Morgunblaðið - 18.02.1948, Page 6

Morgunblaðið - 18.02.1948, Page 6
6 MORGUNBLAÐIÐ Miðvikudagur 18. febrúar 1948 Útft.: H.f. Árvakur, Revkjavík. Framkv.stj.: Sigfús Jónsson. Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgSarm,). Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson Auglýsingar: Ám, Garðar Kristinsson. Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla, Austurstræti 8. — Sími 1600' Áskriftargjalá kr. 10,00 á mánuði innanlands, kr. 12,00 utanlands. í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Leabók. Islendingum of mikið stjórnað 1 SAMTALI, sern blaðið átti fyrir skömmu við Erlend Björns- son bæjarstjóra á Seyðisfirði komst hann m. a. að orði á þa leið að „íslendingum væri of mikið stjórnað og sjerstaklega of mikið stjórnað frá höfuðborginni okkar.“ „Jeg álít,“ sagði bæjarstjórinn, „að meira sjálfsforræði einstaklínga og hjer- aða sje þáð sem vantar til þess að tryggja afkomu dreifbýlis- ins og skapa nauðsynlegt jafnvægi í þjóðfjelaginu.“ Þessi ummæli bæjarstjórans eru hin athyglisverðustu. Það er áreiðanlega rjett að Islendingum er um þessar mund ir og hefur um nokkurt árabil verið of mikið stjórnað í þeim skilningi að hið opinbera seilist um of til áhrifa í öllu lífi og starfi einstaklinganna. Það er vel að ríkið leggi sinn skerf af mörkum til þess að tryggja eftir því sem unt er fjelagslegt öryggi sem flestra borgara sinna. En jafnhliða því þarf ekki það að gerast að athafnafrelsi einstaklingsins sje tjóðrað við rúmstöðul rík- isvaldsins þannig, að því skapast aðstaða til þess í bókstaf- iegri merkingu að ráða því, hvort borgarinn situr eða stend- ur. Það er ekki það fyrirkomulag, sem gert hefur íslensku þjóðinni kleift að lyfta Grettistökum á sviði atvinnu- og menningarmála. Það er þvert á móti hitt að einstaklings- framtakið hefur fengið að njóta sín, sem hefur skapað fram- farir og umbætur á lífskjörum fólksins. Það má að vísu segja með rökum að tímar styrjalda og afleiðinga þeirra geri ýmiskonar frelsisskerðingar og höft nauðsynleg. En í þeim efnum má samt ekki ganga lengra en svo að þjóðfjelagið lami ekki beinlínis framtak borgara sinna. Hitt atriðið í ummælum bæjarstjórans að sjálfsforræði hjeraðanna hafi um of verið skert snertir mál, sem á næst- unni mun verða ofarlega á baugi með þjóðinni, nefnilega end- urskoðun stjómarskrár lýðveldisins. Samkvæmt stjórnar- skrá þeirri, sem fslendingar settu sjer að fenginni fullveldis- viðurkenningunni 1918 eru áhrif hjeraðanna, sýslu- og bæj- arfjelaga, ekki rík á meðferð mála sinna. Á það má benda með nokkrum rökum, að þótt sú skipan hafi ekki verið ó- skynsamleg þá, þarf hún e’ngan veginn að henta nú eða í framtíðinni. Á s.l. 30 árum hafa orðið stórfeldar breytingar í íslensku þjóðlífi á svo að segja öllum sviðum. Rúmlega einn þriðji hluti þjóðarinnar býr nú höfuðborg landsins og at- vinnuskipting hennar hefur breyst verulega. Afleiðingar þessara staðreynda eru m. a. þær að nauðsynlegt kann-að reynast að breyta stjórnarskránni í þá átt að sjálfsforræði hjeraðanna verði aukið. Það gæti ekki aðeins orðið þeim til gagns heldur þjóðinni í heild og þar með íbúum höfuð- borgarinnar. Því fer fjarri að það geti verið höfuðborginni til hagsmuna ’ framtíðinni að hinum öra fólksstraum til hennar haldi ófram og byggðir, sveitir og útvegsstaðir ,haldi áfram að tæmast af vinnandi fólki. Hin hraða fólksfjölgun í Reykja- vík hefur þvert á móti skapað bænum margvísleg vandkvæði, sem erfitt hefur verið að leysa eins fljótt og æskilegt hefði verið. Það er þessvegna hagsmunamál Reykjavíkur ekki síður en annara byggðarlaga að nauðsynlegt jafnvægi skap- ist milli aðstöðu fólksins þar og annarsstaðar á landinu. . Á þessu mikilvæga atriði hefur einnig ríkt vaxandi skiln- ingur. Fyrrverandi ríkisstjóm og Nýbyggingarráð unnu að því að verulegur hluti þeirra nýju atvinnutækja, sem þjóðin eignaðist yrðu staðsett víðar en í Reykjavík. Þannig verður um það bil einn þriðji hluti hinna nýju togara gerðir út frá stöðum utan Reykjavíkur og Hafnarfjarðar. Svipuð saga hefur gerst í fiskiiðnaðinum. En í ummælum bæjarstjórans er drepið á merkilegu máli, sem þýðingarmikið er að fjallað sje um af raunsæjum skilningi á þörfum þjóðarinnar í heild. Frumskilyrðið fyrir vaxandi velmegun Islendinga er ekki að ;einstaklingsframtak hennar sje bælí #f, of miklu stjóm- lyridi, 'óf urnfang.smlkki- skrífstofustjórnvaldi á einum og- saipa stáð. Hin nýjá^tjöf'rtarskrá Iýðveldisiiis verðux;'í senn að tryggja borgtiyý: þess, fraJ^i íil þess áð njéta hæfijeíkp, sinna'sem einstaklingar og f jelagslegs öryggis sem heildar; DAGLEGA * Þversum. ÞAÐ BAR VIÐ á götu hjer í bænum fyrir nokkrum dög- um, að lögreglan kom að bif- reið, sem stóð þversum á göt- unni og stöðvaði þannig alla umferð. Lögreglan var líka í bíl og þeytti hún horn sitt, en sá, sem sat þversum hreyfði sig ekki fet. Nú þurfti lögreglan að athuga þetta nánar og gaf sig á tal við þversum-mann- inn. í bílnum hjá honum sat ann- ar maður og er lögreglan spurði hvað það ætti að þýða, að vera svona þversum á götunni og víkja ekki þegar flautað væri á hann, svaraði maðurinn nærri því móðgaður: „Sjáið þið ekki að jeg er að tala yið mann“. Við nánari rannsókn kom upp úr kafinu, að þversum- bílstjórinn var undir áhrifum áfengis, en það er önnur saga, sem kostar manntetrið, að hann getur legið langsum eða þvers- um eftir vild í 10 daga á næst- unni. • Málfrelsi. EN ÞAÐ eru fleiri en þeir, sem bragðað hafa vín, sem vilja hafa sitt málfrelsi í friði á götunum. Á hverjum einasta degi kemur það fyrir á stræt- um. að umferðin stöðvast vegna þess, að einhver bílstjórinn vill fá málfrelsi til að rabba við kunningja sinn, sem hann hef- ir sjeð á götunni. Og þessir málfrelsismenn kæra sig koll- ótta þótt halarófa af bílum bíði fyrir aftan þá og þenji horn sín eins og þeir mega. Það kemur fyrir að 10 hjóla vörubílar nema staðar á miðj- um þröngum götum til að bíl- stjórinn geti fengið sjer „kjafta törn“ við einhvern á götunni. « Fleiri þurfa að íala. EN ÞAÐ eru fleiri, sem þurfa og vilja hafa sitt málfrelsi hverpig sem á stendur. Við skulum líía inn í ein- hveria stórverslunina, eða af- greiðslur hins opinbera. Þar þarf starfsfólkið ao tala svo mikið sín á milli, að það hefir engan tíma til að sinna við- skiftavinunum, sem inn koma. Það er meira málæðið á öll- um sviðum og það ávalt þegar mest á liggur. Það 'eru ekki fá dæmi til þess, að menn, sem kcmið hafa inn í afgreiðslur hafa farið bónleiðir burt vegna þess, að það virtist enginn meea vera að því að afgreiða þá fvnr innbj'rðis mali. • Er ölið af könnunni? ÞAÐ STÓÐ í einhverri grein um áfenga ölið, að frumvarpið vaeri fallið á Alþingi. Jeg held, að bað sje fullyrðing út í lcrft- ið. Það hefir ekki verið til um- ræðu lengi, eða síðan samþykt var að setja það nefnd. Ölmálið hefir verið mikið hitamál og til þessa hefir bor- ; ið meira á þeim, sem eru á móti því, bótt án efa sjeu þeir í mikl um minnihluta í landinu. Það er sagt, að mótmælunum hafi ringt til Alþingis, en hafa ekki líka komið áskoranir um að samþykkja frumvarpið. Og ef svo er hversvegna er þeirra ekki getið? Fyrir nokkrum dögum frjetti jeg, að þúsundir manna hefðu skrifað undir áskorun til þings ins um, að samþykkja frum- varpið. Hefir þeim áskorunum ekki verið komið á framfæri og fást þær ekki lesnar upp í útvarpinu, eins og mótmælin? Snvr sá, sem ekki veit. « Stuttbylgjuútvarpið. í SKEYTI FRÁ frjettaritara Morgunblaðsins í Kaupmanna- höfn segir, að stuttbylgjuút- varpið haíi alls ekki heyrst í Danmörku s.l. sunnudag. Það er nú einu sinni- svo með stutt- bylgjurnar, að það eru daga- skifti að því hve vel þær ber- ast til fjarlægra landa. En það væri fróðlegt, að safn að vrði skýrslum um það hvað útvarpið heyrist vel á þessum eða hinum staðnum og þyrfti nauðsynlega, að hvétja hlust- endur til að senda línu til út- varpsins um hlustunarskilyrði. Það gæti orðið verkfræðingum útvarpsins til leiðbeiningar í starfi þeirra. Gamlar frjettir. í BRJEFI FRÁ Danmörku, sem skrifað var skömmu eftir fyrstu stuttbylgjusendinguna hjeðan er látin í ljós ánægja íslendinga yfir því, að fá frjettaútvarp að heiman. En ; þess er jafnframt getið, að margar frjettir, sem þar voru sagðar hafi þegar verið orðin gömul tíðindi meðal Islendinga í Danmörku. Þeir, sem sjá um frjettaþjón ustuna í stuttbylgjuútvarpinu verða að gera sjer Ijóst, að við búum ekki á þeim tímum, er það tók vikur og mánuði að koma almennum frjettum milli landa. Flugvjelarnar flytja póstinn milli landa á einum degi nú orðið. Það þýðir ekki .lengur að bjóða íslendingum erlendis upp á margra daga gamlar frjettir. MEÐAL ANNARA ORÐA . ... Alhyglisveri kvikmynd é Áfémsýningo ÞÚSUNDIR húsarústa, sem benda brunnum múrsteins- fingrum beint upp í himininn .... Sprungnar og hnýttar vatnsæðar með þykku, skolp- leitu vatni .... Götur, sem eru áþekkastar erfiðum og þröng- um fjallvegum .... Fylkingar af tötralegu og ángistarfullu flóttafólki .... Örsmá börn með starandi, brennheit augu og vanskapaða og tærða limi .... Ung stúlka, sem grætur og pcætur .... Alt þetta og meira til sáu þeir, sem í gærkvöldi klukkan níu fóru á Atómsýninguna og horfðu á kvikmyndina um styrjaldarþjáningar mannkyns ins. Þetta er sönn mynd og þess vegna er þetta átakanleg mynd. Flestum^ sem sáu hana, finst hún sjálfsagt ótrúleg. • • Á MENNINGAR- ÖLDINNI. Hvernig er hægt að trúa því, að á framfaraöldinni miklu megi sjá gamla hungraða konu rogast áfram með ennþá eldra gamalmenni á bakinu? Hvern- ig er hægt að skilja það, að á xpenningar öldinni.jfpjjkJu- liggi erinþá þúsundir manna í fanga búðunum gömlur af þéirári íeimr ás'tæðu. dð þeir eiga BkkeTt heimlli, ehgá vinr, ekkért' ætú* * land? Og hverníg ér lóks' higt að skjlja það, að jafnvel á sömu stundu sem þetta fólk er að gera síðustu tilraunina til að lyfta sjer upp úr eymdarfeni heimsstyrjaldarinnar síðari, sjeu ennþá þeir menn uppi, sem virðist byggja allar framtíðar- vonir sínar á nýjum styrjöld- um og nýjum miljónamorð- um? w • SÖFNUN S.Þ. Kvikmyndin á Atcmsýning- ur.ni í Listamannaskálanum er sönn og þess vegna eiga ef til vill margir erfitt með að skilja hana. Hún er sýnd þarna til ágóða fyrir barna og mæðra- Á i i Bifnár á sakloysingjiuumí söfnun Sameinuðu þjóðanna; inngangseyririnn á einmitt að verá framlag til fólksins, sem hún fjallar um. Það ætti vissu- lega að sýna þessa kvikmynd sem víðast og oftast: Það færi vel á því, að sem allra flestir íslendingar fengju að sjá hana. m • • UM TVENT AÐ VELJA. Það er annars nokkuð ein- kennileg hending, að þessi kvikmynd skuli fyrst vera sýnd hjer á landi á sýningunni, sem er tilraun til að lýsa stærsta skrefinu, sem maður- inn hefir tekið frá því hann uppeötvaði eldinn. Það er eins og þessi staðreynd — umhvarf- ið, sem myndin 1 gær var sýnd í —- geri manni örlítið auð- veldar að skilja það, hversu mikið er í húfi, ef friðarvonin bregst. Það er vissulega fylsta alvara á bak við fullyrðinguna um að veröldin eigi um aðeins tvent að velja: frið eða algera tortímingu. • ® UPPBÓT. Söfuunin til barnanna og mæðranna, sem nú er byrjuð um heim, allap, er, þpgari.QlItpi er; á hotninn hvoift, L r.aun og veru aðeins örlítil tihraun til að bætn; 'þéim,' “Serh “ verst 1 urðU’ úti, eitthvsð af 'þjáningum og kYámh. á bls. 6

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.