Morgunblaðið - 16.03.1948, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 16. mars 1948.
MORGVNBLAÐIÐ
9
PJETUR
ÞAÐ haía litlar gögur farið af
starfi Oslo-leikhúsanna sjö það
sem af er vetrinum. Frumsýn-
ingar sem viðburður gætu heitið
hafa engar verið nema sýning
Nationateatret á „Kosmerholm", sem hittir Pjetur aftur að lokum.
hinu napra leikriti, sem vekur y'firleitt er þessi sýning miklu
hroll í svo mörgum. Sú sýning nær raunverunni en áður var,
var einkum athyglisverð fyrir jafnvel þar sem höfundurinn læt-
leik frú Gerd Grieg í aðaihlut- ur gamminn geisa úm æfintýr;
verkinu, Rebekku West, sem heima Ðofra gamla og sýnir þá
bætti nýjum stórsigri við marga Grænkiædda.
gamla.
En núna í marsbyrjun gerðist
URFÆÐIST
Eftir Skúla Skúlason
I bókmáli Ibnen á Pjetri Gaut;
það, sem margir höfðu horft fram
til með forvitni og eítirvæntingu:
„Per Gynt“ var sýndur á alger-
lega nýrri mynd og í þýðingu, á
landsmálsleikhúsinu, Det norske
teatret, sem þessi árin er til húsa pjY""
í Casino-leikhúsinu fyrrverandi.
Leikhúsið fjekk sem sje í fyrra
er íaisvert af alþýðumáli, eink-
um þeim hiutanum, sem gerist að
, öllu i Novegi. Maður tekur því
1 ekki sjerstak’ega mikið eftir þýð
ingunni á fyrii hiutanum, hún
fellur vel í eyra og er þróttmikil.
gar verður breytingin meir
ábex-andi þegar Pjetur er kom-
, , ,., inn út i veröldina og talar við
ungan og aræðmn leikhusstjora , , ,,
° . , ... . _ J erlenua nofðingia en ekki norskt
TTTl’ri l mi V niieoTTnm * 1 < rí n rr —
fyrrum leikhússtjóra í Bergen, og
hann er ekki hræddur við að
bregða af erfðavenjunum.
Goðgá! varð flestum að orði er
þeir heyrðu, að leikurinn ætti að
þýðast á londsmál. Að þýða fræg
asta leikritahöfund Norðmanna
til þess að sýna hann norsku
fólki var líka óneitaniega dálítið
einkennilegt. — Goðgá! sögðu
sveitafólk. Þar hljómar lands-
málið öðruvisi í eyra. En það er
fallegt landsmál, sem Gautúr hef-
ir verið þýddur á — það er svo
mismunandi eftir.því hver skrif-
ar það og talar — enda hefir
Henrik ' I.yíter annast oýðinguna,
en hann var v’afaiaust einn rmekk
vísasti landsmá’srithöfunöur í
Noregi.
Það ma með miklum rjetti
aðrir, er þeir heyrðu að hinni
undurfögru Per Gynt-músík i Pað ma
Griegs yrði varpað fyrir borð og seSÍa- Þ"ð sje fjarvera Griegs,
nýtt tónverk samið við leikinn. sem samt haíi bre.Vu teiknum
Því að bæði mál og músík var Hún var ekki aðeins um-
helgað af hefðinni og óaðskilj-
anlega vaxið saman. •
En Hans Jacob Nielsen var á
öðru máii. Hann hefir fyrir
nokkru gert itarlega grein fyrir
gerð um verkið neldur ívaf í
sjálfu verkinu. Menn geta t. d.
hugsað sjer hvílíkúr munur 'pað
hafi verið að sjá Ásu gömlu deyja
án þess að nafa hina undurfögru
skoðun sinni á Pjetri Gaut Ibsens tbna síer a leiðinni inn í
og hún er sú, að leikurinn sje annan heim. Þarna er engin tón-
há-realistiskur en meðfram fyrir [hst a Þeirrl stundu, enda íalsvert
áhrif tónlistar Griegs hafi hann I „vaudeville' kennt að vefja tón-
verið gerður að hálfgildings ! um um andvörp gömlu konunn-
æfintýraleik og fengið á sig allt; ar- En maður saknaði nú Griegs
annað snið en honum var ætlað. j-sa111!) Það er óneitanlegt.
Pjetur Gautur sje „anti-róman- I Það fer yfirlsitt miklu minna
tiskur“ en tónlist Griegs „róman fyrir tónverkum Sævaruds en fyr
tisk“ og þessvegna hafi áhrif tón- , irrennara hans. Tónlistin er ekki
verksins orðið til þess að spilla annarsstaftar en þar sem hennar
eðli leiksins og gefa annan svip barf með> sv° sem við danssýn-
en Ibsen ætlað st til. Það er og ingar bœði í Dofrahöll og hjá
vitað, að Grieg var ekki að semja Amtru cuður á Afríkuströnd.
tónvérk við leikinn eins og Ibsen Einskonar ..alþjóðlega potpourri“
vildi, en fór sínar eigin götur. hefir Sævarud búið til úr norsk-
Telur Nilsen því óhjákvæmilegt um Þjóðlögum, Marseillaisen.
að fá nýja tónlist, sem svari bet- Yankee Doddle og fleiru, til þess
ur til hugsana skáldsins og stefnu að undirstrika heimsborgarabrag
léiksins. !inn á Pjetri er hánn er í utan-
Tónskáldið Bizet samdi á sín- förinni. -
um tíma ,,Carmen“ sem realist- j Hin skrautklædda Anitra sjest
iska óperu og ljet Carmen vera í ekki í þessum leik. Hinsvegar er
tötripn. Hún var pípt út á frum- Anitra Hans Jacob Nilsen frem-
sýningunni, Bizet íyrirfór sjer út- ur illa klædd bedúínastelpa, frem
af vonbrigðunum en Carmen ur subbuleg. En dansað getur
reis úr öskustónni og klæddist hún.
skarti og óperan varð.allra söng- j Fyrst í stað verður maður eigin
leikja lífseigust Það er vafasamt lega ekki mikils munar var frá
hvort „Per Gynt“ hefði orðið því sem var. Pietur Gautur birt-
frægðar auðið á sínum tíma, ef ist í gerfi Ilans Jacob Nielsens
hann hefði komið fram í þeirri sem stór og sterkur sveitastrák-
mynd er hann gerir nú á Det ur með Ijóst, hrokkið hár, viltur
norske teatret, en tímarnir eru af fjöri og þrárri en skrattinn,
líka breyttir og leiksviða tæknin og keraur móður sinni fyrir á
er orðin meiri. Svo mikið er víst mylluþakinu. Og Ragnhild Hald
að hin nýja útgáfa leikhússins af er mein’aus og veimiltítuleg Ása,
þessum frægas+a leik norsku þjóð þó hún geti ekki stillt sig um að
arinnar, varð mikill sigur :ýrir ; jagast. Svo kemur brúðkaupið á
leikhúsið og leikhússtjórann, sem j Heggstað — ósvikin mynd* úr
eigi aðeins setti Ieikinn á svið j norsku sveitalífi, en þar eru nú
heldur ljek hka aðalhlutverkið.. I engir Griegstónar. Lög Sæveruds
Nationalteatret ljek „Per | kunna að vera góð, en það tekur
Gynt“ seinast í vetur — sem i að minsta kosti tíma áð venjast
kveðjusýningu fyrir frú Johanne j þeim. Ragnhild Michelsen sómir
Dybwad, en þá sem oftar aðeins ! sjer ágætlega sem brúðurin Ingi-
þrjá fyrstu þættina. Det norske ríður, sem Pjetur rænir og hefir
teatret sýnir leikixm í heild, að- á burt með sjer. Sýningin með
eins lítillega „klipptan“, og sýn- seljastúlkunum þremur er ágæt
ingarnar_ eru alls 31. Til þess að — tryllingurinn í stelpunum er
geta komið öllum þessum svið-
breytingum fram á einu kvöldi
hefir verið gripið til nýrra ráða.
Hliðartjöld og framsvið eru á
hverfisviði (dreiescene) en í stað
málaðra baktjalda eru notaðar
skuggamyndir, teknar á glerpiötu
og varpað á hvítt baktjald, sem
alltaf er það sama. A þennan hátt
ganga sviðbreyiingarnar svo
hrífandi. Þegar Solveig kemur
fram fj’rst er hún svipuð þeim
Solveigum, sem maður hefir átt
að venjast áður, heillandi, sak-
leysisleg sveitastúlka, sem lætur
hug fylgja máli.
Hans Jacob Nielsen hefir geng-
ið svo Iangt að ætla að gera æfin-
týrið í Doírahelli raunverulegt,
og sý'na Dofrann sem skrípamynd
fljótt að undrun sætir, og bak- norsks bónda, sem alltaf þykist
tjaldið gefur furðu eðlilega mynd j sjálfum sjer nógur. En þarna
•—þó tæplega einsog málað tjald. j bregst honum hqgalistln. Þessi
Búningarnir eru talsvert breytt sýnihg verður áhrifahtið fálm,
ir frá fyrri venju, það er minna ! enda er þetta æfintýri, sem vitah-
af sunnudagsfötum og meira af
hversdagsíotum. Og Solveig er
látin eldast ]/ .ð er gömul kona
lega fellur dautt niður ef, það
fær ekki að verða æfintýri. Og
aftur sáknar maður meistarans
sem raular „Solveigs sang“ og Gtieg. Þetta er einna veikasta
sýningin í öllum leiknum, en hins
vegar er samleikur Pjeturs og
Solveigar, er hún heimsækir
hann á nýbýlinu ein sú allra
fegursla. Leikur Hans Jacob
Nielsens er töfrandi þar og Sol-
veig (Eva Sletto) er litlu síðri.
Það er veruleg stemning vfir leik
þeirra.
Leikur Ragnhildar Hald er Ása
deyr, verkar jafnvel sterkar á á-
horfandann fyrir það, að nú
engin tónlist í bessu atriði, svo
að hugurinn beinist eingöngu að
leiknum. I þessari sý’ningu var
Hans Jacob Nielsen á öðrum há-
tindi þess besta, sem hann sýndi
í hlutverkinu, sem þó allt var
meistaralega leikið, og Ragnhild
Hald var eigi síður hrífantíi. En
áhrifin voru talsvert önnur í þess
ari nýju útgáfu og hugur Pjeturs
sjálfs kom Ijósar fram, er hann
reynir að grípa til draumóranna
til þess að forðast veruleikann
kringum sig.
Svo skHtast myndir síðustu
þáttanna fl.iótt á. Forspilið að 4.
þætti er áðurnefnd „Potpourri
over nationale melodier eftir
Ibsens idé“. sem tónskáldið kall-
ar, og Anitrudansinn er senni-
lega það af tónlist Sæveruds sem
fljótast er að festa sig í minni af
þessari nýu Pjetur-Gauts-tónlist.
Það var smellið danslag og dans-
inn skemtilegur líka, en miklu
grófari en maður hefir átt að
venjast hjá Anitru. enda er þessi
líka grófari sjálf. Sossen Schjel-
drup leikut: hana
Áf hinum mörgu persónum í
síðustu þáttunum verða einkum
minnisstæðir Edvard Drablös
sem presturinn og Alf Sommer
sem Begriffenfeldt. Lars Tvide
Ijek Knappasteyparann.
Sýningin varð svo ótvíræður
sigur fyrir Hans Jacob Nilsen,
að það má telja víst að hún hafi
áhrif á mcðferð leiksins annars-
staðar framvegis. Honum hefir
tekist að ranna, að skilningur
hans á eðli leiksins er rjettur,
og hversu mjög sem maður sakn-
ar Griegs þá verður það að við-
urkennast, að Pjetur Gautur get
ur verið án hennar og stækkar
við að vera án hennar.
Listdómendur blaða frá Dan
mörku og Noregi fjölmenntu á
þessa leiksýningu og fara yfir-
leitt lofsamlegum orðum um
hana. Þó hafa tónlistardómend-
urnir ýmiglegt að athuga við tón-
verk Sæveruds. Curt Berg, gagn-
rýnandi „Dagens Nyheter*'
Stokkhólmi, segir t. d. að hann
sje ekki viss ifm, að Sæverud
hafi tekist betur en Grieg og tón-
skáldið Kurt Atterberg kveðst
vera vonsvikinn yfir tónlistinni
en segir hinsvegar að leikurinn
hefði sómt, sjer vel þó að tón-
listina héfði alveg vantað. Hann
hrósar sjerstaklega leik og leik-
stjórn Nilsens.
Det norske teatret fær marga
húsfylli á þetta leikrit og þarf
víst ekki að hugsa fyrir að æfa
nýjan leik það sem eftir er leik-
ársins. Leikhúsið hefir færst mjög
í aukana l in síðari árin, undir
stjórn Hergelse, sem nú er leik-
hússtjóri Nationalteatret og und-
ir því sem af er stjórn Hans
Jacob Nilsens. Þeir eru nú tví-
mælalaust frernstir allra norskra
leikhússmanna.
En það er húsfyllir þessi
kvöldin á Natinalteatret lika. Þar
eru sem sje góðir gestir. — Bodil
Ipsen og Poul Reumert og leika
„Dauðadansinn" eftir Strindberg.
Það væri gaman fyrir Reykvík-
inga að kvnnast beim leik. Jeg
hefi engin orð yfir hann. Annars
er það fremur ljettmeltanlegt,
sem leikhúsin hafa boðið npp á
að undanförnu. Nationalteatret
hefir verið að sýna ..Eftiriitsrnann
inn“ éftir Gogol, Centralteatret
„syngur og leikur“ Kátu ekkj-
una Glawari, Det Nye Teater sýn
ir sögulegan leik sem heitir „Of-
Framh. á bls. fl.
Samgönguleysi, lækna
skortur og strjálar
póstferðir
FrjeHabrjef úr Sfraitdasýslu.
Ðjúpavík, 8. mars. i Ríkisskip gaf út prentaða á-
Frá frjettaritara vorum. ætlun íyrir marsmánuð, en sú
FÁIR stað'r á landinu eru eins 1 áætlun virðist ekki ætla að stand-
afskektir og Strandir í Stranda- j ast frekar en aðrar áætlanir
sýslu norðan Steingrímsfjarðar. ■ þeirrar stoínunar á undanförnum
A hverju ári leggjast góðar jarð- ! árum hvað Húnaflóa snertir. Það
ir í eyði og fóikinu fækkar. At
vinnuskilyrði eru betri hjer en
víða annarsstaðar, t. d. má geta
þess að í Arneshreppi ,eru tvær
síldarverksmiðjur, sem greiða
árlega til hreppsbúa 7—800 þús.
kr. í vinnulaun. Mjög mikinn
vinnukraft verður samt að flytja
inn.
Þessar tvær verksmiðjur fram
leiða á meðal-síldarári afurðir,
sem gefa með núverandi verð-
lagi 20—30 milj. króna í andvirði.
Við Steingiímsfjörð eru 2 hrað-
frystihús og eitt er að verða full-
smíðað í Bjarnafirði. Nokkrir
bátar hafa stundað sjó í allan
vetur og fiskað vel, en ekki hef-
ur verið hægt að gera út alla
báta vegna fólksleysis. Unga
fólkið leitar burt á haustin.
Aðaláhyggjumál Strandamanna
eru þessi. Einangrunin vegna
samgönguleysis, öryggisleysi
vegna læknis- og sjúkrahússkorts
og uppeldi barna vegna skóla-
leysis. Skal hjer gerð frekari
grein fyrir þessu.
Einangrun vegna samgöngu-
leysis.
Fólksamgöngur eru á vetrum
þannig, að landpóstur kemur
hingað tvisvar í mánuði. Þá eru
yngstu blöð, sem maður fær
venjulega vikugömul. Þurfi aft-
ur á móti'að senda póst íil ann-
ara hjeraða tekur ferðalagið
venjulega 3 vikur eiga meira.
Astæðan er sú að póstur hjeðan
að norðan liggur hálfan mánuð
á milli pós+ferða heima hjá póst-
manninum. Hefir verið kvartað
yfir þessu til ^óst- og símamála-
stjóra, en engin leiðrjetting feng-
ist.
Ferðalög að vetrarlagi eru lítt-
möguleg nema á sjó. A sumrin
ganga bílar vikulega til Hólma
víkur, en mánuðina október til
maí er sú leið lokuð. Undanfarin
sumar 'hefur 30 tonna vjelbátur
annast ferðir um Húnaflóann. —
Farið vikulegar ferðir frá
Ilvammstanga til Ungólfsfjarðar
og hefir verið mikil .bót af þeim
ferðum. Ferðir þessir hafa að
eins staðið yfir í fjóra sumar
mánuði, en þurftu auðvitað að
vera alt árið. Þurfi menn að
komast hjeðan eða hingað að vetr
arlagi getur það stundum tekið
einn eða fleiri mánuði að bíða
eftir fari. Hefir sú bið komið
sjer óþægilega fvrir marga t. d.
sjúklinga, er þurft hafa að kom-
ast undir læknishendi.
Strandferðaskip sjaldsjeð.
Strandferðaskip ríkisins sjást
sjaldan hjer í Húnaflóa. Súðin
var hjer, síðast um mánaðamótin
j okt.—nóv. á suðurleið. Margir
Strandamenn brugðu sjer þá til
, Isafjarðar og ætluðu sjer að koma
I aftur með Súðinni, því ferð
| hafði verið auglýst strax um hæl.
j Sú ferð fjell aldrei og siðan hef-
ur ekkert farþegaskip komið
er krafa Strandamanna, að þeir
fái ílóabát. er gangi vikulega allt
árið milli Hvammstanga og Ing-
ólfsfjarðar og að eitthvert strand
ferðaskipið komi á flóann minsta
kosti einu sinni í mánuði á aust-
urleið til Akureyrar og einu sinni
i mánuði á vesturleið til Reykja-
víkur.
Lækni&laust hjeraff.
A 13 undanförnum árum hef-
ur Árneslæknishjerað verið lækn
islaust i 10 ár, nema yfir 'síld-
veiðitímann, þá hafa altaf góðir
læknar verið hjer, venjulega
piitar, sem ekki hafa lokið lækn-
isprófi. Nú eru fimm samliggj-
andi læknishjeruð hjer á Vest-
íjarðakjálkanum auglýst laus til
umsóknar.
I Árnesi er læknisbústaður,
sem jafnframt er sjúkraskýli. —
Hann hefur nú staðið auður ár-
um saman og liggur undir skemd
um. Það er hægt að segja marg-
ar sögur af þeim erfiðleikum,
fjárútlátum og alls konar óþæg-
indum, serr íbúar Arneslæknis-
hjeraðs hafa orðið að sætta sig
við vegna þess að hjeraðið var
læknislaus. og sennilega væru
grafifnar færri í Arneskirkju-
garði, ef hjer hefði altaf verið
góður læknir og sjúkraskýlið
verið starfrækt.
Ófullnægjandi batnafræðsla.
Hjer í Kreppi er einn heima-
vistarskóli. Einn kennari starfar
við skólann og er hann jafnframt
skólastjóri í skólanum eru venju
lega í einu um 25 börn, en skóla-
skyld hörn í hreppnum um 75.
Skólinn byrjar venjulega síðari
hluta október mánaðar og stend-
ur yfir þangað til í apríUok. — I
vetur njóta börn n kenslu, sem
hjer segir: Einn þriðji barnanna
fær fjögurra mánaða kennslu. —
Það eru þau, sem eiga að ferm-
ast og næstu aldursflokkar bar
við. Einn þriðji barnanna fær
fjögurra mánaða kennslu. Einn
þriðji barnanna fær tveggja mán-
aða kennslu. Aðallega 10 og 11
ára börn. Einn þriðji hluti barn-
arma fær alls enga kennslu aðra
en þá, sem hægt er að veita þeim
í heimahúsum. Samkvæmt þessu
er samanlogð skólaganga barn-
anna hjer i hrepp til fermingar-
aldurs 14—16 mánuðir, en mun
vera í kaupstöðum og bæjum 4
—5 ár. Af þessum mikla mismun
fræðslutímans geta menn svo
dregið sínar eigin ályktanir.
Þessa, sem hjer hefir verið
skýrt frá, á sinn þátt í því, að
fólk leitar hjeðan burtu til staða,
sem hafa upp á meiri þægindi
að bjóða. En er ekki hægt að
ásaka hið opinbera fyrir afskifta-
leysi og að við sjeum hafðir út
undan. Strandamenn greiða sína
skafta eins og aðrir þegnar þjóð-
fjelagsins i ríkissjóð sem svo eru
m. a. notaðir til greiðslu á rekst-
_______ og vestan. Um miðjan i ''lrshaiia Skipaútgerðar likisins,
janúar var Herðubreið, hið nýja j unPfrseðslu lækna og byggingu
. strandferðaskip ríksins hjer á
\ suðurleið,_ að koma úr hring-
ferð austan fyrir land. Það e>
■ eina farþegaskipið, sem sjest hef-
; ur hjer í vetur. Vitabáturinn Her-
móður hef'r komið hingað nokk-
urar ferðir með vórur svo menn
hafa ekki orðið hungurmorða. —
Hermóður er gott skip svo langt
sem það nær, en þar er ekki pláss
fyrir farþega nema ef telja skyldi
einn tveggja manna klefa, sem
ætlaður er vitavörðum.
skólahúsa.
Endurreisnin og Spánn
EINN af þingmönnum neðri
deildar breska þingsins spurðist
fyrir um það í dag, hvort Spáni
mundi verða leyft að taka þátt
í endurreisnaráætlun V estur-
Evrópu.
Svarið var neikvætt.