetna ágæta dóma.
Hún fjallar um nýbýlahverfi
eitt í Færeyjum, sení skýrt
hefur verið Nóatún, — en stað
urinn heitir áður „Dauðs-
mannsdalur“. Dálítill hópur af
fólki hefur reist sjer þarna kofa
og numið land. Það á við margs
konar örðugleika að stríða, fá-
tækt og úrræðaleysi frumbyggj
ans, hjátrú og ýmsan annan
mannlegan veikleika, en auk
þess óblíða náttúru og slæmar
samgöngur!
Sagan hefst á þvi að skriða
fellur úr fjallinu og eyðilegg-
ur einn kofann, — sem er þó
mannlaus þá stundina. Þetta
fyrirbæri notar höf. til að
kynna mikinn hluta persón-
anna, og gerir það þannig, að
lesandinn á bágt með að sleppa
bókinni úr því, fyrr en hann
er búinn að lesa hana alla. Þó
byggðin sje afskekkt og fólkið
fátækt, gerist þarna margt
merkilegt og skrítið, en bæði
frásögnin og mannlýsingarnar
eru með ágætum. Angelund,
trausti færeyski bóndinn, og
veifiskatinn Óli örnberg eru
báðir bráðlifandi og eignast
báðir jafnt skilning og samúð
lesendans. Og lesandinn verður
sjálfur sem eirur*f þátttakend-
unum í þessu erfiða og tals-
vert hæpna nýbýlafyrirtæki;
gleði og sorgir fólksins verða
einnig hans. Hann auðgast að
lífsreynslu og jákvæðum lífs-
vilja við lesturinn, og persón-
urnar verða vinir hans og
kunningjar. — Svo kunna
góðskáld ein að yrkja.
Það er gott til þess að vita,
að þessi ágæta saga, úr lífi nán
ustu frændþjóðar vorrar, skuli
nú vera komin út á íslensku.
Kristmann Guðmundsson.
Ný skáldsaga eftir Ólaf
Jóh. Sigurðsson. „Litbrigði
jarðarinnar“. Helgafell.
ÓLAFUR JÓHANN er nú sá,
meðal yngri rithöfunda íslands,
sem mestar vonir standa til og
mestu er búist við af. Hann er
enn ekki þrítugur, en hefur
þegar birt ritverk, er setja hann
á bekk með góðskáldum, sem
eru honum miklu eldri að ár-
um. Unnendur íslenskra bók-
mennta fylgja ritferli hans af
miklum áhuga: — Hvað verður
úr þessari óvenjulegu skáld-
gáfu? Tekst Ólafi að sigrast á
öllum erfiðleikum og gjörast
sá öndvegishöfundur, sem hann
virðist borinn til að verða? —
Eða lætur hann sjer minna
nægja? itaðnar þroski hans á
‘ 1 miðri leið? Lætur hann glepj-
ast af froðu þeirri, er flýtur
*’ ofan á straumi samtíðarinnar,
fi stað þess að kafa hann og
skygnast nógu djúpt undir yfir
borðið? Verður dægurþras og
brauðstrit honum að fótakefli?
Á hann djörfung og þrek til að
afla sjer nægrar lífsreynslu,
menntunar, víðsýni og skiln-
ings? — Lengi má spyrja, en
víst er um það, að nógar eru
gáfurnar, og útlit fyrir að þessi
ungi maður hafi fullan vilja á
því að ávaxta sitt mikla pund.
En þjóðin verður að gera sitt
til, að . það megi vel takast.
Þetta skáld á að styrkja og
magna svo sem mest má verða.
Það er skemmst frá að segja,
að „Litbrigði jarðarinnar“ er
hailsteypt listaverk, ritað aí
öruggri snild og tæru látleysi.
Bókin er lýsing á ást sextán ára
pilts. Frásögnin er fumlaus og
flýtur áfram, sem hægur
straumur, en svo vel unnin,
að hvergi sjer merki smíða-
átakanna. Fer saman í henni
skáldleg fegurð, tilfinning og
samúð, heilbrigð raunsæi og
sálfræðileg þekking. Málið er
með ágætum, og stíll Ólafs er
nú orðinn fullkomlega sjálf-
stæður; — hefur enda yerið
það í þrem síðustu bókum hans.
Hann er margorður, en það er
hans máti, og verður ekki um
sakast, þegar svo vel er gert.
— Höfuðpersónurnar eru ljós-
lifandi, aukapersónum bregður
fyrir í skýrum leifturmyndum.
Og enn sem fyrr eru náttúru-
lýsingarnar þannig. að lesand-
inn sjer litbrigði jarðarinnar,
finnur ilminn af mold og gróðri
svala lofts og vatns, hlýju sól-
skinsins. — Innan um látlausar
lýsingar bregður fyrir ógleym-
anlegum og litauðugum tákn-
myndum: „— vöktu hvikula
og viðkvæma drauma, sem
flögruðu kringum hjartað eins
og gullin fiðrildi —“. Náttúran
er notuð sem einskonar undir-
spil við óð kendanna í huga
mannsins, — notuð af mikilli
leikni, svo unun er að. —
Kristmann Guðmundsson.
„Sylvanus Heythorp“, eft-
ir John Galsworthy. Bóka-
safn Helgafells.
ÞETTA er ein af hinum
styttri skáldsögum Galsworthys
en ekki sú lakasta. — Sylvanus
gamjli Heythorp, heimsmaður
og bragðarifur, er dásamlega
vel gerð persóna, frá höfund-
arins hendi. Hann er hniginn
að aldri, þegar sagan hefst og
hún segir aðeins frá síðustu
mánuðum í lífi hans, en les-
andinn kynnist honum eigi að
síður eins og hann hefði þekkt
karlinn persónulega um margra
ára skeið — og raunar betur!
— Hann er karlmenni og gefst
ekki upp, þótt margt bjáti á.
Farinn að heilsu, svo að hann
er naumast rólfær, berst hann
við andstæðinga sína, narrar þá
og gabbar og vinnur sigur!
Hann er fátækur, verður því að
halda stöðu sinni, þótt hann sje
alls ekki fær um það, til þess
að geta hjálpað aflíomendum
sínum og þeirrar einu konu er
hann hefur elskað, — og til
þess að þurfa ekki að vera upp
á aðra kominn. Sagan um það,
hvernig honum tekst að tryggja
barnabörnum sinum fram-
færslufje, — með prettum að
vísu, en ekki beinum svikum,
Víðförli
Tímarit imi pðfræSi og kirkjumá!
— er bráðskemmtileg og spenn
andi! — Að unnum sigri fer
svo gamli maðurinn heim til
eínt Hánn veit að prettirnir
muni komast upp og kosta hann
stöðuna. En hann ákveður að
verða fyrri til að segja henni
upp. Sóma síns ætlar hann að
gæta. Og hann er ánægður,
þrátt fyrir allt, krökkunum er
borgið. Það verður þá að fara
sem auðið er með allt annað.
En þetta kvöld ætlar hann að '
láta sjer líða vel! Hann lætur
bera á borð fyrir sig margrjett-
aðan miðdegisverð, með vínum,
sem minna á gamla og góða
daga, þegar þrekið var nóg til
að njóta lífsins. Og hann gerir
bæði matnum og áfenginu svo
góð skil, að hann sofnar út frá
vindlinum síhum, — svefnin-
um langa. Lesandinn ann hon-
um þess, karlinn#á það skilið!
Auk Heythorps eru margar
aðrar vel gerðar persónur. —
Góð bók! Þýðing Boga Ólafs-
sonar er snildarleg.
Kristmann Guðmundsson.
„Hænir í storkahreiðri“.
Eftir Georg Ruseler.
Sigurður Thorlacius ís-
lenskaði. Útgefandi: Bóka-
safn sjúklinga á Vífisstöð-
um.
ÞAÐ er æfinlega hörgull á góð
um bókum handa' yngstu les-
endum íandsins. Þessar smá-
sögur bæta nokkuð úr þvi. Þær
eru sjerstaklega vel til þess
fallnar að lesa þær upp fyrir
smákrakka, sem hafa ekki enn
lært að lesa, og eins eru þær
góðar handa krökkum sem farn
ir eru að geta stautað eitthvað.
Og þar sem bók þessi er ofan í
kaupið, gefin út í fjáraflaskyni
fyrir þarft og gott málefni: til
bókakaupa handa berklasjúkl-
ingrun, er ástæða til að hvetja
menn til að kaupa hana.
Kristmann GuÖrnundsson.
Bók imi Harald
Björnsson liekara
NÝLEGA er komin í bóka-
búðir bók um Harald Björnsson
leikara. Bókin er gefin út í til-
efni 30 ára leiklistar afmælis
hans. En það eru nokkrir vinir
Haraldar, sem gefið hafa ritið
út, sem virðingar og þakklætis
vott fyrir þann mikla skerf, er
hann hefur lagt til menningar-
lífs þjóðarinnar, eins og komist
er að orði í formála fyrir bók-
inni. Undir formálann rita um
20 menn og eru á meðal þeirra
nokkrir landskunnir menn.
Bókinni er skiít niður í 13
kafla og er í þeim rakinn lista-
ÞAÐ telst ekki til mikilla j
tíðinda í íslensku bókmennta-
i lífi nú á dögum, þótt nýtt tíma-
I rit hefji göngu sína. Það hefur
. líka verið næsta hljótt um
; í ,,Víðförla“ Sigurbjörns dósents
Einarssonar, sem byrjaði að
| koma út s. 1. vetur. Utgefandi
j þeíjsa rjts er Helgafell. Það
! kemur út fjórum sinnum á ári
I
og eru nú út komin þrjú hefti.
Út af fyrir sig er það merkis-
atburður í íslensku kirkjulífi,
að kirkju og kristni þessa lands
skuli bætast nýtt málgagn, sem
I
helgar sig trúmálunum ein-
1 göngu, því að þar er ekki um
j auðugan garð að gresja. Og þó
að þau rit, sem fyrir eru sjeu
að sumu leyti aðgengileg og
læsileg, hefir ekki verið þar
mikið af veigamiklum greinum
guðfræðilegs efnis.
En hvað höfum við að gera
með guðfræði? munu margir
spyrja.
Þessu hygg jeg best svarað
með líkingu, sem jeg las í nýrri
guðfræðibók eftir enska bók-
menntafræðinginn C. S. Lewis.
Hann segir, að guðfræðin geti
gert okkur sama gagn og kort-
ið við nám í landafræði. Það
er að vísu aðeins litaður pappír
en ekki raunveruleg höf og
lönd. En það veitir okkub mikl
ar upplýsingar um það raun-
verulega, byggðar á reynslu og
rannsóknum mannanna. Það er
okkur mikilsverður leiðarvísir.
hollur undirbúningur undir
okkar eigið ferðalag, þannig er
guðfræðin. Hún er nokkurs-
konar landabrjef — byggt á
reynslu fjölda manna, sem á
öllum kristnum öldum hafa ver
ið í raunverulegri snertingu við
Guð. Þessvegna er hún gagn-
nýt fræðigrein. Ef menn van-
rækja hana verður afleiðingin
ekki sú, að menn gera sjer eng-
ar hugmyndir um Guð, heldur
sú, að menn fá mesta sæg af
hugmyndum en þær eru slæm-
ar, grautarlegar, úreltar. Þetta
finnst honum vera reynsla
sinnar þjóðar eins og sjest á
þessum ummælum hans: „Það
er blátt áfram að færa klukk-
una aftur á bak að aðhyllast
þann átrúnað, sem mestrar
hylli nýtur í Englandi nú á dög
um — það er líkt og að trúa
því, að jörðin sje flöt.“
Sigurbirni dósent finnst líka
okkar „guðfræðikort" vera orð-
ið úrelt og slitið, gallað og
gamalt. Og hann vill hjálpa
til að lagfæra gamla kortið.
Hann vill veita ferskum straum
um inn í íslenska guðfræði. Til
þess gefur hann ,.Víðförla“ út
og hefir skrifað hann sjálfur
að verulegu leyti hingað til. Of
mannaferill Haraldar frá því
hann fyrst byrjar að fást við | snemt er um það að dæma enn-
leiklist. Mikill fjöldi mynda | Þá hvernig þetta tekst. En ekki
prýða bókina, sem bæði eru jer Það að efa að jafn gáfaður
teknar hjer heima og erlendis. I °S lærour maður og sr. Sigur-
Ritstjóri ritsins er Gunnar M.
Magnús, en útgef. er Hrapps-
eyjarprent. Bókin er prentuð á
góðan pappír og er frágangur
góður.
imiiiiimitimmiMHmmiiii
i Almenna fasteignasalan :
I Bankastræti 7, sími 7324 |
I er miðstöð fasteignakaupa. \
björn er, mun hafa margt að
flytja, sem okkar kirkju er feng
úr að. Ræður hans og greinar
í „Víðförla" og víðar sýna líka,
að hann hefur gott vald á við-
fangsefnum sínum og flytur
mál sitt skörulega, án hiks eða
hálfyrða eins og hann sakar
kennimenn landsins um að
iimmiiiiimmmmmrmmmi
mimmmmmmim1 £QT<X HU.
..Kirkjan þarf sjálf að vita
hvað hún vill. Annars á hún
einskis liðs að vænta, hvorki
frá Guði nje mönnum," segir
sr. Sigurbjörn í síðasta hefti
„Víðförla“.
Til að sýna hvers efnis „Víð-
förli“ er, skulu hjer nefndar
nokkrar greinar, sem hann hef
ur flutt: Fjórar greinar hafa
verið birtar um Skálholt og
framtíð þess. Er þ'að mjög tíma-
bært mál og vert rökræðna.
Tillögur sr. Sigurbjörns um
framtíð Skálholtsstaðar skulu
ekki ræddar hjer Mesta nauð-
syn ber til að gera nú þegar*
þetta tvennt: setja lög um frið-
un staðarins og ákveða árlega
fjárveiting til endurreisnar
hans. Þarf kirkjan að einbeita
kröftum sínum að þessu máli,
því að senn verða liðin þúsund
ár síðan biskupsstóll var sett-
ur í Skálholti. Einnig í þessu
máli verður hún að vita hvað
hún vill.
Af greinum, sem birst hafa
í „Víðförla“ um kirkjulíf er-
lendis má nefna: Norska kirkj-
an hernámsárin eftir sr. Gunn-
ar á Skarði, Danska kirkjan
hernámsárin eftir sr. Sigurð á
Grenjaðárstað og frá kirkju-
þinginu í Lundi eftir sr. Sigurð
í Hraungerði. Þá hefur „Víð-
förli“ flutt kafla úr erlendum
guðfræðibókum og ritdóma um
þær, sem næsta fátíðir hafa
verið síðan Prestafjelagsntið
hætti að koma út.
Af öðru því, sem ritið hefur
flutt má nefna hið snjalla út-
varpserindi ritstjórans: Hvað
er maðurinn? og aðra grein,
sem hann nefnir: Þjóðkirkja
íslands, játningar og vígsluheit.
í eitt heftið skrifar hann um
trú og verk að kenningu Lúters,
í öðru svarar hann Gunnari
skáldi Gunnarssyni í grein, sem
hann nefnir: Heilindi og hleypi
dóma, og í öllum heftunum
kemur hann víða við í rabbi
sínu: Við málelda. Má af þess-
ari þurru upptalningu sjá að
efni „Víðförla" er bæði fjöl-
breytt og fróðlegt, og er hann
líklegur til nokkurra áhrifa og
góðra í íslensku kirkju- og trú-
arlífi ef hann heldUr í því horfi
sem byrjað er, og nýtur stuðn-
ings klerkdóms og kirkjuvina
í landinu.
Eins og kunnugt er mun sr.
Sigurbjörn nú dvelja árlangt
við erlenda háskóla á vegum
Alþjóða kirkjuráðsins og kynna
sjer nýjungar í guðfræði og
kirkjulífi. Er góðs að vænta
fyrir íslenska kristni af störf-
um þessa vel menntaða og víð-
sýna guðfræðings í framtiðinni.
I fjarveru hans mun sr. Jóhann
Hannesson, sem nú kennir fyrir
sr. Sigurbjörn í HáskólanumJ
einnig annast ritstjórn „Víð-
förla“.
G. Br.
- - 9 * l « 8
ÆTLAR TIL
AUSTUR-AFRÍKU
WASHINGTON. — Hinn frægi
landkönnuður, fyrirlesari og rit-
höfundur Osa Johnson, vonast eft-
ir að geta á næsta ári farið inn í
frumskóga Austur-Afríku, þar
sem hún og Martin Johnson, eigin-
maður hennar, er liest fyrir nokkr
um árum, tóku binar frægu kvik-
myndir sínar 1937.