Morgunblaðið - 30.01.1948, Side 6

6
MORGUNIiLAÐlÐ
Föstudagur 30. janúar 1948.

Útp.: H.f. Árvakur3 Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Ám Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjaló kr. 10,00 á' mánuði innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
Skáldinu leist ekki
á blikuna
FRAMSÓKNARMENN, sem um langt skeið hafa lagt á það
höfuðáherslu, að gera samvinnufjelögin að pólitísku hreiðri
flokks síns, tala oftlega um það að öll önnur verslun í land-
inu en kaupfjelagsverslun sje í höndum fámennrar klíku,
sem engu láti sig skipta hag almennings.
I sambandi við þessa staðhæfingu Tímamanna er fróðlegt
að rifja upp gamla sögu, sem fáum er kunn.
Fyrir all-mörgum árum var haldin fjölmenn samkoma
norður í Þingeyjarsýslu. Tilefni hennar var aldarfjórðungs-
afmæli Kaupfjelags Þingeyinga. Margar ræður voru haldn-
ar um hugsjón samvinnunnar.
En til þessa hófs kom maður einn með ræðu, sem aldrei
var haldin. Allir íslendingar þekkja þennan mann nú, þótt
hann væri ekki jafnfrægur þá. Það var rithöfundurinn
Þorgils Gjallandi, skáldið og bóndinn á Litlu-Strönd, Jón
Stefánsson.
Hvers vegna hjelt skáldið ekki þessa ræðu?
Það var þó áhugasamur samvinnumaður enda þótt það
væri ekki forvígismaður stefnunnar eða valinn í mikilvægar
trúnaðarstöður samtakanna. Var Þorgils Gjallanda bannað
að tala?
Fjarri fór því.
En skýringuna á þessu gaf hann sjálfur um það bil miss-
eri síðar í brjefi til eins samherja síns. Honum líkaði ekki
andrúmsloftið á þessari hátíð samvinnumanna. — Honum
fannst það allt annað en hann hafði gert sjer í hugarlund
að það hlyti að vera. Hann segir að sjer hafi gramist hve
morin hafi reynst sannspáir um „klíkuna í kaupfjelaginu".
', segir hann, ,,sá hana á Breiðumýri í vor, sá trjenun
og ráðríki klíkunnar, trúði og þreifaði á því, að hjer var líka
jetið útundan, svo gott sem mjer varð af þeirri trú. Að þeirri
vissu fenginni fór jeg og kvaddi fáa“. Alþýðuskáldinu leist
ekki á blikuna.
Það er áreiðanlegt að fjölda margir bændur og fjelags-
menn í samvinnufjelögunum, kannast við þessa mýnd, sem
bóndinn á Litlu-Strönd dregur upp.
Síðan eru liðnir nokkrir áratugir. Myndin, sem Þorgils
Gjallandi dró upp er orðin miklu greinilegri. Völd og ráð í
fjölmörgum samvinnufjelögum hafa færst yfir á hendur ör-
fárra manna, klíku, sem talið hefur sig standa ofar öllum
þorra fjelagsmanna. í stað þess að vera vakandi fyrir hags-
munum almennings hefur þessi klíka lagt á það höfuð-
óherslu, að gera kaupfjelögin að harðsnúnu áróðurstæki á-
kveðins stjórnmálaflokks. Hún hefur í stað þess að vinna
að því að gera fólkið óháð stefnt að því að tjóðra það, ekki
fyrst og fremst í samvinnufjelagsskapnum, heldur stjóm-
málaflokki, sem hún hefur myndað, Framsóknarflokknum.
Almenningur í sveitunum á Islandi veit að þetta er satt.
Það þekkir ofríki klíkunnar og veit að aðferðir hennar eni
f jarskyldar upprunalegum tilgangi samvinnuvei’slunarinnar.
En hvemig halda fslendingar að ástandið væri í verslun-
armálum þeirra, ef þessir menn hefðu komið fram þeim vilja
sínum að fá einokunaraðstöðu til þess að annast verslun í
landinu ? Það væri áreiðanlega ekki upp á marga fiska.
Þá myndi mörgum fara svipað og bóndanum á Litlu-
Strönd, sem ekki leist á blikuna þegar hann sá framan í and-
litið á klíkuskapnum og yfirganginum.
Þessi saga er ekki aðeins gömul, hún er lika ný. Árásir
Tímans á verslunarstjettina spretta af því að það er til klíka
í landinu, sem vill ganga milli bols og höfuðs á frjálsri versl-
un, skapa sjer algera einokunaraðstöðu í innflutningi og
dreifingu vara í landinu. Yfirskyn hennar er að sjálfsögðu
það, að skapa almenningi hagstæðari verslun. En reynslan
yrði allt önnur. E.t.v. er samkeppnin hvergi nauðsynlegri en
einmitt í versluninni.
’'4-lmenningur vr rður þess vegna að vera vel á verði í þess-
unj málum. Ekki tiL þess fyrst og fremst að tryggja hags-
muni einstak sverslunarinnar, heldur til þess að gæta
sinna eigin hagsmuna.
verfi
ii áhrifíar:
UR DAGLEGA LÍFINU
Merkikerti.
MIKIÐ MÆTTI vanda betur
valið á þjónum almennings í
þeim opinberu skrifstofum,
sem borgararnir þurfa eitthvað
að sækja til. Það eru of margir
þessara manna, sem halda að
hin góða regla um að vera trúr
yfir litlu sje í því fólgin að
sýna borgiírunum dónaskap,
haga sjer eins og merkikerti
með hofmóði og frekju. Borg-
ararnir, sem leita rjettar síns,
sjeu hinsvegar betlarar og bein
ingalýður, sem* hafi þann eina
tilgang að svíkja út meira en
þeim ber og því eigi að tor-
tryggja þá á allan hátt og reyna
eftir megni að snuða þá.
Einu dæmi um þetta kann
jeg að segja frá. Það gerðist
í skömtunarskrifstofunni núna
á dögunum.
•
Átti að vera gift
föðurbróður sínum.
KONA NOKKUR kom á
skömmtunarskrifstofuna til að
sækja aukaskammt vegna heim
ilis, sem hún, er að stofna með
unnusta sínum, en þau ætla
að gifta sig á næstunni. En
það var nú ekki hlaupið að því,
að fá þetta, þrátt fyrir auglýs-
ingar skömmtunarstjóra og yf-
irlýsingar, sem hún hefði í
höndunum.
Sá njikli valdsmaður, sem
varð fyrir svörum, gaf henni
í skyn, að hún væri að reyna
að svíkja sjer út skömmtunar-
miða. En það gæti nú engin
vaðið ofan í sig með skítuga
skóna.
Hann sagði stúlkunni, að hún
væri gift, eða hefði að minsta
kosti búið með nafngreindum
manni undanfarið ár. Og er
stúlkan benti skrifstofumann-
inum með valdsmannshugar-
farinu á, að sá maður væri föð-
urbróður sinn, fussaði sá, sem
valdið hafði og skömmtunar-
miðana. Fleygði í hana mið-
um fyrir 600 krónum í Stað
1600. sem henni bar. Og þeim
úrskurði varð ekki haggað.
•
Hornskakka yfir-
lýsingin.
SENNILEGA ER þessi skömt
unarskrifstofumaður hirðumað
ur hinn mesti. Eitt af því
sern hann fann að við áður-
nefnda stúlku var, að yfirlýs-
ing, sem hún var með, væri
hornskökk!
Tók hann síðan skærji og
klippti yfirlýsinguna þannig að
hún færi vel í hans skjala-
safni.
Slíka þjóna, sem hjer hefir
verlð lýst, hefir almenningur
ekkert við að gera.
Og svo er hitt annað mál.
Hvað varð af þeim miðum fyrir
1000 króna verðmæti í skömt-
unarvörum, sem þessi stúlka
var snuðuð um? Hver fær þá?
0;T hvert eiga’menn að snúa
sjer, sem verða fyrir ranglæti,
eins og hjer hefir verið lýst?
•
Af sjónarhóli Siggu
litlu.
SIGGA LITLA skrifar um
kvenhattana og fleira á þessa
leið frá sínum sjónarhóli:
..Það virðist vera orðið æði
alvarlegt mál þetta með kven-
hattana í bíó, mikið er að
minsta kosti bi;ið að eyða af
papm'r og svertu til að „út-
mála“ hvað þið karlmennirnir
eigið bágt í bíó, en er það ekki
skrítið að enginn kvenmaður
skuli hafa kvartað undan þess-
ari plágu, við erum þó að
öllu jöfnu töluvert lágvaxnari
en þið karlmennirnir og ættu
því þattarnir ekki síður að
skyyvfj a á ljereftið fyrir okkur.
Jeg man ekki til, að jeg hafi
ekki haft full not af mínum
bíóferðum hattanna vegna, og
er hó varla talin mebalmann-
eskja að stærð.
•
Breiðu bökin í Iðnó.
„ÖÐRU MÁLI gegnir í gömlu
Iðnó. þar hefi jeg oft orðið fyr-
ir hví óláni að fá háan og
herðabreiðan karlmann fyrir
framan mig“, segir Sigga litla,
,,og Ijtils notið af því sem fram
fór á leiksviðinu, orðið að láta
mjer nægja það litla, sem jeg
hefi heyrt til leikendanna fyr-
ir brjefaskráfi og samtali leik-
húsgesta.
Jeg hefi nú samt hingað til
ekki leitað á náðir blaðanna
með þesis vandræði mín, en af
því að jeg veit að þjer viljið
hvers. manns vandræði leysa,
þá leita jeg á náðir yðar í þetta
sinn að leysa úr þessum vanda,
í staðinn ætla jeg að koma með
tillögu íil úrbóta fyrir ykkur
hattahatarana.
0
Líst ekki á pípu-
hattana.
..JEG TEL það alveg frá-
leitt að þið farið að eyða fje
í pípuhatta, því allur þorri
karlmanna á ekki það höfuð-
d.iásn en þeir eru dýrir, en
víst eru þeir fallegir og klæði-
legir og meira gaman að horfa
á þá en skallann, en sem sagt,
við höfum ekki ráð á því í bili.
Það gerir gjaldeyrishallærið.
Mín tillaga er, að bíóin af-
marki vist svæði. sem eingöngu
væri ætlað hattahöturum, t. d.
8 f’vstu bekkina eða fleiri, ef
með þyrfti, og yrði allir skil-
yrðislaust að vera hattlausir í
þeim sætum og horfa á lje-
reftið, en ekki hattana, og þarf
ekki að taka það fram, að bann-
að verður að líta við til að
horfa, á hattana, sá sem brýt-
ur það boðorð, verður tafar-
laust að víkja úr sæti sínu og
verður eftirleiðis að láta sjer
nægia að horfa á hattinn aftan
frá.
Jeg vona nú að þið karlmenn
irnir tak.ið þessa tillögu mína
til athuffunar, en jeg og fleira
smávaxið kvenfólk bíðum með
eftirvæntinsu eftir tillögum yð
ar y.iðvíkjandi stóru mönnun-
um. sem byreja alla útsýn fyr-
ir okkur í Iðnó í>g annarstað-
ar á jafnsljettu11.
0
Hvar voru flöggin?
SLYSAVARNAFJELAGIÐ
varð tvítugt í gær. Það er merk
isafmæli í sögu sjósóknar hjer
á landi og-mun fjelaginu hafa
vef.ið margskonar sómi sýndur.
En mikið má vera, ef ekki hafa
fleiri orðið forviða en jeg, að
sjá ekki eitt einasta flagg í
bænum við þetta hátíðlega
tækifæri.
Látum það vera þótt ekki
hafj verið flaggað á flaggstöng
um éinstaklinga, en það minsta
sem hæat var að búast við var
að skinin í höfninni værú flögg
um skreytt á bessum degi.
Slíkt. tómlæti, sem skipstj-ór-
ár beirra skipa, sem í höfn
lágu í eær á Slysavarnafjelag-
ið ekki skilið.
MEÐAL ANNARA ORÐA
----1 Eftir G. J. Á. }-■--
„ÞEGAR við komum að búl-
unni, var ægilegur fætingur
við innganginn og löggan búin
að slást í spilið, en inn kom-
umst við þó, eftir að vera bún-
ir að dobla jólasveininn vjið
dyrnar“.
Eitthvað á þessa leið kann
einhver af yngri kunningjum
þínum að segja þjer frá síð-
ustp skemmtuninni, sem hann
hefur fapið á, en í lauslegri
þýðingu mun setningin sem
næst þýða eftirfarandi: Þegar
við komurrí að veitingahúsinu,
var ákaflega mikill troðning-
ur við innganginn og lögregl-
an búin að skerast í leikinn,
en inn komumst við þó, eftir
að vera búnir að leika á fíflið
við dvrnar.
0 0
EINS OG LATÍNA
Það er sannast að segja orð-
ið hreint ekkert syo óalgengt,
að heyra varpað fram orðum
og heilum setningum á manna-
mótum, sem eru jafn óskiljan-
legar og latína eða gríska ö!l-
Vilt geim upp um alla veggi.
um almenningi. Með góðri a.ð-
stoð kunningja minna, tók jeg
í gær saman nokkuð af þessu.
Áranvurinn varð eftirfarandi,
og er 1'ir+ur án þess að jeg
vilji á nokkurn hátt ábj'rgjast
hað, að myir en fimm prósent
'æsra fi-m-idinga botni upp eða
niður í öllu saman:
(bnö er stúlka, sem
lalari var boðið í partý í gær
if avpl<>ga lekker gæa, sem
hefur r’-ív^t íbúð, sem er al-
veg ægilegur draumur. Hann
sagðist lengi hafa planað knall
'ð, '--nnast að segja er jeg
úve? tí,'d1uð í honum, svo auð-
vitað sagði jeg ókey.
Jeg vissi það náttúrlega', að
hetta, mundi verða ári pín-
l.egt, þar sem kærastan hans
átti að vera, líka, en auðvitað
ságði jeg okey.
Frh. á bls. 8.