Morgunblaðið - 23.02.1949, Page 9

Miðvikudagur 23. febrúar 1949
MORGUISBLAÐIÐ
9
Khöfn í febrúar ’49.
SÆN6KUR blaðamaður, sem
nýlega var staddur í Danmörku
símaði heim, að Danir hefðu nú
alt nema snjó. Hann saknaði
vetrarveðursins, enda hefur
varla sjest snjór og veðurblíð-
an verið hin mesta, það sem af
er vetrarins.
Það er dálítið orðum aukið
það sem þessi blaðamaður segir
^ ... | ur, sem þeim stoð til boða
um allsnægtirnar i Danmorku. I .
Eftir Pál Jónsson, frjettaritara
Morgunblaðsins í Kaupmannahöfn
En svo mikið er þó víst, að Dan- ]
ír eru nú — í fyrsta sínn í mörg
ár — orðnir bjartsýnir um af-
komu þjóðarinnar. Gjaldeyris-
skorturinn og vöruskorturinn
náðu hámarkinu á árinu, sem
leið. Það byrjáði að rætast úr
vandræðunum og alt bendir til,
að hagur þjóðarinnar fari áfram
batnandi.
Þetta eiga Danir fyrst og
fremst Marshall-aðstoðinni að
þakka. Hún hefur valdið um-
skiftunum á högum Dana. Við
þetta bætist, að uppskeran var
góð síðastliðið sumar, rúmlega
20 prósent meiri en árið áður,
en þá var uppskeran óvenju-
lega lítil. Þar að auki hefur
verðið á útflutningsvörunum,
aðallega landbúnaðarafurðum,
hækkað að miklum mun. Danir
fengu á síðastliðnu ári 33 pró-
sent verðhækkun á smjöri og
40 prósent verðhækkun á fleski
í Englandi.
Bústofninn minnkaði til muna
Mikið er þó ógert til þess að
atvinnulíf dönsku þjóáarinnar
komist í sama lag og fyrir styrj-
öldina. Eins og kunnugt er,
minkaði bústofn Dana stórkost-
lega á stríðsárunum vegna
skorts á erlendum fóðurefnum.
Svínum fækkaði um 62%,
hænsnum um 68% og nautgrip-
um um 14%. Útflutningur land-
búnaðarafurða hefur því und-
anfarin ár verið meira en helm
ingi minni en fyrir styrjöldina.
Kaupgeta þjóðarinnar út á við
minkað þar afskaplega mikið.
En um leið hafa þarfirnar auk-
ist. íbúum hefur fjölgað um
12% síðan 1939. Þar að auki
hefur viðhald og nýsköpun
j lega dollaraskorturinn, var svo
I tilfinnanlegur, að Danir gátu t.
i d. ekki keypt erlent skepnufóð-
í
j byrjun ársins sem leið gerði
ríkisstjórnin ráð fyrir, að nauð
, synlegt yrði að minka innflutn-
ing um 20%. Var því búist við,
að óhjákvæmilegt yrði að draga
úr innflutningi bæði neyslu-
vara og framleiðsluvara. Sáu
menn fram á, að skortur á' efni-
vörum mundi draga úr fram-
leiðslu og skapa atvinnuleysi.
Marshall-hjálpin gerbreytti
horfunum.. „Hún bjargaði okk-
ur úr stórkostlegri hættu“,
sagði Krag viðskiftamálaráð-
herra nýlega.
smjörlíkisframleiðslu, vjelar til' flutningur verði nálega 600
iðnaðar og landbúnaðar og tölu jmilj. meiri en árið 1948, aðal-
vert af járni, stáli, kolum o. fl. ! lega vegna aukins útflutnings
Sem Marshallhjálp fá Danir
einnig nokkrar neysluvörur,
svokaliaðar ,,humör“-vörur, til
þess að gieðja almenning, skapa
meiri vinnuafköst og örfa við-
reisnarstarfið. —• Þeir fengu
þannig hrísgrjón og sveskjur
fyrir 2 milj. kr. til jólanna og
helmingur alls tóbaks í Dan-
mörku er keypt fyrir Marhall-
fje.
landbúnaðarafurða, en verður
hann þó 30% minni en fyrir-
stríðið. Samkvæmt áætluninni
verður verslunarjöfnuðurinn
neikvæður um 1,100 milj. kr.,
en gert er ráð fyrir að helm-
ingur hallans greiðist með Mar
shalihjálpinni og hinn helming
urinn með duldum tekjum. i
Vegna vaxandi innflutnings
og góðrar uppskeru hefur verið
Þess er ekki að vænta, að hægt að rýmka vöruskömtun-
það gagn, sem Danir hafa af ina. Skömtun á brauði, korn-
Marshallhjálpinni, geri strax I vöru, tóbaki, gasi og ýmsum
Marshall-aðstoðin
Merkur danskur hagfræð-
ingur lýsir þýðingu Marshall-
hjálparinnar fyrir Dani á þessa
leið: Hún hefur ráðið bót á til-
finnanlegasta dollaraskortin-
um. Hún hefur afstýrt yfirvof-
andi afturför í framleiðslu og
þar af leiðandi atvinnuleysi. —
Hún hefur gert að verkum, að
Danir geta nú aukið innflutning
á efnivörum og skepnufóðri,
fjölgað búpeningi, útvegað iðn-
aði og landbúnaði ný og full-
komnari framleiðslutæki og
aukið framleiðslu og útflutn-
ing. An Marshallhjálpar hefði
viðreisnarstarfið verið ófram-
kvæmanlegt, nema með því
móti, að dregið yrði að nýju úr
neyslu. En vegna Marshallað-
stoðarinnar er nú hægt að byrja
\|'.ðreisnarstarfið fyrir alvÖru
að fullu vart við sig, hvað fram-
leiðslu og útflutning snertir. —
T. d. verður bústofni ekki
fjölgað og útflutningur land-
búnaðarafurða ekki aukinn á
svipstundu, þótt meira skepnu-
fóðu.r flytjist til landsins. En
vefnaðarvörum, aðallega silki-
vörum, hefur verið afnumin.
í Höfn skína neon-ljósin aftur
í öllum litum á hverju kvöldi,
en þau höfðu ekki verið kveikt
í 9 ár nema við alveg sjerstak-
lega hátíðleg tækifæri. Sumir
framfarirnar eru þó þegar auð- skamtar hafa verið auknir, t. d.
sæar á mörgum sviðum.
Iðnaðarframleiðslan eykst
Iðnaðarframleiðsla
um
kaffiskamturinn um helming,
upp í 250 grörrfm á mánuði. — i
Ennþá eru þessar vörur skamt-
aðar: Smjör, smjörlíki, kjöt,
10% árið sem leið Framleiðsla Sykur’ feiti’ kaffi’ te’ súkku
landbúnaðarafurða minkaði
aftur á móti dálítið. Stafar það
af hinum mikla niðurskurði á
búfje vegna uppskerubrestsins
sumarið 1947. En búpeningi
fjölgar nú óðum, bæði vegna
Marshallhjálpar til fóðurinn-
flutnings og góðrar uppskeru
síðastliðið sumar. Síðan í bvrj-
un sumarsins 1948 hefur svín-
um fjölgað um 600,000 upp í
1,9 milj. og nautgripum um 100
þúsund upp í 2,7 milj. Hænsn-
án þess að rýra lífskjör almenn- j um hefur fjölgað um meira en
ings. Þvert á móti verður hægt, helming frá því, tala þeirra var
að bæta um lífskjörin eftir því lægst. Eru þau nú um 24 milj.
| að tölu. Fyrir stríðið höfðu
Danir 3,1 milj. svín, 3,3 milj.
nautgripi og 33 milj. hænsni.
Vegna Marshallhjálparinnar
sem afkoman batnar.
Marshallhjálp sú, sem Dönum
verður látin í tje á tímabilinu
1. apríl 1948 til 30. júní 1949
nemur 136,8 miljónum dollara
Og verðhækkunar á útflutnings
framleiðslutækja vanrækst!eða rúmlega 650 milj. d. kr. Af vörunum tókst í fyrra að auka
vegna skorts á erlendum efni-
vörum.
Á stríðsárunum fór magn
inríflutningsins aldrei fram úr
60% af innflutningsmagninu
fyrir stríðið og komst að lokum
niður í 20%. Eftir stríðið hefur
innflutningurinn ekki verið
nema 70—-80% af innflutningn-
um fyrir stríðið Af þessu má
ráða, hve miklar þarfir eru ó-
uppfyltar og hve mikil inn-
flutningsþörfin er.
Við þetta bætist uppskeru-
bresturinn sumarið 1947. Gerði
hann að verkum, að bústofninn
minkaði að nýju. í júlí í fyrra
höfðu Danir 25% færri mjóik-
urkýr og 20% færrí svín en
árið áður.
Þröngt í búi
Framan af síðastliðnu ári var
því þrengra í búi hjá Dönum
en þegar verst var á stríðsár-
unum. tlert var á vöruskömt-
un og öðrum viðskiftahöftum.
Gjaldeyrisskorturinn, sjerstak-
þessari upphæð fá þeir 550 milj,
I kr. á árinu 1. júlí 1948—30. júní
' 1949. Eins árs Marshallhjálp
! nemur h.u.b. 18% af öllum inn
flutningi Dana árið 1947. Rúm-
lega 70% af þeirri Marhall-
hjálp, sem þeir fengu í fyrra,
er gjöf, hitt lán.
Það, sem Danir fá fyrir
Marshall-dollara
.Fyrir Marshalldollarana fá
Danir aðallega vörur til við-
reisnarstarfsins, bæði hráefni
til framleiðslu og vörur til end-
urnýjunar og nýsköpunar á
framleiðslutækjum. Fyrsta árið
fá þeir m. a. 184,000 smálestir
af fóðurvörum. Með þeim er
hægt að framleiða 18,4 milj. kg.
innflutning nálega um 10% eða
um 300 milj. kr. upp í 3,418
milj. í stað þess að minka hann
um 20% eins og gert var ráð
fyrir í ársbyrjun í fyrra. Út-
fluíningur óx um 400 milj. upp
í 2.730 milj. Greiðsiuhallinn
minkaði úr 510 milj. niður
315 milj.
laði, ýmsar vefnaðarvörur (að-
aðallega baðmullar- og ullar-
vörur), sápa, kol og koks. —
Sumar vörur eru enn ófáan-
legar, t. d. þurkaðir ávextir o.
fl. En ótrúlega mikið hefur
rætst úr vöruþurðinni 5—6 síð-
astliðna mánuði.
Oskir Dana hvað vörur
snertir, beinast nú fyrst og
fremst í þá átt að fá meira
smjör, kjöt og kaffi fleiri og
betri vefnaðarvörur og meira
erlent eldsneyti. Smjörskamt-
urinn er ennþá 250 gr. á mán-
uði. Kjötskamturinn var síðast-
liðið sumar kominn niður í 450
gr. á viku, en er nú kominn upp
í 600 gr .
Viðskiftamálaráðherrann gerði
ráð fyrir, að innfl. vefnaðar-
vara aukist mikið á þessu ári.
Ennfremur er búist við meiri
kola- og koksinnflutningi en í
fyrra. Danir losna þó ekki fyrst
um sinn við að nota líka mó.
j Innflutningur eykst um
■ 1 000 milljónir króna
Krag viðskiftamálaráðherra
, skýrði 5. þ, m. frá áætlun um
innflutning og útflutning á
j þessu ári. Er þar gert ráð fyrir
I að innflutnjngur verði nálega
11,000 miljónum kr. meiri en ár-
ið 1948, eða’ álíka mikill og
^ fyrir stríðið. þegar tillit er tek-
af smjöri. Ennfremur fá þeir, ið til verðhækkunarinnar. —
150,000 smálestir, af amerísku Sjerstaklega verður lögð á-
fóðurkorni. Er það nægilegt til j hersla á að auka innflutning
að framleiða 21 milj. kg. af framleiðsluvara. Er t. d. reikn-
fleski. Helmingur alls bensíns,! að með að þetta ár verði flutt
sem notað er í Danmörku, er , inn 80% meira af fóðurkorni
Marshallhjálp. Þar að auki fá og 33% meira af olíukökum
Danir mikið af baðmull, olíu til en í fyrra. Áætlað er að út-
Losað um gjaldcyrishömlur
Slakað hefur verið að nýju
1 á hömlum á gjaldeyrisyfirfærsl
um til ferðalaga. Ríkisstjórnin
ákvað 8. þ. m., að framvegis
geti allir fengið gjaldeyri, sem
svarar 400 d. kr., til einnar
ferðar á ári til Sviþjóðar, Frakk
lands eða Hollands. í fyrra var
ákveðið að leyfa öilum að kaupa
gjaldeyri til einnar Noregs- eða
Bretlandsferðar á ári, þó ekki
nema 350 n. kr. eða 25 stpd. —>
Danir eiga því nú um 5 lönd
að velja, ef þeir vilja fara til
útlanda. Farmiða til allra landa
í Evrópu má nú kaupa fyrir
danskar kr. Fyrir bara 3 árs-
fjórðungum var hvorki hægt
að fá farmiða nje gjaldeyri til
utanlandsferða nema með sjer-
stöku leyfi frá Þjóðbankanum.
Hinar mörgu tölur, sem að
framan hafa verið nefndar,
gefa dálitla hugmynd um,
hvernig afkoma Dana hefir far-
ið batnandi upp á síðkastið. Og
alt bendir til að Marshallhjálp-
in geri þeim kleift að vinna
að fullu bug á erfiðleikunum.
Fjögra óra áætlun Dana
Þess hefur þegar verið get-
ið, að framleiðslutækin gengu
mjög úr sjer á styrjaldarárun-
um. Hagstofunni telst svo til,
að vanræktar fjárfestingar á
þessum árum hafi numið 6
miljörðum kr. Fjögra ára áætl-
unin, sem Danir hafa gert í
sambandi við Marshallhjálpina,
miðar að því að fylla upp i
fjárfestingarskarðið. Eins og'
skýrt hefur verið frá í skeyt-
um er áætlað, að fjárfestingar
á áætlunartímanum nemi 7,5
miljörðum kr. Búist er við að
2 miljarðar af þessari upphæð
fáist hjá Marshallaðstoðinni. —
Gert er ráð fyrir, að útflutn-
ingur verði að áætlunartíman-
um loknum 75% meiri en árið
1947 og innflutningur 50%
meiri en árið 1947. Ættu tekj-
ur og gjöld í viðskiftum við
önnur lönd sem heild þá að
standast á.
| Vandasamasti þáttur við-
reisnarmálanna er dollaraskort
urinn. Greiðslujöfnuðurinn við
dollarasvæðið hefir lengi verið
Dönum óhagstæður. Fyrir stríð-
ið olli þetta engum vandræðum.
Danir gátu þá greitt dollara-
hallann með tekjuafgangi i
pundum. En undanfarin ár
hefur tvent gert dollaraskort-
inn tilfinnanlegan. Bretar geta
ekki sem stendur skift pund-
um í dollara og þörfin á inn-
flutning frá dollarasvæðinu
hefir aukist, af því að Danir
verða nú að kaupa þar ýmsar
vörur, sem áður voru fáanlegar
utan dollarasvæðisins.
I fjögra ára áætæluninni er
gert ráð fyrir, að ráðin verði
bót á dollaraskortinum með
þvi að auka útflutning til doll-
aralandanna og draga úr inn-
flutningi þaðan. Danir gera sjer
von um að fá markað í U. S. A.
fyrir 20,000 smálestir af mjöri
á ári. Um leið búast þeir við
vaxandi innflutningi frá F.v-
rópulöndum, aðallega Bretlandi
og Þýkalandi, eftir því sem
hagur þessara landa batnar
vegna Marshallhjálparinnar. —
Er því áætlað, að dollarahall-
inn minki úr 660 milj. kr. árið
1947 niður í 240 milj. árið 1952
—53. Verði þá hægt að skifta
væntanlegum gjaldeyrisafgangi
i pundum í dollara ætti að vera
hægt að jafna dollarahallann.
Kínverska komm-
únisfasfjérnin
í Peiping
SHANGHAI, 22. febr. — Kín-
verskir kommúnistar hafa nú
ílutt stjórn sína til Peiping. —
Hafa þeir tekið við stjórn á
! fimm stærstu blöðum borgar-
innar og aðeins tvö af mikil-
vægari blöðunum geta enn kall-
ast sjálfstæð. — Reuter.