Morgunblaðið - 06.02.1949, Blaðsíða 2

f *
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudag'ur 6. febrúar 1949,
Kosningarnar í Þrótti:
Svargrein við skrifum Pjóðvilj-
ans um aðalfund fjelagsins
ÞEGAPv jeg hugleiði kosninga-
érííður þann, sem kommúnistar
4>eittú í nýafstöðnum kosning-
«íj:v, í Vörubílstjórafjelaginu
„Prótti", svo og framkomu
■ • s^reirra á aðalfundi fjelagsins, og
—-fDÚ síðast skrif þeirra í Þjóð-
viljanum. 4. þ, m., undir fyrir-
víögninni „Þróttarkosningin ó-
fögleg“, — þá dettur mjer fyrst
-•:•»' hug: Er engin lýgi svo stór
og enginn verknaður svo auð-
virðilegur, að þeir telji sjer
Ibann ekki samboðinn í barátt-
_unni við póiitískan andstæðing?
I stuttri blaðagrein er óger-
)egt að taka fyrir alt sem um
f>etta mætti segja. Jeg vel því
f>ann kostinn að svara lítillega
f>eim rangíærslum og ósannind-
um sem birtist í fyrnefndri Þjóð
viljagrein.
Greinin hefst með þvi, að frá-
/arandi formaður hafi flutt
ukýrslu stjórnarinnar um liðið
starfsár — og engar umræður
orðið um skýrsluna, þrátt fyrir
taumiausan áróður nokkurra
áfturhaldsmanna innan Þróttar
út af afgreiðslu mála á árinu.
Um þetta má segja, að það er
stutt öfganna í milli hjá komm-
únlstum. A undanförnum árum
trefur það verið venja — eins
og lög fjelagsins mæla fyrir, að
kjósa stjórn og aðra trúnaðar-
tnenn fjelagsins á aðalfundi.
k'yrverandi formenn, að Einari
Ugmundssyni undanteknum,
hafa látið sjer nægja, að púnkta
-helstu viðburði starfsársins á
tjiað. og eytt um það bil 20
<tnin. til hálftíma í að flytja þá
vkýrslugerð. Aðalfundarstörf
tóku því ekki yfirleitt óeðli-
Isga lahgan tíma.
Þegar Einar tók við for-
mensku, breyttist þetta. Hann
tók upp þá aðferð að koma með
« aðalfundi fjölmargar vjelrit-
aðar arkir, þar sem meginefnið
var „Slagorðagjálfur og áróð-
ur:I. Á aðalfundinum í fyrra
. tó.k þessi skáldsagnalestur hans
laií'/ert á annan klukkutíma.
I3etta var gert í ákveðnum til-
<íangi. — annarsvegar að æsa
♦>á upp til fylgis við sig, sem
-tninnst fylgjast með í fjelags-
tnálunum, — og hinsvegar til
t>ess, að flæma þá menn burt
af funcfinum. sem þola illa að
sitja til lengdar undir mark-
tausum oi’ðavaðli.
Fvrirtækið heppnaðist —
hann komst í formannssætið, en
hver veit það nú, hvort öll hans
•atkvæði voru lögleg?
A nýafstöðnum aðalfundi
jekk þetta öðruvísi til. Orsök-
n var sú, að 86 meðlimir Þrótt-
ar höfðu beðið Alþýðusamband
ísiands um að fyrirskipa alls-
H>erjaratkvæðagreiðslu í fjelag-
til stjórnar og trúnaðar-
■ tmannaráðs. A.S.I. varð við þess-
-ari beiðni og setti fjelaginu
Jtosningareglur og skipaði mann
i kjörstjórn.
Kosningin var með afbrigð-
.m hörð, og greiddu rúm 90%
idðlima atkvæði í kjörstjórn
ítti sseti fyrverandi formaður.
Éíar.ri Ijef bóka ásamt öðrum
ftjörstjórnarmönnum, að kjör-
Efíir Friðleif
skráin, sem kosið var eftir, væri
lögleg, athugasemdalaust. Var
honum alveg ókunnugt um, að
á henni væru menn, sem gætu
verið á kjörskrá annara fjelaga?
Að lokinni talningu atkvæða
ljet kjörstjórn bóka, að allir
menn á B-lista væru löglega
kjörnir fulltrúar, hver í sitt
sæti. og þar á meðal jeg, sem
formaður. Af þessum ástæðum
hefur fyrveranai formaður
ekki sjeð á&tæðu til að koma
með vjelritaða langloku á þenn
an fund. Nú voru háttvirtir
kjósendur búnir að kjósa, og
þrátt fyrir mikla sigurvímu og
taumlausan áróður, fjell formað
urinn og allir hans menn. Fjel-
agsmeðlimirnir höfðu gefið
skýr og ákveðin svör. — Við
viljum ekki kommúnista . í
stjórn Þróttar.
Ársskýrsla formannsins á
aðalfundinum bar þess líka
merki. Nú þurfti hann ekki
nema rúmar 10 mínútur til að
lýsa afrekunum.
I sambandi við þessa skýrslu
er sagt í fyrnefndri Þjóðvilja-
grein, að við, andstæðingar fyr-
verandi stjórnar, hefðum gjör-
samlega gefist upp við að rök-
ræða við þá um hagsmunamál
fjelagsins. Þetta er að vissu
leyti rjett. Aðgerðarleysi fyr-
verandi stjórnar, og algert virð
ingarleysi fyrir löglegum fjel-
agssamþykktum hefur gjörsam
lega gengið fram af okkur. Við
sáum því ekki ástæðu til að
tefja störf aðalfundar með því
að taka þau mál upp að nýju.
— Þó er ekki úr vegi að minna
á, að á nýbyrjuðu starfsári fyr-
verandi stjórnar var samþykkt
á fjelagsfundi að stofna skyldi
sjúkra- og styrktarsjóð, svo
hægt vrði í framtíðinni að veita
þeim fjelögum okkar, sem yrðu
fyrir miklum sjúkdómum, slys-
um eða öðrum óhöppum, fjár-
hagslegan styrk, eftir getu
sjóðsins á hverjum tíma. Stjórn
inni var falið að semja reglu-
gerð fyrir þennan sjóð og stofn-
setja hann. Árið er liðið og
hvorugt hefir verið gert.
Þá samþykkti fjelagið að fela
stjórninni að reyna að ná samn-
ingum um vinnurjettindi til
handa meðlimum Þróttar við þá
atvinnurekendur, sem ekki eru
meðlimir í Vinnuveitendasam-
bandi Islands, svo sem múrara,
trjesmiði o. fl. Það er ekki vitað,
að stjómin hafi gert neitt til að
ná slíkum samningum, þrátt
fyrir geigvænlegt atvinnuleysi
hjá stjettinni.
Þá má minna á eftirlitið út
á við, með því, að lög og reglur
fjelagsins sjeu ekki brotin, og
utanfjelagsmenn taki ekki
vinnu frá fjelagsmeðlimum. Á
því sviði hefur lítið sem ekkert
verið gert, og enginn veit, hvað
fjelagsmenn tapa mikilli vinnu
af þeim orsökum.
í fyrnefndri Þjóðviljagrein
. Friðriksson
segir, að við lýðræðissinnar höf
um enga stefnu í fjelagsmálum.
Það er þó fyrir okkar atbeina,
að fyrnefndar fjelagssamþykkt-
ir hafa orðið til, og margar
fleiri, og skal vikið að því nán-
ar seinna. I frjett Þjóðviljans
af fyrnefndum aðalfundi segir,
að þar sem fram hafi komið
kæra um, að kosningin væri ó-
lögmæt, hefði fvrverandi for-
maður afhent varaformanni
Jóni Guðlaugssvni fjelagið. Það
sanna er. að hann ætlaði að
gera þetta. hvort sem það staf-
ar af vankunnáttu hans eða
öðru verra. Jeg tók það hins-
vegar ekki í mál. og settist í
mitt formannssæti og stjórnaði,
eins og mjer bar. aðalfund til
enda. Einar Ogmundsson, sem
átti sæti í kjörstjórn, hefði
manna best átt að vita. að kosn-
ing mín í formannssæti er í alla
staði lögleg. og viðurkennt með
hans eigin undirskrift. Kæra,
sem fram kemur síðar, getur
þar engu um breytt, fyrr en úr-
skurður Sambandsstjórnar hef-
ur verið felldur.
Kommúnistar innan Þróttar
hafa í áróðri sínum m. a. hald-
ið því mjög að mönnum, að við
B-lista menn, hefðum enga
stefnu í fjelagsmálum.
Það sanna er, að á aðalfundi
fjelagsins hjelt jeg ítarlega
ræðu, þar sem jeg lýsti m. a.
stefnu þeirri, sem jeg og fjelags
stjórnin myndi beita sjer fyr-
ir, að framkvæma á þessu ári.
Þessu til sönnunar skal jeg
nefna hjer nokkur atriði úr
ræðu minni.
Jeg lýsti því yfir, að stjórnin
myndi beita sjer fyrir eftir-
farandi:
1) Að lögum fjelagsins yrði
breytt all verulega. m. a. tek-
ið upp nýtt og lýðræðislegra
kosningafyfirkomulag.
2) Að stofnsettur verði á ár-
inu . sjúkra-og styrktarsjóður
fyrir fjelagsmenn, og samin
reglugerð þar að lútandi.
3) Að reynt verði að ná
samningum við alla þá atvinnu
rekendur, sem akstur kaupa,
en eru ekki í Vinnuveitenda-
sambandi íslands.
4) Að beita sjer fyrir því við
borgarstjóra og bæjarstjórn,
að bærinn taki eins marga bíla
í vinnu til sín og' honum er
frekast unt á hverjum tíma.
5) Að, ef framkvæmdir við
Sogsvirkjunina hefjast á árinu,
þá verði Þróttur látinn hafa
forgangsrjett á öllum þeim
akstri, sem hann ræður við. og
að stöðin sjái um úthlutun á
þeim akstri til meðlimanna.
6) Að ráða sjerstakan starfs-
mann fyrir fjelagið út á við,
sem hafi það hlutverk, m. a., að
sjá um, að gerðir samningar við
vinnuveitendúr sjeu haldnir af
báðum aðilum, að taxtar fje-
lagsins sjeu ekki brotnir, að ut-
Frh. á bls. 8.
Leysa þari áburðar-
þöriina sem iyrst
Stóriðja getur síðar orð-
ið gjaldeyrisöflun
Álit Ásgeirs Þorsleinssonar verkfræðings
STOFNUN og starfræksla
áburðarverksmiðju hefir lengi
verið áhugamál manna hjer á
landi. Alt frá því, að hinir
norsku i verkfræðingar Birke-
land og Eide um síðustu alda-
mót fundu upp aðferð sína, til
að binda köfnunarefni loftsins,
og hagnýta það til áburðar, hafa
menn alið þá von í brjósti, að
hægt myndi, að nota íslenskt
fossafl til þessa iðnaðar.
Á meðan lítið var notað af
tilbúnum áburðarefnum við
jarðræktina hjer á landi, var
aðallega talað um, að reisa hjer
áburðarverksmiðju er fram-
leiddi þessa vöru í stórum stíl,
til útflutnings.
Á síðustu árum hafa bolla-
leggingarnar um þetta áburðar-
verksmiðjumál snúist um það
að framleiddur yrði köfnunar-
efnis áburður innanlands, sem
annars þarf að flytja inn, frá
útlöndum, fyrir íslenska jarð-
rækt, eins og hún er nú rekin.
Frumvarpið um
áburðarverksmiðju.
EinSog kunnugt er, liggur
fyrir Alþingi frumvarp frá ríkis
stjórninni, um stofnun áburð-
arverksmiðju, sem við það er
miðað, að fullnægt verði þörf-
um fyrir köfnunarefnisáburð
hjer innanlands. Og þessi áburð
arframleiðsla verði sett í sam-
band við Sogsvirkjunina. Sú
orka, sem þessi verksmiðja þarf,
fáist að verulegu leyti á þeim
tímum sólarhringsins, sem orka
verður afgangs frá Soginu til
almenningsþarfa.
Meirihluti landbúnaðarnefnd
ar, sem hefir haft þetta mál til
athugunar, hefir fallist á frum-
varp ríkisstjórnarinnar í megin
atriðum. Að reist verði verk-
smiðja sem miðuð yrði ríflega
við hinar innlendu áburðarþarf
ir sem gæti framleitt 5
þús. smál. á ári af köfnunar-
efni. En minnihluti nefndarinn-
ar Sigurður Guðnason, hefir
lagt fratn sjerstakt álit, þar sem
hann tekur upp hina gömlu hug
mynd, um að virkja fallvatn og
reisa þar sjerstakt orkuver fyr-
ir áburðarframleiðslu til útflutn
ings, er gæti framleitt 30—40
þús. smálestir köfnunarefnis.
Asgeir Þorsteinsson segir:
Ásgeir Þorsteinsson verkfræð
ingur hefir, sem kunnugt er,
haft mikil afskifti af undirbún-
ingi þessa máls, og lagt þar
margt til sem að gagni hefur
komið. Blaðið hefir því snúið
sjer til Ásgeirs, og spurt hann,
hvað hann hefði um þessi tvö
álit að segja. Hann komst að
orði á þessa leið:
Hjer er um að ræða sama
áhugamál beggja nefndahlut-
anna í tveim myndum. Að koma
upp áburðarverksmiðju hjer á
landi.
Meirihluti landbúnaðarnefndS'
ar vill leggja aðaláhersluna á
það, að leyst verði sem fyrst úr’
áburðarþörf landsmanna. En til
þess nægir verksmiðja, sem
framleitt getur um 5 þúsund,1
smálestir af köfnunarefni á ári.
Það er sama og 15 þúsund smá-
lestir af áburði. Verksmiðju af
þessari stærð, er óhætt að setja
í samband við Sogsvirkjunina
nýju, og Ijúka verksmiðjunni á
‘sama tíma og virkjuninni eða
árið 1952.
Byggist þetta á því að fyrir
ekki stærri verksmiðju má hafa
að verulegu leyti not af raforku
þeirri sem afgangs verður dag-
legum notum heimila og iðn-
aðar, við mjög hagkvæm kjör.
I
Útflutningsverksmiðja.
Menn geta líka gert það að
aðalatriði, að koma upp mjög'
stórri verksmiðju, sem fyrst og
fremst starfi með útflutning’
fyrir augum. Og áburðarþörf
landsmanna verði þá ekki full-
nægt, með innlendri fram-
leiðslu, fyrr en þessi stóra verk
smiðja er komin upp. Þessa
stefnu aðhyllist minnihluti.
landbúnaðarnefndar.
Er uppistaðan í tillögum
hans, að reist verði verksmiðja
er framleiði 30—40 þúsundt
smálestir köfnunarefnis á ári,
eða hafi „sex til áttföld afköst
hinnar minni verksmiðju. Þá er
vitaskuld ekki um Sogsvirkjurt
að ræða, sem undirstöðu undir
þeim rekstri. Enda er bent á, að'
til slíkra framkvæmda muni
ekki veita af virkjun Urriða-
foss í Þjórsá.
Nýr iðnaður grundvöllur
stórvirkjana.
Ásgeir segir ennfremur:
Jeg fyrir ínitt leyti tel nauð-
synlegt, að áburðarverksmiðjai
komi upp sem fyrst, til þess aðí
fullnægja hinni brýnu þörfi
landbúnaðarins í þessu efni.
Því tel jcg sjálfsagt að koma
verksmiðjunni upp samtímig
hinni nýju Sogsvirkjun.
Á hinn bóginn má alls ekkí
loka augunum fyrir því, að hini
stórfelda aukning í virkjun,
sem þjóðinni er og verður nauð-
synleg í framtiðinni, er ekki á
traustum grundvelli, fyrr erí
komið er upp verksmiðj urekstri
sem framleiðir útflutningsvöru!
í það ríkum mæli, að gjaldeyrir
til hinna stórfeldu virkjana f
framtíðinni fáist örugglega fyr-
ir þenna útflutning, svo ekki
þurfi að taka virkjunarkostn-*
aðinn frá öðrum útflutningi.
Það er sjálfsagt líka álitamáii
hver þessi verksmiðjurekstup
eigi að vera. Því ýmislegt getuii
Framh. á bls. 8.