Morgunblaðið - 05.09.1948, Qupperneq 7

Sunnudagur 5. sept. 1948.
MORGUNBLAÐIÐ
l
Laugardagur
4, sepfcmber
Lenging fræðslu-
skyldunnar.
Barnaskólar kaupstaðanna
eru að hefjast. Hjer í Reykja-
vík hefur verið ákveðið að gagn
fræðadeildir verði starfræktar
við barnaskólana fyrir þau
börn, sem luku fullnaðarprófi
s. 1. vor. En samkvæmt hinum
nýju fræðslulögum eiga þau eft
ir tvö ár fræðsluskyldunnar.
Er gert ráð fyrir að börnin
ljúki fullnaðarprófi í barnaskól
unum 13 ára en stundi síðan
tveggja ára framhaldsnám.
Hafa hin nýju fræðslu’ög
þannig lengt skyldunámið um
1 ár.
Um það er ekki nerna gott
eitt að segja að öllum ungling-
um sje gefinn kostur á fram-
haldsnámi í tvö ár. En veruleg-
um hóp unglinga kemur hún að
engu gagni. Þeim er lenging
námstímans þvert á móti þján-
ing, sem dreifir huga þeirra og
gerir þá áhugalausa fyrir öll-
um störfum, bóklegum og verk-
legum. Niðurstaðan af skólavist
þeirra er sú að þeir spilla skóla
vistinni fyrir öðrum ungling-
um, torvelda kennslustörfin og
koma áhugalausir slæpingjar út
úr skólanum.
Þó að ekki sje fengin mikil
reynsla af hinum nýju fræðslu-
lögum, sem í aðalatriðum stefna
í rjetta átt, er þessi fulyrðir.g
þó ekki út í bláinn. Það er frá-
leitt að ætla sjer að kúga alla
unglinga undantekningarlaust
til tveggja ára framhaldsnáms.
Það er eins mikil vitleysa eins
og að láta sig framhaldsnám
unglinga engu máli skipta yf-
irleitt.
Skólar og
atvinnulíf.
Hin nýja skólalöggjöf okkar
íslendinga er merkilegur áfangi
í baráttu þessarar þjóðar, í senn
fyrir fullkominni alþýðumennt-
un og æðri menntun. En á fram
kvæmd hennar er gat við gat.
Það er ekki hægt að komast
á snið við þá staðreynd að ís-
lenskir skólar beina almennt
hugum nemenda sinna burtu
frá þeim störfum, sem þjóðinni
eru nauðsynlegust, þ. e. fram-
leiðslustörfum til lands og sjáv-
ar.
Afleiðing þessara áhrifa
skólanna er hið gífurlega jafn-
vægisleysi, sem einkennt hefur
íslenskt þjóðlíf síðasta áratug-
inn.
En það er ekki nóg að hafa
fengið fullkomna fræðslulög-
gjöf, jafnvel þó hún veki at-
hygli meðal frænda okkar á
Norðurlöndum, eins og nýlega
var sagt frá í íslenskum blöð-
um. Úr íslenskum skólum verð-
ur að koma fólk, sem vill vinna
nauðsynleg störf í þjóðfjelag-
inu. Ekkert þjóðfjelag, ekki einu
sinni hið íslenska getur til
lengdar haldið uppi fullkomnu
skólakerfi, ef æska þess verður
að skólagöngunni lokinni ófær
til þess að vinna líkamlega
yinnu í sveit eða við sjó.
Það er ósanngjarnt að kenna
skólunum algerlega þann flótta
frá framleiðslustörfum, sem átt
hefur sjer stað hjer á landi
undanfarin ár. En það andrúms
Joft, sem ríkir í mörgum þeirra,
á þó sannarlega sinn þátt í hon-
um.
Ðanskan og
mentaskólarnir.
Fyrst minnst er á skólamál
kemst jeg ekki hjá að drepa á
dönskukennsluna og mennta-
skólana. Að því er jeg veit best
er danskan ennþá kennd í öll-
um bekkjum þeirra. Stúdentar
munú þannig fá 6—8 ára
kennslu í þessu tungumáli en
hinsvegar er þeim kennd
franska í tvö ár en þýska í
3—4. Ensku læra-þeir í 6 ár.
Nú er það sjálfsagt að íslend-
ingar læri eitt Norðurlanda-
mál til hlýtar og er ekki óeðli-
legt að það sje danska þótt
norska eða sænska kæmi að
alveg eins góðu haldi. En hvað
á það að þýða að vera að kenna
þetta tungumál í allan þennan
árafjölda? Það vita raunar all-
ir, sem lokið hafa stúdentsprófi
og margir fleiri, að varla nokk-
ur nemandi lærir orð í dönsku
að loknu gagnfræðaprófi. En
danskan heldur samt áfram að
standa á stundaskránni næstu
3 ár, tvisvar eða þrisvar í viku.
Það á að breyta þessu. Það á
að draga úr dönsku kennslunni
og auka kennslu t. d. í frönsku,
þannig að fólk með stúdents-
menntun geti bjargað sjer sæmi
lega á því máli. Þessari tillögu
er hjermeð varpað fram til
skjótrar athugunar.
„Eitt síldarleysis-
sumar“.
Alþýðublaðið ræddi fyrir
nokkru örðugleika útgerðarinn-
ar vegna aflabrests undanfar-
inna síldarvertíða, jafnframt
benti blaðið á nauðsyfi þess að
ríkisstjórnin gerði ráðstafanir
til þess að koma útvegsmönn-
um til hjálpar. I tilefni af þess-
ari grein kemst Tíminn þannig
að orði:
„Hjer er vissulega hreyft
máli, sem ríkisstjórnin má ekki
sýna tómlæti. En vel sýnir það
afleiðingarnar af óstjórn und-
anfarinna ára, að hagur útgerð-
arinnar skuli ekki vera betri
en svo eftir hið mikla góðæri,
sem hún hefur búið við um
skeið að henni skuli þannig
reynast eitt síldarleysissumar
um megn“.
Sennilega hefur Tíminn með
þessum ummælum sínum sleg-
ið öll sín fyrri met í fíflalátum.
Öll þjóðin hefur undanfarnar
vikur beðið milli vonar og ótta
eftir úrslitum síldarvertíðarinn
ar. Þegar líkur benda til að hún
bregðist fjórða sumarið í röð
og menn taka að ræða, hvernig
skuli snúast við afleiðingum
þeirrar válegu staðreyndar er
þetta framlag Tímans til þeirra
umræðna.
Hann hefur ekki ennþá frjett
um það að síldarvertíðin hefur
brugðist fjögur ár í röð!!
Hann heldur því blákalt fram
að bátaútvegurinn hafi undan-
farið búið við góðæri. Erfiðleik-
ar hans eftir „eitt síldarleysis-
sumar“ sjeu hinsvegar „óstjórn
undanfarinna ára“ að kenna!!
Það er mikið álitamál, hvort
það er ómaksins vert að ræða
þjóðmál við menn eins og rit-
höfunda Tímans, menn sem svo
gjörsamlega er freðið fyrir vit-
in á að þeir skynja ekki örlaga-
ríkustu atburði þjóðlífsins.
Útgorðarmenn og sjómenn,
hvert mannsbarn á íslandi, sem
vaxið er til vits og ára, veit að
sumarið í sumar er fjórða sum-
arið í röð, sem síldarvertíðin
bregst. Það fer þessvegna svo
fjarri því að bátaútvegurinn,
sem í mörgum veiðistöðvTirh
byggir afkomu sína að mestu
leyti á síldveiðunum, hafi búið
við góðæri s. 1. fjögur ár. Hon-
um hefur þvert á móti verið
fleytt áfram með hallærislánum
og útgerðarmenn og sjómenn
hafa átt við einstæða örðug-
leika að etja. T. d. um þýðingu
aflabrestsins þessi fjögur sum-
ur fyrir bátaútveginn, má nefna
að talið er að tvö útgerðarfyrir
tæki á Isafirði, sem eiga hag
sinn mjög undir síldveiðinni
kominn, hafi á þessu tímabili
beðið allt að 20 miljón króna
óbeint tjón af síldarleysinu mið
að við að aflast hefði í meðal-
lagi. Þannig mætti nefna dæmi
um beint og óbeint tjón útgerð-
arfyrirtækja í fleirj veiðistöðv-
um.
En þetta veit Tíminn ekkert
um. Hann man bara eftir einu
síldarleysissumri, sumrinu, sem
er að líða.
Orsakir
gleymskunnar.
Hverjar skyldu vera orsakir
þessarar gleymsku? Það væri
gaman að vita. En það þarf
ekki að grafa djúpt eftir þeim.
Tíminn man fyrst og fremst
eitt. Hann veit að hann hefir
fyrst og fremst eitt hlutverk.
Það er ekki að taka af viti þátt
í umræðum um ráðstafanir til
bjargar bátaútveginum eftir
fjögur síldarleysissumur. Það
er alt annað. Hlutverk Timans
er miklu háleitara. Það er að
kenna pólitískum andstæðing-
um um vandkvæði útvegsins,
skella skuldinni á fyrverandi
ríkisstjórn, Ólaf Thors og Sjálf
stæðisflokkinn. Þessu gleymir
Tíminn aldrei, að hversu átak-
anlegu flóni, sem hann gerir
sig með málflutningi sínum.
Hvers þarfnast
útgerðin?
Bátaútvegurinn kemur í
haust báglegar staddur út úr
síldarvertíðinni en nokkru sinni
fyrr. A mörgum útgerðarfyrir-
tækjum hvíla auk hárra stofn-
lána vegna bátakaupa, eitt eða
fleiri síldarkreppulán vegna
undanfarinna aflaleysissumra.
Við þetta bætist gífurlegur tap-
rekstur þess sumars, sem nú er
að líða.
Það er engin furða þótt farið
sje að tala um að bátaútvegur-
inn þarfnist skuldaskila. Hag
þessarar atvinnugreinar er svo
komið að hún rís ekki undir
skuldum sínum. Gjaldþrot mik-
ils hluta vjelbátaútvegsins væri
hinsvegar áfall, sem hafa mundi
ófyrirsjáanlegar afleiðingar fyr
ir atvinnulíf landsmanna í
heild.
En það væri ekki nóg þótt
vjelbátaútgerðinni yrðu veitt
skuldaskil eða gjaldfrestur á
skuldum sínum. Það, sem út-
gerðin þarfnast er tóm til þess ' Svo mörg eru þau orð. Hvern
að byggja sjálf upp efnahag þarf að undra þótt „fjeiaga"
sinn. Útgerðarmeftn verða Þórodd varðaði lítið um „al-
framvegis að fá að borga tap- þjóðarhag“ eftir að hafa heyrt
skuldir sinar og afskrifa hin þessa „trúarjátningu“, sem
rándýru skip sín áður en þeir Moskvaskóli kommúnista kenn-
eru krafðir um einn eyri í
skatta til ríkissjóðs. Breyting
ir nemendum sínum?
Það, sem athyglisverðast er
skattalaga í þessa átt myndi vjg ,,trúarjátninguna“ er það að
hafa varanlegri áhrif til hags- eiðstafurinn er fyrst cg frernst
bóta fyrir vjelbátaútveginn en stíiaður upp á hollustu við
skuldaskil eftir einstök afla- Rússland og hagsmuni þess. Þar
leysistímabil. Löggjafinn verð- sem minst er á .föreigaiJa« j
ur að gera sjer þaó ljóst að á henni er ekki átt vjð „ÖTeigií
meðan skattheimtu er þannig ' allra landa-, heldur hjna ráð_
háttað í landinu að þegar at- j andi kliku, sem stjórnar R,úss-
vinnurekstrinum gengur sæmi- landj Það er sá ,)öreiga>. ]ýCur>
lega þá sje svo að segja hver sem kommúnistar allra landa
eyrir af honum tekinn, hljóta eru látnir £Verja hollustueiða
skakkaföllin að raska rekstrar- , eing 0g sjest at annari máls-
möguleikum hans um leið og j grein játningarinnar.
þau skella á. Atvinnufyrirtæk- '
Þannig hníga öll rök í þá átt
að sanna algera undirgefni
kommúnista, hvar sem þeir eru
, _ , * í heiminum, undir Moskvavald
þær að rikissioður verður að , . , - ,
.... .......... io og hagsmum þess. Islenska
in hafa þá ekki til neinna vara- |
sjóða að grípa. Afleiðingar;
þessa fyrirkomulags eru svo'
gangast fyrir bjargráðaráðstöf-
unum þegar skakkaföllin dynja
yfir.
Það má segja að það þýði lítt
að sakast um skattalög nú. En
hjá því verður ekki komist að
benda á, á hversu tæpt vað það
þjóðfjelag teflir, sem hefir þá
meginstefnu í skattamálum að
koma í veg fyrir að atvinnu-
fyrirtæki þess safni varasjóð-
um til þess að standast skakka-
föll misjafns árferðis. Með
slíkri stefnu tekur ríkissjóður
kommúnista varðar þessvegna
ekkert um það, hvort atvinnu-
leysi og vandræði steðja að ís—
lenskum verkalýð. Sarnkvæmt
eiðstaf foringja þeirra eru þeir
fyrst og fremst skyldir til að
berjast fyrir „hagsmunum Sov
jetríkjanna og sigri heimsbylt-
ingarinnar“.
Eduard B'enes.
Eduard Benes er látinn. Með
honum er fallinn frá einn merk
beinlínis á sig siðferðilega skuld ^ asti og ágætasti baráttumaður
bindingu um að hlaupa undir lýðfrelsis og mannr'jettinda á
bagga þegar illa árar. j 20. öld. Benes hóf merki hinn-
Þess verður þessvegna að ar tjekknesku sjáifstæðisbar-
vænta að hið opinbera mæti ^ áttu gegn hrörnandi veidi FJabs
vandkvæðum íslensku vjelbáta borgara. Það varð hlutskifti
útgerðarinnar vegna fjögra síld hans að fara með utanríkismál
arleysissumra með skilningi og Tjekka fyrstu ár sjálfstæðis
að þessum grundvallaratvinnu- þeirra undir forystu Masaryks
vegi þjóðarinnar verði veitt hins eldra. Að honum látnum
nauðsynleg aðstoð til þess að varð Benes forseti landsins. En
komast yfir örðugleikana. En fyrir nokkrum mánuðum hrakti
fyrst og fremst þarfnast hann ofbeldisstjórn kommúnista
þó tóms til þess að mega byggja þennan frelsisfrömuð Tjekka
sig upp sjálfur. frá völdum farinn að heilSu. í
svipaðan mund andaðist Masa-
ryk hinn yngri, nánasti sam-
starfsmaður hans. Yar að
flestra áliti ekki alt raeð feldu
I skóla þeim, sem rússneski um dauða hans Þannjg enj þpir
kommúnistaflokkurinn rekur í báðirj Masaryk og BeneS) horfn
Moskvu fyrir flugumenn sína, jr af stjórnmálasviði Tjekkó-
frá ýmsum löndum kendur slóvakíu. í röðum stjórnmála-
Trúarjátning
kommúnista.
er við Lenin gangast „nemend-
urnir“ undir trúarjátningu, sem
manna Evrópu hefir orðið mik-
ið skarð íyrir skildi. Þjóð þeirra
þeir síðan verða að lifa eftir í Benes Qg Masaryks hefir mist
hvívetna. Trúarjátning þessi er ástsæ]ustu ]eiðtoga sina. M4
mikið vera ef henni er það
ínum að
heyra Gottwald og klíku hans
flytja ræður við líkbörur hinna
látnu leiðtoga.
svohljóðandi:
„Jeg lofa að vera hermaður (huggun 7'söknuði
byltingarinnar og talsmaður
hinnar skefjalausu stjettabar-
áttu jnnan allra fjöldasamtaka
verkalýðsins og á vinnustöðv-
um hans.
Jeg lofa að berjast æfinlega
fyrir hagsmunum Sovjet ríkj-
anna og sigri heimsbyltingar-
innar.
SkoðanaköraHm
í Bretland.
Áreiðanlegt breskt blað hefir
fyrir skömmu efnt til skoðana-
sem nauðsynlegar eru í barátt-
unni fyrir hagsmunum öreig-
anna.
Jeg lofa að undirgangast af ^ konnunar j Bretlandi um styrH-
lífi og sál í járnhörðum sjálfs- leika hlutfoll hinna pólitísku
aga öll boð og baráttuaðferðir, flokka - landinu Niðurstoður
skoðanakönnunarinnar, sem
framkvæmd var með hinni svo-
kölluðu Gallup aðferð sýndu að
Jeg geri mjer ljóst að jeg verkamannaflokkurinn hefir
muni sæta hinni þyngstu refs- j tapað verulega af fylgi slnn
ingu byltingadómstólsins og sjðan að hann
vann stórsigur
dýpstu fyrirlitningu öreiganna ( sjnn á íhald£flokknum sumar_
ef jeg svík hina Rauðu fylk-^ið 194ð
mgu
Framli. á bls. &