Morgunblaðið - 14.08.1948, Síða 6

MORGUNBLAÐI0
Laugardagur 14. ágúst 1948
' 6

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavít
rramkv itj.: Sigfús -Jónsson.
Rititjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgfiarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Ámi GarCar Kristinaaaa.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austuntræti 8. — Simi 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, inrumlanrii,
f lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura mc9 Lesbók.
kr. 12,00 utanlands.
Aðvörun Bevins
SAMKVÆMT áætlun bresku stjórnarinnar um afvopnun
þeirra 5,5 miljón manna, sem Bretland hafði undir vopnum
i ófriðarlok, átti afvopnuninni að vera lokið í ársbyrjun 1949.
Það mun vera almennt viðurkennt að í engu landi hafi
afvopnunin gengið eins vel og greiðlega og í Bretlandi. Allar
líkur voru þessvegna til þess að áætlun stjórnarinnar um
hana myndu standast.
En fyrir skömmu lýsti Bevin, utanríkisráðherra Bretlands
því yfir að heimsending flugmanna úr breska flughernum
hefði verið stöðvuð í bili. Ráðherran gaf þessar upplýsingar
í Neðri málstofu þingsins og lýsti því jafnframt yfir að
ríkjandi ástand í alþjóðamálum hefði neytt stjórn hans til
þess að taka aðstöðu Bretlands og öryggi til gagngerðrar
athugunar.
Síðan að þessi yfirlýsing um stöðvun afvopnunar í einni
grein breska hersins var gefin í þinginu hafa bresk blöð rætt
um að næsta skrefið m.yndi verða að heimsending hermanna
úr öðrum greinum yrði stöðvuð.
En þessar ráðstafanir bresku stjórnarinnar ásamt ýms-
um öðrum, sýna það, að Bretar ætla ekki að brenna sig á
sömu villunni og fyrir síðustu styrjöld. Þá barðist Verka-
mannaflokkurinn, sem þá var í stjórnarandstöðu, en nú fer
með völd í Bretlandi, af alefli gegn fjárveitingum til vígbún-
aðar. Ihaldsflokkurinn, sem stjórnaði landinu, Ijet einnig
reka á reiðanum. Margir foringjar hans álitu að hægt væri
að semja við einræðisherrana og að ófriðarhætta væri engin
íramundan. Winston Churchill barðist svo að segja einn
fyrir því að Bretland vaknaði. Allt kom fyrir ekki. Báðir
hinir stóru flokkar, Verkamannaflokkurinn og Ihaldsflokkur-
inn, horfðu fram hjá hættunni. Einstakir menn innan þeirra
gerðu sjer þó ljóst að hverju stefndi. En þeir höfðu engin
áhrif. Afleiðingar þessa andvaraleysis eru kunnar. Þegar
Hitler hóf styrjöld sína var Bretland svo að segja varnar-
laust. Svo vopnlaus var breska þjóðin eftir ófarimar við
Dunkirk að heimavarnalið hennar var vopnað með lagvopn-
um, sverðum, spjótum og burtstöngum af gömlum vopna-
söfnum. Handan við Ermarsund geystust bryndrekasveitir
r.asista áfram yfir gjörfallið Frakkland.
Bretum er þessi saga ennþá í fersku minni. Það þarf þess
vegna engan að undra þess þótt þá fýsi ekki að sjá hana
endurtaka sig. Nú standa Verkamannaflokkurinn og Ihalds-
flokkurinn hlið við hlið um eflingu breskra landvarna og
ýmiskonar varúðarráðstafanir.
En það eru til menn, einnig á Islandi, sem kalla yfirlýs-
ingu Mr. Bevins um stöðvun afvopnunar breska flughersins,
stríðsæsingar.
Hvaða menn eru það?
Það eru kommúnistar.
Hversvegna kalla kommúnistar varúðarráðstafanir Breta
stríðsæsingar?
Það er vegna þess að það er framkoma Sovjetstjómarinn-
ar rússnesku í alþjóðamálum, sem hefur knúð' Breta til
þessara ráðstafana. Samgöngubann Rússa við Berlín, mis-
notkun þeirra á neitunarvaldinu í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna, innlimunarstefna þeirra við Eystrasalt og í Aust-
urEvrópu, allt þetta og margt fleira hefur svipt Evrópu
öryggi og dregið dimmar blikur á loft í alþjóðamálum.
Á máli kommúnista er það fasismi að vera var um sig.
Á sama hátt kalla þeir það stríðsæsingar að gera ráðstafanir
til þess að standa ekki upp varnarlaus gagnvart járnköldu
ofbeldinu.
Si vis pacern, para béllum, ef að þú vilt frið, þá vertu
viðbúinn styrjöld, sögðu Rómverjar. Breska þjóðin var óvið-
búin styrjöld árið 1939. Þessvegna lá við borð að hún og
mikill hluti hins siðmenntaða heims yrði hnepptur í fjötra
óbærilegrar kúgunar.
Ný hætta steðjar að bresku þjóðinni og mörgum öðrum
þjóðum. Þeirri hættu mun hún bægja á braut með því að
vera viðbúin hinu versta.
Af þessum ástæðum er yfirlýsing Mr. Bevins ekki stríðs-
æsihgar heldur aðvörun og raunhæft spor í þá átt að bægja
ógnun nýrrar heimsstyrjaldar frá, dyrum mannkynsins.
, \Jihuerji ikrifar:
ÚR DAGLEGA
LlFINU
Árbær.
GREININ í Lesbók Morgun-
blaðsins um Árbæ og að hann
væri að fara í eyði, hefur vakið
mikla athygli. Mörg brjef hafa
borist um Árbæ undanfarna
daga og í öllum þessum brjefum
er tekið í sama streng, að það
væri skömm að því að rífa bæj-
arhúsin og láta jörðina fara al-
veg í eyði.
Margar uppástungur hafa
borist um, að gera Árbæ að
minjasafni. Byggja húsin upp að
nýju og láta Árbæ standa áfram
sem gamlan íslenskan sveitabæ.
Koma þar upp góðu safni ís-
lenskra vinnuverkfæra o. s. frv.
Hugmyndin er góð og til gam-
ans birti jeg hjer á eítir brjef
frá ungri stúlku, sem nefnir sig
Döddu. Brjefið er á þessa leið:
•
Grútartýrur
og Passíusálmar.
„MJER datt þetta i hug í gær-
kvöldi er jeg keyrði framhjá
Árbæ með nokkrum vinum mín-
um. Hvernig væri að gera Árbæ
að þjóðminjasafni", einskonar
sýnishorn af gömlum sveitabæ,
með öllu því, sem tilheyrir?
Væri ekki skemmtilegt að
hafa baðstofu með brekánum,
grútartýrum og hvítskúruðum
þiljum, hillu með Passíusálm-
unum og Postillunni, strokk og
gamlar kirnur í búrinu? —
týna alla þá hluti til, sem voru
til og voru notaðir dagsdaglega
á sveitaheimilum og setja á
rjetta staði í hinum gamla bæ.
Það má ekki hrúga niður, svo
sjerhver hlutur geti ekki notið
sín. heldur láta allt vera látlaust
og sem eðlilegast.
Rokkinn og ullarkambana,
rjett eins og spunakonan og
kaupamaðurinn hafi rjett brugð
ið sjer frá.
Jeg er viss um að margir
mundu leggja leið sína til Ár-
bæjar, sem áður fyrr. Einnig
mætti sýna bæinn útlendingum,
en nú hugsa flestir meir um að
gera þeim til hæfis, en okkur
unga fólkinu, sem hefur jafn
gaman að þessu og hið eldra,
sem getur litið inn og látið sig
dreyma um „í mínu ungdæmi“.
•
Sunnudagsútvarp
til útlanda.
ÚTVARP til íslendinga erlendis
á sunnudögum er vinsælt mjög
svo langt sem það nær. Islend-
ingar erlendis, sem heyra til
stöðvarinnar og vita á hvaða
tíma hún sendir, setja sig aldrei
úr færi að hlusta og heyra frjett
ir að heiman. Þetta veit jeg af
samtölum við íslendinga og
brjefum, sem „Daglega lífinu“
hafa borist víða að.
En það koma líka kvartanir
og þá einkum frá þeim, sem al-
drei hafa heyrt til stöðvarinn-
ar. Vita ekki á hvaða tíma hún
sendir, eða á hvaða bylgjulengd.
Jafnvel sumir ræðismenn ís-
lands erlendis vita ekki hvenær
þetta útvarp fer fram.
•
Þyrstir í frjettir.
ÞAÐ er kunnara en frá þurfi
að segja, að Islendinga erlendis
þyrstir í frjettir að heiman. —
Þeim kann að þykja gaman að
íslenskri hljómlist, en það eru
fyrst og fremst almenn tíðindi,
sem þeir vilja heyra. Og það á
að vera hlutverk stuttbylgjuút-
varpsins, að veita þeim frjettir
að heiman.
Og það er svo ofur auðvelt.
En fyrsta skilyrðið til þess að
stuttbylgju útvarpið komi að
gagni er, að menn viti á hvaða
bylgjulengd sent er og á hvaða
tíma. Það þarf að senda upplýs-
ingar um það til íslendinga er-
lendis alstaðar í heiminum og
þá fyrst og fremst til ræðis-
manna okkar og íslendingafje-
laga.
•
Hvar heyrist?
ÞAÐ væri líka fróðlegt að fá að
vita hvar útvarpið heyrist á
hnettinum. Vestur í Ameríku, í
Evrópu. I hverri sendingu ætti
að biðja hlustendur að senda
Ríkisútvarpinu póstkort og
segja þar hvernig hlustúnarskil-
yrði hafi verið.
Stuttbylgjuútvarpið er nauð-
synlegt og er til ánægju og gagns
fyrir fjölda íslendinga erlend-
is, en menn verða að fá upplýs-
ingar um hvenær þeir eiga að
hlusta. Það er tilgangslaust að
senda frjettir út í loftið, ef eng-
inn hlustar. Það sýnir sig best
með stuttbylgjuútvarpið á ís-
lensku frá Sameinuðu Þjóðun-
um, sem enginn hefur vitað um,
þótt sent hafi verið í nokkra
mánuði.
Slæm rúgbrauð.
BAKARAMEISTARARNIR í
Reykjavík gerðu myndarlegt á-
tak er þeir byggðu hina full-
komnu bökunarstöð sína inni við
Borgartún. Bæjarbúar bjuggust
við góðu. Nú myndu þeir fá
betri vöru, en alment var á boð-
stólum áður, þegar öll bakara-
stjettin legðist á eitt að vanda
vöruna.
En reyndin hefur ekki orðið
sú, að varan hafi batnað. Rúg-
brauðin eru alls ekki góð og bak
arar viðurkenna þetta sjálfir, að
minsta kosti sumir hverjir.
Kunningi minn, sem er mikil
rúgbrauðsæta, segir mjer sögu
af rúgbrauði, sem hann tók með
sjer upp í sveit. Það var nýtt og
leit vel út er hann keypti það,
en einum sólarhring síðar var
það orðið myglað og óætt. Þessi
kvörtun er sett hjer fram sem
ábending til bakaranna um að
vanda betur brauðaframleiðslu
sína. Þeir vita það sjálfir að það
margborgar sig að hafa góða
vöru á boðstólum. Og ef ein-
hverjir erfiðleikar eru á að fram
leiða fyrsta flokks brauð, þá er
að komast fyrir meinið.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . . 1
2600 fef imdlr yfirborði sjávar
Eftir JOHN TALBOT,
frjettaritara Reuters.
Rómaborg í júlí.
ÍTALSKIR vísindamenn hafa á-
kveðið að hefja djúphafsrann-
sóknir í Napolíflóa. Hvenær þess
ar rannsóknir hefjast, hefur enn
ekki verið nákvæmlega ákveðið,
en fullráðið er að kafa oft þarna
í flóann.
Þessar neðansjávarrannsóknir
eru því athyglisverðari þar sem
ákveðið hefur verið að nota ör-
lítinn tveggja manna kafbát,
sem Pietro Vassena prófessor
smíðaði og nýlega komst á 1,250
feta dýpi í reynsluför á Como-
vatni.
Kafbáturinn, sem enn er í
Norður-Italíu, verður bráðlega
fluttur með járnbraut til Napolí.
• •
2.000 FETA DÝPI
MAÐURINN, sem bráðlega mun
fara í dvergkafbátnum niður á
2,000 feta dýpi, verður Pietro
Parenzen prófessor. Hann er 45
ára gamall og hefur fengist mik-
ið við rannsóknir á djúphafs-
fiskum og neðansjávargróðri.
Napolíflói hefur verið valinn
til ofangreindra rannsókna, sök-
um þess að dýpi flóans er mikið
við strendurnar, og hann er meir
en 5,000 feta djúpur við Capri.
Napolíflói hefur einnig þann
kost, að sjórinn í honum er sjer-
staklega hreinn, þannig að ljós-
geislarnir ná niður á óvenju-
mikið dýpi.
VANUR
NEÐANSJÁVAR-
RANNSÓKNUM
PARENZAN prófessor er eng-
inn viðvaningur í neðansjávar-
leiðangrum. Hann hefur marg-
sinnis kafað niður á mikið dýpi
og á stórt safn af alskonar neð-
ansjávargróðri. En hann hefur
aldrei áður haft tækifæri til að
komast jafn djúpt og Banda-
ríkjamaðurinn William Beebe.
En vitað er, að tveggja manna
kafbáturinn, sem prófessorinn
ætlar að nota, getur komist á um
2,500 feta dýpi.
• •
24 KLUKKUSTUNDIR
í KAFI
MEGINKOSTURINN við kafbát
Parenzans prófessors — og það,
sem hann hefur fram yfir köf-
unartækin, sem Beebe hefur not-
að — er hreyfanleiki hans. Kaf-
báturinn er knúinn áfram með
rafmagnsvjelum og getur verið
að minnsta kosti 24 klukkustund
ir undir yfirborði sjávar. Beebe
notaði hinsvegar stálkúlu, sem
fest var við langa víra.
Kafbátur Parenzans getur
hreyft sig stað úr stað. Hann er
búinn fimm sterkum Ijósköstur-
um og stjórnandi hans getur
stöðvað hann, þegar honum sýn-
ist, og rannsakað nákvæmlega
það, sem hann sjer þarna niðri
í djúpinu. — Auk þess verður
dvergkafbáturinn búinn sjer-
stökum tækjum til að ná þeim
fiskum, sem hann kann að rek-
ast á á svæðinu milli Ischia og
Capri. Með tækjum þessum ger-
ir Parenzan prófessor sjer vonir
um að leysa ýmsar gátur, sem
til þessa hafa reynst vísinda-
mönnum óviðráðanlegar.
NEÐANSJÁVARSKÓGAR
EITT af því, sem vitað er um
neðansjávargróður, er, að venju-
legur þanggróður hverfur, þeg-
ar dýpið er orðið 600 fet eða
meira. Á þessu dýpi taka við
risavaxnar neðansjávarplöntur,
sem stundum verða á stærð við
há trje og mynda heila neðan-
sjávarfrumskóga. Inn í þessa
,.skóga“ mun kafbáturinn ítalski
leggja leið sína, og enginn þarf
að efast um, að Parenzan pró-
fessor hefur margar furðulegar
sögur að segja, þegar hann siglir
bát sínúm upp á yfirborðið.