Morgunblaðið - 21.10.1948, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 21- t»kt. 1948
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík,
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgCarxn.).
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 10,00 á znánuSi. tnnanland*,
kr. 12,00 utanlands.
f lausasölu 50 aura eintakið. 75 aura meO Lesbók.
Skýrsla og áætlun
ríkisstjórnarinnar
SKÝRSLA sú, sem ríkisstjórnin flutti á Alþingi í fvrra-
dag um Marshall-áætlunina og afstöðu íslands til hennar,
sannar þrjú þýðingarmikil atriði, sem þjóðin öll verður að
gera sjer ljós.
Það er fyrst þessara atriða, að við Islendingar hlutum að
taka þátt í efnahagssamvinnu og endurreisnaráformum Vest-
ur Evrópu. Utanríkisráðherra sýndi fram á það með óhrekj-
andi rökum, hvernig meginhluti allra viðskipta okkar við
útlönd hafa verið við þessar þjóðir. Við höfum selt þangað
mestan hluta útflutningsframleiðslu okkar og keypt þaðan
nær allar nauðsynjar okkar. Örlög okkar og þessara þjóða
eru þessvegna nátengd. Af þessari ástæðu einni saman hlut-
um við að taka þátt í viðreisnarbaráttu þessara þjóða, enda
þótt við hefðum ekki þurft á stuðningi að halda sjálfir. En
sannleikurinn er sá að þó að íslendingar söfnuðu sjóðum í
síðustu styrjöld og þó að þeim sjóðum væri vel varið, þá
höfðum við samt engan veginn efni á að neita þátttöku í
efnahagssamvinnu Evrópu.
Annað atriði er það að við höfum þegar haft mikið gagn
af þessari samvinnu. Afurðasala okkar til hernámssvæðis
Vesturveldanna í Þýskalandi er að mestu leyti árangur af
fyrirgreiðslu og aðstoð Efnahagssamvinnustofnunarinnar í
Washinton. Án þessarar afurðasölu væri jafnvel togaraút-
gerðin nú illa á vegi stödd. Sala síldarafurða fyrir dollara til
Þýskalands og Austurríkis er einnig árangur þessarar sam-
vinnu. Sala hraðfrysta fiskjarins nú fyrir skömmu er þó
stærsti og þýðingarmesti árangur hennar að ógleymdum
stuðningnum til þess að kaupa verksmiðjur, skip og tæki til
eflingar síldariðnaðinum hjer við Faxaflóa. Þriðja atriðið,
sem til athugunar kemur í þessu sambandi er það, að þessi
samvinna Evrópuþjóða með stuðningi fjármagns og tækni
lýðvelda Vesturheims, skapar íslensku þjóðinni einstakt
tækifæri til þess að lyfta nýjum Grettistökum í baráttu henn-
ar fyrir umbótum í landi sínu.
Mönnum finnst áætlun sú, sem viðskiptamálaráðherra
skýrði frá að gerð hefði verið og send Viðreisnarstofnun
Evrópuþjóðanna í París, vera djarfleg og jafnvel draumóra-
kennd. En getur nokkur mótmælt því að hvert einasta atriði
hennar hafi við gild rök að styðjast?
Hitt er svo allt annað mál, að til þess að við fáum komið
fram öllum þeim framkvæmdum, sem þar eru ráðgerðar,
þarf fleira að koma en þessi áætlun eða rjettara sagt óska-
iistí íslensku ríkisstjórnarinnar um nauðsynlegar verklegar
framkvæmdir og eflingu atvinnulífsins.
En bæði við og aðrar þjóðir, sem svipaðar áætlanir hafa
gert, vitum að hver einstök þjóð getur ekki komið öllum
sínum óskum fram.
Við íslendingar, sem getum fært gild rök að nauðsyn hinna
í'áðgerðu framkvæmda, verðum hinsvegar að vona að óskir
okkar verði í sem ríkustum mæli teknar til greina. En rík-
isstjórnin hefur í þessari áætlun, sem gerir ráð fyrir 542,8
milj. kr. útgjöldum til margvíslegra framkvæmda, sett mark-
ið hátt og það hlaut hún einnig að gera. Fáir þjóðir Evrópu
eru jafn skammt komnar áleiðis í uppbyggingu iðnaðar síns
og við íslendingar. Þessvegna var ekkert eðlilegra en að rík-
isstjórnin tæki t. d. lýsishersluverksmiðju, sementsverk-
smiðju og áburðarverksmiðju upp í framkvæmdaáætlun sína.
En tilgangurinn með þessari áætlun um stórfeldar fram-
kvænadir í landinu er ekki sá að gera íslensku þjóðina háða
Bandaríkjunum og dollarasvæðinu um allan aldur. Hann er
þvert á móti sá, eins og fram kom í ræðum ráðherramia á
Alþingi, að skapa jöfnuð í viðskiptum okkar við dollara-
svæðið að hinum fjórum árum viðreisnaráætlunarinnar
loknum, gera þjóðina efnalega sjálfbjarga. Það er af þessari
ástæðu fyrst og frémst, sem íslenska þjóðin fagnar hinni
djörfu og glæsilegu áætlun ríkisstjórnarinnar um stórfeld-
ar umbætur og framkvæmdir í landi hennar í náinni sam-
vinnu við þær þjóðir, sem hún um allan aldur hlýtur að
eiga samleið með í baráttunni fyrir efnahagslegu öryggi,
frelsi og lýðræði.
AJdveríi áhrífar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Fjögra ára
áætlunin
ÞAÐ er ekki talað um annað
meira en fjögra ára áætlun rík-
isstir,"narinnar og ræður utan-
ríkisráðherra og viðskiftamála-
ráðherra, sem þeir hjeldu á Al-
þingi í fyrradag.
Og það er að vonum, að menn
ræði slík stórtíðindi, seni hjer
eru á ferðinni.
I áætlun ríkisstjórnarinnar
um verklegar framkvæmdir á
næstu árum kemur fram sá stór
hugur, sem menn kunna við.
Þegar forystumenn þjóðarinnar
ganga á undan og sýna slíka
trú á land og þjóð, sem lýsir
sjer í K viðreisnartillögunum
hljóta borgararnir að fá trú á
framtíðina, trú á sjálfa sig og
trú á landið.
•
Hugsjónir rætast.. .
HUGSJÓNIR bestu sona þjóð
arinnar, sem þeir lýstu svo vel
í ræðum, ritum og ljóðum sín-
um, eru að rætast. Það á að
virkja vatnsaflið betur en
nokkru sinni fyr, hagnýta afl
hveranna, færa heim feng af
hinum auðugu fiskimiðum með
fullkomnustu tækjum, efla land
búnaðinn með nýtísku vjelum.
Með framkvæmd þeirra áætl-
ana, sem ráðherrarnir lýstu,
verður landið byggilegra, af-
koma þjóðarinnar betri. Starf í
stað barlóms, trú og traust í
stað vonleysis og ótta.
Heill og gæfa fylgi þeim fram
förum, sem í vændum eru á ís-
landi.
•
Samstarf og
einhugur
OG nú ríður þjóðinni á, að
standa saman, vinna saman og
ganga einhuga að þeim fram-
kvæmdum, sem fyrir hendi
liggja. Til sjávar og sveita
verða menn að gera sjer Ijóst,
að verið er að gera það átak,
sem mun tryggja okkur sjálf-
um og afkomendum okkar
mannsæmandi lífsskilyrði.
Það varf ekki að efast um, að
meiri hluti þjóðarinnar skilji
hvað í húfi er. En um leið er
rjett að gera sjer Ijóst, að til
eri*niðurrifsöfl, sem munu gera
alt, sem í þeirra valdi stendur
til að spilla fyrir að viðreisnar-
áætlanirnar hepnist.
Gegn þeim öflum verða menn
að vera á verði.
o
Blindaðir menn.
BJARNI Benediktsson, utan-
ríkisráðherra, mintist á þessa
blinduðu menn í ræðu sinni. —
Kommúnistarnir, eða rjettara
sagt forystumenn þeirra munu
rísa andvigir gegn viðreisnar-
tillögunum — og hafa raunar
gert það.
Þeir starfa.samkvæmt fyrir-
skipun alþjóðafjelagsskapar,
sem hefur það eitt markmið að
vinna fyrir heimsyfirráðastefnu
austræns stórveidis.
fígúruhátíð sinni, þrátt fyrir
ákafa smölun og gjafámiða.
®
Hegðun unglinga
ARNGRÍMUR Kristjánsson,
skólastjóri Melaskólans, hefur
skrifað „Daglega lífinu“ brjef
í tilefni af orðum, sem hjer
fjellu fyrir skömmu um hegð-
un barna og unglinga, van-
rækslu skólanna að kenna nem-
endum almenna mannasiði og
gefa einkunn fyrir hegðun. Var
bent á, að það ætti, að krefjast
þess af börnum, sem taka fulln
aðarpróf, að þau kynnu sjálf-
sögðustu umgengnisvenjur sið-
aðra manna.
, Skólastjórinn bendir á, að ár
ið 1938 hafi hann gefið út leið-
beiningar fyrir unglinga í ,,A1-
Jmanaki skólabarna“, sem gefið
var út á vegum Rauða Kross
íslands. Riti þessu hafi verið
dreift ókeypis í 6 þúsund ein-
tökum. Loks getur skólastjór-
inn þess, að hann leggi ríkt á
við kennara skóla þess, er hann
stjórnar, að leiðbeina börnum
um almenna hegðun.
Fígúruhátíð og
fylgisleysi
EN það er margt. sem bendir
til, að kommúnistarnir íslensku
geti ekki blekt almenning leng
ur. Kosningarnar til Alþýðu-
sambandsþingsins sanna best,
að fleiri og fleiri eru farnir að
sjá, að stefna þeirra leiðir að
eins til glötunnar.
Og fleira bendir í sömu átt.
S.l. mánudag efndu kommún-
istar til fígúruhátíðar í stærsta
samkomusal borgarinnar til á-
góða fyrir útgáfustarfsemi mál-
gagns síns.
En þótt öll samkomuhús borg
arinnar sjeu yfirfull kvöld eftir
kvöld, nærri því án tillits til
hvað til skemtunar er, þá tókst
kommúnistum ekki að fá svo
mikið, sem hálft hús, að þessari
Skiftar skoðanir
meðal kennara
ÞAÐ er gleðilegt til þess að
vita, að einhverjir af skóla-,
mönnum landsins skuli hafa á-
huga fyrir þessu mikilsverða
atriði í uppeldismálum okkar.
En það er eitt, sem jeg hjó
eftir í brjefi Arngríms, skóla-
stjóra. Hann segir, að það sjeu
skiftar skoðanir meðal kennara
hvort rjett sje að taka þenna
þátt uppeldisins sem sjerstaka
kenslugrein.
Það var nú verra. Því þá
þyneist róðurinn.
Það væri fróðlegt að vita
hvaða rök ligeja að því, að upp-
fræðarar íslensks æskulýðs eru
á móti því, að hörnunum sjeu
kendir mannasiðir.
MEÐAL ANMARA OROA
mmiiiinin«ri«iiM»mwniwiwP»iiiCiniHuiuuiruniuinw»'
*
Breskar kvikmyndir og leikrit í Eðndaríkjunym
Eftir Pat Hefferman,
frjettaritara Reuters.
BRESKAR kvikmyndir eru
stöðugt að verða vinsælli og
vinsælli í Bandaríkjunum. —
Sama er að segja um bresk
leikrit og bresk sönglög.
Nú þegar veturinn er að
ganga í garð á Broadway í
New York ætti helst að minnast
á þetta þrent:
1) Leikritið „Eðvarð, sonur
minn“, sem er mjög vinsælt.
2) Kvikmyndina „Hamlet.
3) Sönglögin .,A Tree in the
Meadow“ og „Underneath the
Arches“.
• •
SAMKEPPNIN
ER HÖRÐ
Kvikmyndafjelögin í Holly-
wood hafa reynt að gera bresku
fjelögunum samkeppnina sem
erfiðásta með fjölda dýrra kvik
mynda, sem fóru að koma fram
í september, en engin þeirra hef
ur fengið eins mikið lof og kvik
myndin „Hamlet“ með Sir
Laurence Olivier. Einnig hefur
Olympíumyndin þótt góð.
Sjerfræðingar eru þegar farn
ir að spá því, að „Hamlet“ muni
slá öll sýningamet breskra kvik
mynda, þótt enn vanti hana
samt mikið til að ná hinni
Shakespeare kvikmyndinni
„Ilinrik V“.
Miðar að frumsýningunni í
Bandaríkjunum voru uppseldir |
mörgum vikum áður en hún fór
fram, og stjórnendur Park
Avenue kvikmyndahússins, þar
sem hún er sýnd í New York
gera ráð fyrir sýningum marg-
ar vikur fram í tímann.
9 9
..HAMLET
VINSÆLASTA
KVIKMYNDIN
Bosley Crowther, kvikmynda
gagnrýnandi New York Times,
spáði því, að ,,Hamlet“ myndi
verða vinsælasta kvikmynd í
Bandaríkjunum, það er að
segja, ef kvikmyndahúseigend-
ur um gjörvöll Bandaríkin
hefðu vit á að kaupa hana og
sýna.hana. Hún er í stuttu máli
listaverk.
Eftir þessu að dæma og mót-
tökunum, sem kvikmyndin hef-
ur fengið allsstaðar þar sem
hún hefur verið sýnd, ætti
breski fjármálaráðherrann að
vera ánægður með hana.
« •
LEIKRITIÐ „EÐVARÐ,
SONUR MINN“.
Þá- er það leikritið „Eðvard,
sonur minn“, ’með Robert Mor-
ley í aðalhlutverki. Það virðist
muni ganga í allan vetur.
Robert Morley, sagði einn
leikhúsagagnrýnandinn nýlega,
er einn stórkostlegasti Ieikari
nútíma leiklistar. Hann gefur
| kúkpersónunni sína sjerstöku
sál, hann er bæði alvarlegur,
kátur og mikill listamaður.
• ©
SÖNGLEIKIR
OG SÖNGLÖG
Og svo er bað söngurinn. —
Beatrice Lillie, bresk söngkona
hefur farið víða um Bandarík-
in og sungið í söngsýningunni
„í Bandaríkjunum“, og nýlega
er farið að svna söngleikinn
,,Einkalíf“, eftir Noel Coward
og bar fer með aðalhlutverkið
Tallulah Bankhead.
Lagið „Underneath the Arc-
hes“ eftir Bud Flanagan kom
fyrst tii Bandaríkjanna
skömmu fvrir heimsstyrjöldina.
Eftir stríðið hefur nokkuð ver-
ið gert að bví að vekja upp
gömul sönglög og þess vegna
er það la.<? nú sungið um Banda-
ríkin þvert ov endilangt.
Það sást enn betur hve Bret-
ar eru að vinna á, í grein, sem
birtist í New York Times og
var um kvikmvndir í Kanada.
Frjettaritarj blaðsins skýrði
frá bví. að nú væri aðsóknin að
breskum kvikmyndum 25 til
35 nrós^nf mmri en að banda-
rískum mvndum.
WASHINGTON — Biiist er við j.ví,
að B—-36 sprengiuflugvjelarnar, sern
nú eru í smiðum í Bandarikjunum,
geti áður langt um líður flogið 12,000
mílur í einum áfanga.