Morgunblaðið - 18.05.1949, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 18. maí 1949.
RÆÐA BJARNA BENEDIKTSSONAR
Frh. af bls, 3. vilja selja stórkostlegt magn af orðið eitthvað fleira að gagni en
Að svo vöxnu máli var því síldarlýsi fyrir það verð, sem
ljóst, að ekki mundi unnt að þarna um ræðir, eða ekki. Ef
tengja síldarlýsið við sölu á við eigum kost á hærra verði
hraðfrystum fiski með sama hjá öðrum getum við þess vegna
jeg áður hafði hugað.
Það var meira að segja sú
tíðin, að jeg hafði trú á, að
samvinna við kommúnista gæti
hætti og áður var, enda þeirjSeit það. En þama er trygging orðið íslensku þjóðinni til góðs.
‘ ' ' — | Þess vegna studdi jeg þá í
samningar reynst miður en von fyrir lágmarksverði, sem nær
ir stóðu til vegna aflaleysisins. j einstætt má heita í slíkum samn
Fyrirfram mátti því vita, að ingum. Þvílíku ákvæði, þó þá
. samningarnir á þessu ári yrðu
örðugri og ekki með eins háu
verði og undanfarið. Að því at-
huguðu má segja, að merkilega
vel hafi til tekist, og ber að
þakka það öllum, sem þar áttu
hlut að máli, breskum stjórnar-
völdum og íslenskum samninga
nefndarmönnum.
Hinir hagstæðu
samningar
í samræmi við venju varð að
samkomulagi að birta ekki ein-
stök atriði samningsins. En
vegna mjög villandi frásagna
tel jeg óumflýjanlegt að skýra
frá því, að Bretar sambykktu
nú að kaupa allt að 14.500 tonn
af hraðfrystum fiski miðað við
ák.veðið hlutfall á milli teg-
unda, fyrir 10 pence pd. afþorsk
flökum. Ábyrgðarverð fæst aft-
ur á móti fyrir ýsu og nokkurn
hluta flatfiskjarins. Er verðið
á þorskflökum að vísu lægra en
undanfarin ár var í sölum til
Breta, meðan verðtengingin
átti sjer stað við lýsið. En bæði
er magnið mun meira en þang-
að seldi>t síðastl. ár, og salan
miklu öruggari en þá, vegna
þess að hún er nú ekki háð
óvissum síldarafla.
Um verðið er það að segja,
að það er svo að segja nákvæm-
icga hi5 sama og Rússar
greiddu samkv. samningunum
1946 og aðalsamningnum 1947.
( n mun hærra, eða liðlega 11 %
hærra en verðið, er þeir greiddu
í síðustu kaupum sínum á ís-
lenskum hraðfrystum fiski
haustið 1947.
Fyrir þá, sem miða allt ágæti
við það, er hjá Rússum tíðk-
ast, hlýtur samningurinn þess
vegna ekki aðeins að verða tal-
inn óaðfinnanlegur heldur bein
línis ágætur.
Auk þess var samið um sölu
á 12.000 smál. af sumarlýsis-
framleiðslunni 1949, eða 50%
af raunverulegri framleiðslu, ef
heildarframleiðslan næði ekki
24.000 smál.
Ómetanleg
markaðstrygging
Auk þess eiga íslendingar
kost á að selja lýsi til Breta
allt upp í 50.000 smál. samtals.
Getur hvallýsisframleiðslan ver
ið innifalin í því magni.
Verðið er £ 90 fyrir tonn eða
rúmlega 5% lægra en verð sum
arlýsisframleiðslunnar 1948 var
seld Bretum á. Feitmeti á heims
markaðinum hefur undanfarið
fallið mjög í verði, eins og áð-
ur var sagt, og nemur verð-
lækkunin frá 20—70%, eftir
því um hverskonar feitmeti er
að ræða, og hefur hlutur okk-
ar miðað við það orðið mjög
góður.
í þessum samningiver fólg-in
ómetanleg trygging fyrir sjáv-
arútveginn. Einkanlega í því
ákvæði, að íslendingar geta
sjálfir .ákveðið allt þangað til
31. október í haust, hvort þeir
væri um minna magn að ræða
og ekki kæmi að gagni sökum
aflabrestsins, fjekk Ólafur
Thors fyrst komið inn í samn-
inga við Breta, er hann í um-
boði ríkisstjórnarinnar lauk
þeim um þetta atriði í maíœán-
uði 1948.
Hvað um verð „ákvarð-
anir“ Áka
Kommúnistar, sem í öðuu orð
inu segja að íslenska stjórnin
þurfi ekki annað en að ,,á-
kveða“ verð framleiðsluvara
sinna og selja það síðan sam-
kvæmt þvi, þó að þeir í hinu
orðinu segi, að ^,enginn heil-
vita maður“ geti haldið slíkri
fjarstæðu fram, telja vafalaust,
að verðið hafi nú verið of lágt
,,ákveðið“.
En éf svo var, af hverju „á-
kvað“ Áki Jakobsson þá lýsis-
verðið í sinni stjórnartíð fyrra
árið ekki nema £ 38 smálest-
ina, og seinna árið £ 62 lá?
Þegar þetta er borið saman við,
að nú ha.fa náðst £ 90 ásamt
hinni ómetanlegu sölutrygg-
ingu, sjest, að allra síst situr
á kommúnistum að finna að
þessum samningum.
Hitt er vitað mál, að ef komm
únistar hefðu ráðið og íslcnd-
ingar til dæmis neitað að selja
Bretum fisk, þegar verst stóð
á fyrir þeim og þeir einir hjeldu
uppi kyndli frelsisins hjer í
heimi, á árunum 1940 og 1941,
þá mundu Bretar ekki hafa
reynst okkur svo vinsamlegir í
samningum sem nú hefur orðið
raun á.
Það er vegna þess, að Bret-
ar hafa á styrjaldarárunum
lært, að þeir geta treyst Is-
lendingum og þurfa á fram-
leiðslu þeirra að halda, sem
þeir nú eru okkur eins vin-
veittir í samningum og þeir
frekast geta verið.
Marshallaðstoðin að
margvíslegu gagni
Auk afurðasölunnar hefur
Marshall-aðstoðin einnig orðið
okkur að margvíslegu gagni
undanfarið. Þegar íslendingar
gerðust aðilar þeirra samninga
voru kommúnistar þeirri að-
ild mjög mótsnúnir. Nú orðið
halda þeir því ekki svo mjög á
lofti sem hinu, að breyst hafi
viðhorf okkar, sem ætíð höfuni
verið þessum samningum fylgj-
andi. Vitna þeir mjög í það, að
jeg hafði 1947 búist við því
að íslendingar þyrftu ekki á-
beinni aðstoð að halda sam-
kvæmt þessum samningi.
Jeg skal ekki fara að þræta
út úr þessari tilvitnun í orð
mín, þó að hún sje auðvitað
sem annað rangfærð og slitin
úr rjettu samhengi af komm-
Únistum. ■ Jeg hef aldrei þóst ó-
skeikull pg skammast mín ekk4
fyrir að breyta um skoðanir efi
ir því sem staðreyndirnar færá
mjer heim sanninn,.eð.a jng.sje,,
að landi mínu og þjóð getur
stjórn um tveggja ára bil. En
lífið sjálft, staðreyndirnar
sýndu mj.er, að þarna hafði mjer
missýnst.^ Kommúnistar dæmdu
sjálfa sig.úr leik og engum þjóð-
hollum manni getur lengur kom
ið til hugar, að þeir sjeu hæfir
til stjórparstarfa á íslandi.
Á sama veg sá jeg eigi strax
til hlýtar hverjir möguleikar
væri fólgnir í áætluninni um
viðreisn Evrópu til gagns fyrir
Islendinga. Jeg skildi strax, að
hún mundi verða okkur að
gagni, en hitt er mjer ánægja
að játa, ^ð hún hefur nú þegar
orðið okkur að enn meira gagni
en jeg sá fyrir.
Þeir nota sjer Marshall-
aðstoð,.sem öflugri eru
Það er að vísu rjett, að ísland
varð eigi fyrir beinum skemmd
um í styrjöldinni á sama veg
og aðrar. þjóðir, þó að við að
vísu megum ekki — og munum
ekki — gleyma því, að mörg
sltip okkar voru skotin i kaf og
líf margra okkar bestu sona
tapaðist af þeim sökum. Þó að
Island hafi þess vegna, sem bet-
ur ber, sloppið við jafn geig-
vænleg styrjaldarsár og ýmsar
aðrar þjóðir hlutu, þá væri það
fávís maður, sem hjeldi því
fram, að ísland væri í eðli sínu
og með atvinnutækjum. bygg-
ingum og mannvirkjum ríkara
hlutfallslega eða betur statt
heldur en t. d. Danmörk eða
Noregur, svo aðeins sjeu tekin
þau lönd, sem okkur eru kunn-
ugust.
Við vitum öll, að þrátt fyrir
þann hörmulega skaða, sem
þessar. þjóðir biðu af styrjöld-
inni, þá eru þau bæði að land-
kostum, uppbyggingu, fram-
leiðslutækjum og starfsmögu-
leikum öllum miklu auðugri en
Islendingar. Það væri því full-
komin blindni og heimska, ef
Islendíngar hagnýttu sjer ekki
á sama veg og þessir frændur
okkar og vinir þau hlunnindi,
sem þeir eiga kost á samkvæmt
viðreisnaráætluninni.
tilviljun, að það landið, sem
hefur fengið hlutfallslega mest
er borgarríkið Trieste, sem að-
eins hefur ca. 250 þús. íbúa.
Þannig hlýtur ætíð að fara, að
þau ríki eða þjóðir, sem fámenn
eru, hljóta við slík skipti að
verða með hlutfallslega hærri
upphæðir en aðrar þjóðir. Al-
veg eins og viðskipti íslendinga
út á við eru hlutfallslega miklu
hærri en annarra þjóða og út-
gjöld okkar til opinberra þarfa
hærri og aðrar þvílíkar hlut-
fallstölur eftir því. Sjerstöku
þjóðfjelagi svo fámennrar bjóð-
ar, yrði ekki haldið uppi, ef
slíkar hlutfallstölur væri þar
ekki hærri en hjá hinum stærr
þjóðum.
eða þarfar, sem við áttum að
fá samkv. þessari aðstoð að sögp
Þjóðviljans. Hann sagði t. d.
8. febr. 1948, að Bandaríkja-
stj.órn rnundi úthluta „tóbaki,
bílum og fullunnum vörum.“
14. apríl 1948 sagði Þjóðvilj-
inn, að við mundum samkv.
samningi þessum hleypa okkur
í ^kuldir til að fá „tóbak og
vipdla.“
16. apríl s.l. sagði Þjóðvilj-
inn, að við mundum með þessu
móti fá ,,offramleiðslu“ Banda-
ríkjanna á „bílum, tóbaki,
þurrkuðum ávöxtum, nylon-
sokkum o. s. frv.“
27. apríl s. á. sagði Þjóð-
viljinn, að Marshallaðstoðin
mundi á árinu 1948 verða „700
vörubílar“ og annað eftir því.
Jafnvel hin auðuga
Svíþjóð
Jafnvel hin auðuga Svíþjóð
hefur notfært sjer í milljóna
tugum bæði lán og skilyrðis-
bundin framlög, sem hún hefur
átt kost á. Og ef hinir ríku og
voldugu Svíar telja sig ekki
hafa efni á öðru en að nota sjer
þessa aðstoð, því skyldu íslend-
ingar þá setja sig á svo háan
hest?
Ekki var írland heldur í
styrjöldinni, og þó hefur það
ekki skammast sín fyrir að taka
við stórum upphæðum og sækja
ákaft um að fá lánum breytt i
bein framlög.
Sjerstaða okkar vegna
fámennis
Sumir eru nú að ^eyna að
Hagkvæm lán til
nauðsynlegra
framkvæmda
Fram að þessu hefur aðstoðin
til okkar hinsvegar að verulegu
leyti verið lán til framkvæmda,
sem enginn taldi varhugavert
að taka með óhagstæðari kjör
um hjá öðrum aðilum, jafnvel
í Bandaríkjunum, en viðreisn-
arstofnuninni. En það var auð-
vitað beinn fengur að fá lánið
með þeim hagkvæmu kjörum,
sem náðust hjá þessari stofnun,
og það viðurkenna allir aðrir
en starblindir meðlimir hinnar
kommúnistisku flokksdeildar
hjer á landi.
Að öðru leyti hefur hjálpin
verið skilorðsbundið framlag.
þ. e. a. s. einungis dollara-
greiðsla fyrir vörur, sem við
ljetum af hendi. Að vísu var
söluverðið mun hærra en unnt
hefði verið að fá á frjálsum
markaði á þeim sama tíma, svo
að okkur var einnig að því leyti
mikil stoð í þeim viðskiptum
Svíar, sem ekki tóku þátt í stríð
inu, og eru ólíkt rikari en við
hafa ekki hikað við að nota
sjer hvorttveggja þá aðstoð,
sem nú var talin.
Enn höfum við aðeins fengið
ádrátt um tiltölulega lítið beint
framlag og þingið er fyrst nú
að veita heimild til að taka á
móti því. Jeg skal játa, að í
fyrstu hafði jeg ekki búist við,
að við mundum um slíkt fram-
lag sækja nje okkur yrði gefinn
kostur á því. En jeg hika ekki
við, með tilvísun til þess, sem
jeg sagði áður og þegar sýnt
er, að kjörin eru jafn góð og
þau eru, að telja það sjálfsagt,
að íslenska ríkið noti sjer þessi
fríðindi úr því, að það á kost
á þeim.
Fjarstæður kommúnista
um Marshallaðstoðina
Kommúnistar höfðu að vísu
haldið fram, að ýmsir afarkost-
ir fylgdu þátttöku í þessum sam
tökum.
En hvar eru bandarísku auð-
fjelögin, sem áttu að hremma
auðlindir landsins, samkv. um-
sögn kommúnista, ef við gengj-
um að þessum samningum?
Ekkert þeirra hefur birst hjer
ennþá eftir nærri ár frá samn-
ingsgerðinni.
: Hvar eru eftirlitsmennirnir,
gera það tortr.yggilegt,. að ís-i fsfem áttu að gína yfir íslenskum
f sCtvinnuvegum ?
lendingar hafa fengið hlutfalls-j
lega 'rhéirl" fjárhæðir sainkv.
endurreisnaráætluninni en ílesf
í; : Spyr sá, sem ekki. hefutýorðið
þeirra var,., 4",, ^ s -, ,/f,.
ar aðrar þjóðir. Það er engin' Ekki voru vörúrnar fagrar
Til hvers f jenu er varið
Til hvers hefur nú viðreisn-
arfjenu raunverulega verið var-
ið — ekki í dálkum Þjóðviljans
heldur eftir bók staðreynd-
anna?
„Fyrir lánsfjeð fengust: Síld-
arvinnsluvjelar, „Hæringur“ óg
síldarnætur.
Fyrir skilorðsbundna fram-
lagið hefur fengist: Hveiti,
smurningsolíur og brennsluolí-
ur, landbúnaðarvjelar, veghefl-
ar, jarðýtur og aðrar stórvirk-
ar vinnuvjelar, varahlutar til
bifreiða og amerískra vjela, til-
búinn áburður, pappír og pappi
til fiskumbúða.
Yfirleitt eru þetta vörur, sem
voru ófáanlegar nema gegn
greiðslu í dollurum, og enginn
getur haldið því fram, að þær
hafi verið óþarfar eða á nokk-
urn hátt líkar þeim óhroða, sem
hingað átti að koma skv.sögn
Þjóðviljans.
Af þessu sjest, að lítið hefur
orðið úr öllum þeim ógnum,
sem áttu að vera samfara þátt-
töku Islands í þessum sam-
tökum.
Atlantshafssáttmálinn
gerir horfurnar
friðvænlegri
Um Atlantshafssáttmálann
þarf ekki að fjölyrða.
Trúi því og hver sem
vill, að allir ráðandi stjórn-
málamenn í þeim hluta Ev-
rópu, sem enn er frjáls hafi
gerst landráðamenn svo sem
kommúnistar og ferðafjelagar
þeirra í „Þjóðvörn“ halda fram.
En því minni ástæða er til
að fjölyrða um þessa samn-
ingsgerð nú, sem hún þegar
hefur í verkinu sannað ágæti
sitt, þótt örskammt sje umliðið
frá því, að samningurinn var
undirritaður, og hann sje epn
ekki formlega genginn í gildi
Engum blandast hugur um
að þótt mikið vanti á að að fullu
horfi friðvænlega hjer í álfu
þá sje nú, eftir lausn Berlín-
ardeilunnar miklu friðsam-
legra en verið hefur um langa
hríð. Engum getur blandast hug
ur um, að í þessu á Atlants-
hafssáttmálinn sinn mikla þátt.
Hann hefur nú þegar verkað til
að auka á friðarhorfurnar, að
draga úr líkunum til þess, að
ófi'iður brjótist út á ný.
Áhrif annars sáttmála, sent
Þjóðviljinn var ólíkt hrifnari af
Úrðu töluvert önnur. Það vai’
griðasáttmálinn milli Hitlers og
Fhr. á bls. 5