Morgunblaðið - 18.09.1948, Blaðsíða 8

8
rtORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 18. sept. 1948
Útg.: H.í. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Eitstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á mánuði, innanlands,
kr. 12,00 utanlands.
í lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura með Lesbók.
.Rjettindi og skyldur
opinberra starísmanna
ÞAÐ fyrirbrigði íslenskra stjórnmála og opinbers rekstrar,
sem hvað mestri gagnrýni hefur sætt, ekki aðeins utn þessar
mundir, heldur og oft áður, er fjöldi þeirra nefnda, sem skip-
aðar hafa verið til margskonar starfa. Hafa menn látið þá
ökoðun í ljós að með því að fækka þessum nefndum að mun
væri hægt að spara ríkissjóði stórfje og Ijetta jafnframt
byrðum af almenningi.
Þeirri staðreynd verður ekki neitað með rökum ao mikill
fjöldi nefnda er hjer starfandi. Það er líka vitað að margar
þeirra gera lítið gagn og sumar eru gjörsamlega þarflausar.
Slíkar nefndir er auðvitað sjálfsagt að leggja niður.
En í umræðunum um nefndafarganið manna á meðal og
í sumum blöðum gætir oft barnalegs misskilning':.. Menn
telja sjer og öðrum trú um að fækkun nefndanna sje eitt-
hvert bjargráð, sem leysi jafnvel flóknustu vandamál þjóð-
íjelagsins. Þannig álíta sumir að niðurskurður nefnda myndi
spara ríkissjóði miljónir króna. Aðrir álíta að hægt sje að
nota hið sparaða fje til áhrifamikillar atlögu við dýrtíð og
verðbólgu í landinu.
Það væri ánægjulegt ef f járhagsvandamál hins opmbera og
verðbólgan væru ekki erfiðari viðfangs en svo að hægt væri
að ráða niðurlögum þeirra með því að fækka nefndum. En
sannleikurinn er sá, að þótt sjálfsagt sje að þrífa til og leggja
niður ónauðsynlegar nefndir, þá sparar sú ráðstöfun ríkis-
sjóði sáralítið fje, e. t. v. nokkra tugi eða hundruð þúsunda
króna. Sá sparnaður hrekkur því örskammt til þess að greiða
upp með t. d. skuldir Síldarverksmiðja ríkisins, Skeiðsfoss-
virkjunarinnar og fleiri fyrirtækja, sem ríkissjóður er í á-
byrgð fyrir. í baráttunni við dýrtíðina hefur hann líka litla
þýðingu.
En þrátt fyrir þessar staðreyndir er auðvitað sjálfsagt að
afnema það af þessum nefndum, sem ónauðsynlegt er. Það
er hinsvegar ástæðulaust að leggja eyrun við fullyrðingum,
sem við engin rök hafa að styðjast um áhrif þeirrar ráðstöf-
unar.
En það er annað mál, sem gjarnan má minnast á í þessu
sambandi. Það er, hvernig opinberir starfsmenn vinna störf
sín hjer á landi. Mikið brestur á að þau sjeu þannig af hendi
ieyst að viðunandi sje fyrir þjóðfjelagið. Það er bókstaflega
ein versta plága borgaranna að ná tali af embættismönnum
sínum, forstjórum, nefndarformönnum og nefndarmönnum,
sem hafa svo að segja öll ráð almennings í hendi sjer.
Það væri mikil og þörf umbót ef þeirri breytingu yrði á
komið að opinberir starfsmenn á íslandi væru yíirleitt á
skrifstofum sínum þegar þeir eiga að vera það, ekki aðeins
skrifstofuliðið heldur einnig forstjórar og skrifstofustjórar,
nefndaformenn og nefndarmenn. Það myndi spara margár
símahringingar og mörg spor dauðleiðra og örvæntingar-
fullra borgara.
Til þess ber annars brýna nauðsyn að ekki dragist mikið
lengur en orðið er að sett verði löggjöf um rjettindi og skyld-
ur opinberra starfsmanna.
Fyrir nokkrum árum var samþykkt á Alþingi þingsálykt-
unartillaga, J^ar sem ríkisstjórninni var falið að undir-
búa frumvarp að slíkri löggjöf og leggja það síðan fyrir Al-
þingi. En síðan hefur ekkert gerst í málinu. Ekki hefur
heldur heyrst að unnið væri að undirbúningi þess. Við svo
búið getur ekki staðið lengur. Það verður að setja almennar
reglur um rjettindi og skyldur opinberra starfsmanna. —
Ástandið í þessum málum er að verða óþolandi og fer raunar
versnandi með hverju árinu sem líður. Þess verður þess-
vegna að vænta að núverandi ríkisstjórn taki rögg á sig og
leggi fyrir næsta þing frumvarp um þessi efni. Alþingi getur
ekki látið standa á sjer að afgreiða slík lög. Það hefur á
undanförnum árum gengið rösklega fram í að skapa víðtæk-
ara skrifstofuvald í landinu en nokkru sinni hefur verið ti
hjer. Það verður þessvegna að ljetta almenningi viðureign-
ina við þetta skrifstofuvald með því að sjá um að embættis-
mennirnir, sem sitja á skrifstofunum, sjeu til viðtals og
vinni störf sín eins og annað fólk.
UR DAGLEGA LIFINU
íslenskir hestar
í útlegð.
FREGNIN um, að náðst hafi
samningar um sölu 300 ís-
lenskra hesta til Spánar hefur
vakið upp gamalt viðkvæmt
mál, en það er hvort rjett sje,
að flytja út íslenska hesta.
Hvort þeir eigi ekki ósköp bágt
í útlegðinni. Það sje illa með
þá farið og síðast en ekki síst
þjáist vesalings skepnurnar af
heimþrá.
Kona, sem skrifar um þetta
mál, segir meðal annars:
„Hafa hestaeigendúr og hesta
vinir athugað vandlega hvort
það sje rjett og mannuðlegt, að
taka litlu íslensku hestana okk-
ar nauðúga af landinu. Verður
nokkur ríkari fyrir það“.
•
Fallega hugsað
— en.
ÞAÐ efast enginn um, að
þetta er fallega hugsað og vel
memt hjá brjefritara. — Henni
rennur til rif ja, að íslenski hest-
urinn verði innan um ókunn-
uga í framandi löndum. Hún
minnist kannske frásagnar um
islensku hestana, sem seldir
voru til að vinna í kolanámun-
um bresku. Vafalaust á konan
góðar endurminningar um
hesta, eins og flestir íslending-
ar, sem komnir eru tii vits og
ára.
En það er ábyggilega óþarfi
að óttast um afdrif þeirra ís-
lensku hesta, sem sendir eru til
suðlægra landa. — Það er að
minnsta kosti óþarfi á meðan
við gerum ekki betur við „þarf-
asta þjóninn“, en raun ber vitni.
•
Hvernig er farið
með „þarfasta
þjóninn?“
ÞEIR, sem sjeð hafa útigangs-
stóð í mörgum hjeruðum þessa
lands, að haustlagi og vetrar-
lagi, jafnvel í þeim sýslum, sem
frægastar eru fyrir góð-hesta
og hestauppeldi, harma það
sannarlega ekki, þótt nokkrir
íslenskir hestar komist til suð-
lægra landa og bíti þar safa-
meira gras en hjer er að fá.
Þeir, sem hafa sjeð — og því
hefur verið lýst á prenti —
hvernig tugir hesta eru lokaðir
inni í tiltölulega þröngri girð-
ingu þar sem þeir hafa bitið
hvert einasta strá og cru byrj-
aðir að naga viðinn í hliðum og
girðingarstaurum, þeir hafa
sannarlega ekki áhyggjur af
því, að nokkrir þeirra sjeu flutt
ir tjl sólríkari landa.
•
Tilfinningar
hestanna.
OG þeir íslendingar eru vafa
laust margir, sem hefur runnið
til ryfja, er þeir hafa sjeð hesta
standa í höm í íslenskum ill-
viðrum og jarðbönnum aðhlynn
ingarlausa með öllu.
Það hefur held-ur ekki ávallt
verið til sóma hvernig þarfasti
þjónninn hefur komið undan
vetrinum, grindhoraður.
Nei, það er óþarfi að hafa
áhyggjur af hestaúíflutningi
frá íslandi.
Um tilfinningar hesta og
hvort þeir hafa útþrá eða heim-
þrá skal jeg ekkert um segja,
en trúlega þykir mjer, að þeir
verði fegnari en svo að komast
úr kuldanum og hornum hjer á
íslandi, að þeir þjáist af heim-
þrá.
Happdrætti fyrir
börn.
RÍKISSKULDAHAPPD-
RÆTTIÐ nýa er að sjálfsögðu
enginn barnaleikur, en hins-
vegar er það ágætis happdrætti
fyrir börn. Og skal það nú
skýrt nánar.
Margir foreldrar hafa það
fyrir sið, að leggja peninga á
sparisjóðsbók fyrir börn sín og
geyma það og láta það ávaxt-
ast þar til þau eru orðin full-
orðin. Það er góður siður. En
með hinu nýa ríkisskuldahapp-
drætti er hægt að gera tvennt
í senn, geyma peninga fyrir
börn og veita þeim um leið von
í vinning.
Mjer er kunnugt um, að þó
nokkuð margir hafa komið
auga á þetta og ætla einmitt að
gefa börnum sínum happdrætt-
isskuldabrjef. Þess vegna kalla
jeg þetta happdrætti fyrir börn,
þótt fullorðnir taki að sjálf-
sögðu þátt í því.
•
Húsnæðislausir
þjófar.
MÖRGUM Reykvíkingum
hefur fallið sæmilega í geð til-
lagan um, að Steinninn yrði
gerður að safnahúsi fyrir
Reykjavík. Og það er útlit fyrir
að hann geti orðið það fyr en
marga hefur grunað.
Ástandið er þannig nú, að
það skortir tilfinnanlega hegn-
ingarhús í landinu. Það er allt
af verið að tala um, að það
þurfi meira kjallarapláss fyrir
drykkjuróna, en enginn minnist
á, að það ganga þjófar og svik-
arar lausir, sem ekki hafa tekið
út hegningu sína, vegna þess,
að það er ekki til húsnæði fyrir
þá.
Vafalaust verða gei ðar ráð-
stafanir til þess á næstunni, að
byggð verða hegningarhús til
að hýsa þá menn, sem hlotið
hafa dóma fyrir afbrot.
Maður, sem er kunnugur þess
um málum hefur sagt mjer, að
það horfi blátt áfram til stór-
vandræða, að láta alla þjófana
ganga lausa, eins og nú er.
e
Ekki hálf hegning.
Á MEÐAN menn eru dæmdir
til hegningarhúsvistar fyrir af-
brot sín verður vitanlega að
láta þá afplána sína hegningu
þegar í stað. Nú kemur það fyr-
ir, að menn eru með marga
dóma, sem þeir hafa ekki tekið
út. Þeir leiðast inn í glæpa-
brautina aftur og aftur í þeirri
von, að það verði seint, sem
þeir verði látnir taka út hegn-
inguna.
Á meðan ástandið er þannig
er það ekkert betra, en þegar
lögregluþjónninn sagði við
glæpamanninn: „Bíddu á með-
an jeg sæki handjárnin“.
MEÐAL ANNARA ORÐA . . . .
Bresku herirnir reröa siækhaðlr
Eftir Astley Hawkins,
frjettaritara Reuters.
LONDON.
BRESKA stjórnin hefir á-
kveðið að hefja mikla herferð
til þess að efla hervarnir ríkis-
ins. Til allra hugsanlegra ráða
verður gripið til að fá fólk til
að ganga í herinn, og næstu
mánuðina má breskur almenn-
ingur búast við síauknum liðs-
smölunarræðum, auglýsingum
og kvikmyndum um sama efni.
Kjörorð herferðarinnar er: Eyð
ið frístundum yðar í þjónustu
Bretlands.
Öllum ráðum og fjölmörgum
aðferðum verður beitt.
• •
STÆKKUN
HERJANNA.
Meginmarkmið herferðarinn-
ar er, að bæði fastaher Breta
og heimaher verði næsta vor
orðnir mun stærri en þeir
eru núna. Fyrir þann tíma er
þannig ætlast til þess að heima
herinn hafi aukist um að
minsta kosti 100,000 menn —
að í honum verði 150.000 með-
limir í stað þeirra 50.000, sem
til hans teljast í dag.
HEIMAHERINN.
Þessu takmarki á að ná með
sjálfboðaliðum. Fyrst og fremst
verður þó lögð áhersla á að fá
reynda menn í heimaherinn,
enda er til þess ætlast, að þeir
verði þungamiðja þess hers.
Menn, sem gegndu herþjónustu
í styrjöldinni, þykja vitanlega
mjög liðtækir. enda er reynsla
fengin fyrir því, að þeir eru
öðrum fremri við að þjálfa þá
unglinga, sem nú koma í vara-
liðssveitir heimahersins eftir
að hafa lokið eins árs herskyldu
tíma sínum í fastahernum.
• •
VARALIÐ.
Breska herstjórnin lítur á'
heimaherinn sem nokkurskonar
varalið. Meginmarkmiðið með
þessum her er að hægt verði
að grípa til þjálfaðra manna og
flytja þá yfir í fastaherinn, þeg-
ar mikið liggúr við. Herstjórnin
gerir sjer það þvi ljóst, að varn
arkerfi Breta er ekki fullkom-
ið, nema því aðeins að heima-
herinn sje starfandi og öflugur.
Og herstjórnin veit eínnig og
hefir lengi vitað,' að komi til
nýrrar styrjaldar, mundi hún
, ekki hvað síst reyna á varn-
irnar heimafyrir.
En það er fleira en heimaher-
inn og fastaherinn, sem yfir-
herstjórnin breska ætlar að leit
ast við að efla næstu mánuðina.
Flotinn er sæmilega staddur og
má heita að hafa nægilega
marga liðsmenn, en flugherinn
skortir tilfinnnlega bæði flug-
menn og allskonar aðstoðar-
menn.
• •
FLU GHERINN.
Meir en miljón karlmenn og
konur hafa verið skráð úr flug-
hernum og horfið til fyrri starfa
sinna frá því að stríðinu lauk.
Svo er komið, að heita má að
aðeins um 100.000 þjálfaðir
menn sjeu nú í flughernum, og
þjónustutímabil margra þeirra
er brátt á enda. Ofan á þetta
bætist svo, að flughernum geng
ur illa að fá nægilega marga
nýliða, en mörg skilyrði þarf
að uppfylla til þess að þykja
liðtækur í hann.
• •
HVAÐ VELDUR?
Ymsar ástæður eru auðvitað
Frh. á bls. 8.