Morgunblaðið - 24.07.1949, Síða 5

Bunnuclagur 24. júlí 1949.
MORGinSBLAÐIÐ
BARATTAN GEGN KRABBAMEININU
1 KRABBAMEIN er sennilega
pins gamalt á þessari jörð og
gjálft lífið. Jurtir, skepnur og
Enenn hafa dáið úr þvi í þús-
.Hndir ára. Og samt er ekki hægt
að segja, að það sje meir en 50
i&r síðan vísindalegar rannsókn-
ir hófust fyrir alvöru á krabba-
pneini.
Enn er langt frá því, að lækna
-yísindin hafi sigrað og jafnvel
íangt frá því, að þau hafi skilið
Ifcil fulls orsök þessa geigvæn-
|ega sjúkdóms. Sam.t hafa rann-
Eóknir síðustu 50 ára markað
fetórt spor fram á við. Nú er al-
gengt að krabbamin sje skorið
)eða eytt með radium úr líffær-
Sim, sem enginn skurðlæknir
Iþorði við að snerta fyrir 20 ár-
|im. Og líklega er þó einna þýð-
Ingarmest að þegar hefur nokk-
tir árangur fengist með lyf-
Jækningum á sumum tegundum
ikrabbameins. Er rjett' að vona
g.ð slíkar lækningar geti með
jtímanum orðið allt að því eins
þýðingarmiklar og upþskurðir
f>g eyðing með radium. Margir
yona, að einhvern tíma finnist
fefni, sem stemmi stigu við
íkrabbameininu og Ijetti þeirri
Éþján af mannkyninu. Fjallar
grein þessi aðallega um hvað
áunnist hefur á lyflæknissvið-
ínu.
Mörg flókin atríði í sambandi
ivið krabbamein á læknisfræðin
ienn eftir að skýra. Það er ein-
ínítt þýðingarmikið að snúa sjer
föð slíkum athyglisverðum at-
E'iðum, því að þau eru eins og
4’ök og geta leitt til mikilla upp-
g'ötvana. Hjer fylgja nokkrar
Spurningar, sem sjerfræðingar
iarjóta heilann yfir:
Á eyju einni í hollensku Aust-
. ur-InJium búa Malajar og Kín-
, verjar í sama j'Orpi. hver innan
! um aðra og borða samskonar mat.
| Krabbamein í maga ásækir mjög
j. Kínverjana en alls ekki Malajana
Hversvegna?
Er krabbamein ættgengt? Það
1 e>' sagt, að aðeins móttækileikinn
sje ættgengur. En af 24 nákomn-
| úm ætlingjum konu emnar í
| Bandarikjunum hafa 16 dáið úr
| krabbameini, Af 174 mcðlimum
; einnar ættar í Bandarikjunum
hafa 41 Játist úr veikinm. Þá eru
til slaandi dæmi um að tvíburar
I hafi latist á sama tíma og stund-
j om á sama stað úr sjúkdómnum.
Það er oft sem krabbameinsþykk
sldi koma fram á einum stað lik-
•amans, hverfa siðan og koma
I . fram annarsstaðar. Enginn veit
ástæðuna til þess.
Hversvegna ætli of mikií radí-
UPPHAFIÐ AÐ LYFLÆKNINGU
Á SJÚKDÓMUM
góðar gagnráðstafanir finnast
fram að þeim tíma.
Rannsóknir á lífrænum vexti
í heild.
Eðli krabbameins er, að ein-
hverjar frumur í líkamanum
fara að vaxa um of, án þess,
að líkaminn geti nokkuð við það
ráðið.
Þess vegna er eitt aðalvið-
fangsefni krabbameinsrann-
sókna að finna, hvað heldur
eðlilegúm frumum líkamans í
skefjum.
Fjölgun eðlilegra fruma verð-
ur með skiftingu og meðan allt
hlítir lögum líkamans, verða
vissir frumuhópar að staríhæfu
hjarta eða lifur eða lungum eða
augum og allt á fastákveðnum
stöðum líkamans. Þegar líffær-
in hafa náð rjettri löguti og
stærð, hætta frumurnar að
vaxa og skifta sjer.
En það er eins og engin bönd
geti haldið krabbameinsfrum-
unum. Þær vaxa óviðráðanlega
og án afláts og svelgja í sig
kraft og næringu frá nærliggj-
andi heilbrigðum frumum og
þá vill oft fara svo, að líffærið
verði óstarfhæft og dauðinn
taki við.
Auðsjeð er, að ef vísinda-
mönnum tækist til fulls að
skilja, hvaða öfl eru að verki,
sem halda vexti eðlilegra fruma
í skefjum, þá myndu þeir og
skilja, hvað á vantar, þegar
frumur líkamans verða óeðli-
legar, — taka til að vaxa um
of og breytast í krabbamein.
Þess vegna vinnur fjöldi vís-
indamanna nú að rannsóknum
á því, hvaða lögmál gilda um
eðlilegan lífrænan vöxt. Slíkar
rannsóknir eru frumatriði í
krabbameinsrannsóknum.
I krabbamemsfnimmnim
verður ekki bruni.
Menn vita, að frumur líkam-
ans fá orku þannig, að blóðið
flytur þeim næringarefni, sem
renna saman við súrefni
(brenna). —r Við það myndast
hiti, sem frumurnar hagnýta
sjer til starfs.
Blóðið flytur m. a.. sykur. —
Dr. Jobn J. Bittncr, sem heldur
því fram, að krabbamein or-
orSakist af ,,virus“.
en í hinni ættinni þekktist hann
tæplega.
Bittner tók nú nýfædda mús-
arunga af krabbameinsættinni
og lagði þá á spena músarmóður
af krabbameinslausu ættinni.
Þegar þessir ungar eltust
fekk enginn þeirra sjúkdóminn.
Næst breytti Bittner um. —-
Hann tók' nýfædda unga af
krabameinslausri ætt og lagði
þá á spena móður af krabba-
meinsætt. Þegar ungarnir uxu
upp, fengu flest kvendýrin af
.þeim bjóstkrabba á meðalaldri
eða í elli. Það virtist sem sagt
eitthvað vera í móðurmjólkinni,
sem orsakaði sjúkdóminn.
Fram til þessa hafa menn
ekki þekkt annað en að menn
og sképnur veikist samstundis
eftir að vírus hefur sest að í
líkamanum. Ef kenning Rous og
Bittners væri rjett, ættu sumar
vírustegundir hinsv’egar að geta
sest að í líkama einhvers án þess
að valda sjúkdómi fyrr en löngu
seinna.
um-notkun auki krabbameín, en j Þegar í frumurnar kemur, breyt
xnátuleg notkun eyði þvi1
Krabbamein í yfirhúð, munní,
bálsi og maga er algengara hjá
fátækum en rikuin. Er það eitt
hvað út af mataræðinu?
Hversvegna er krabbamein al-
gengara í tempruðu beltum jarð
arinnar en annarsstaðar
ist sykurinn í mjólkursýru og
sjeu frumurnar eðlilegar brenn-
ur mjólkursýran með samruna
við súrefni.
Nú hafa menn aftur á móti
tekið eftir því að krabbameins-
frumur ná aldrei lengra en að
breyta sykrinum í mjólkursýru.
I krabbameinsfrumunum verð-
ur ekki bruni og samt lifa þær.
Getur verið, segja vísinda-
mennirnir, að þarna sje að finna
lykilinn að vandamálinu. Ef
hægt er að skýra þetta atriði til
fulls, mætti ef til vill lækna
krabbameinsfrumur og gera
starfsemi þeirra eðlilega.
Hver er orsök sjúkdómsins?
Onnur leið vísindanna að sama
marki, er að rannsaka orsök
krabbameins. Enn sem komið
Þannig mætti halda áfram að
Jelja upp stöðugt fleiri flókin
atriði í sambandi við krabba-
mein. Eftir 50 ára rannsóknir
'getur læknisfræðin fæstum
svarað og meðan heldur plág-
an áfram að krefjast æ fleiri
mannslífa. 1930 Ijetust í Banda-
ríkjunum úr krabbameini
117,800 manns. í ár munu látast
190,000 manns og reiknað hefur
yerið út, að áxið 1980 mun krefj
•ast nærri 300,000 dauðsfalla af er, þekkja menn enga sjerstaka
Dr. Charles B. Huggins, próf.
við Chicago háskóla, sem má
teljast höfundur lyflækninga á
krabbameini.
fjólubláir geislar sólarljóssins,
radium og geislavirk efni, ert-
ing, arsenik, króm, kóbolt, as-
best, steinolía, koltjara, sót,
kreósót, sníkjudýr, reykingar,
ofhiti eða bruni og geysilega
margt annað, svo sem 300 mis-
munandi efni unnin úr steinolíu
og koltjöru, getur vakið upp
krabbamein, en samt er ekki
rjett að kalla þetta, sem upp var
talið orsök, heldur eingöngu að-
stuðlan meinsins.
Víruskenningin.
Til eru vísindamenn, sem
halda því fram, að það sje vír-
us, sem orsakar krabbamein,
líkt og virus orsakar inflúensu
og fleiri sjúkdóma.
Fyrstur kom fram með þessa
hugmynd dr. Peyton Rous við
Rockefellerstofnunina. — 1911
gerði hann tilraunir með hæns
og virtust þær eindregið benda
í þá átt, að meinið orsakaðist
af vírus. Síðan þykir sannað,
að vörtur og mein sem stundum
kemur á eyrun á kanínum, sje
vírus-krabbi.
En mest styrkir þó vírusskoð-
unina rannsóknir John J. Bittn-
ers, 1935 á Jackson rannsóknar
stofunni í Bar Harfcor.
Lækning með kynhormónum.
Lengi grunaði menn, að eitt-
hvert samband væri milli
krabbameiris og kynkirtlanna. -
Þegar kynhormónarnir urðu
þektir og tókst að aðgreina þá,
var hægt að byrja á tilraunum.
Og árangur þeirra varð mjög
athyglisverður.
Charles B. Huggins við Chi-
cago háskóla hefur á síðustu
árum rannsakað þetta atriði
mjög nákvæmlega. Tilraunina
hefur hann gert á dýrum.
Hann hefur meðal annars
komist að þvi, að þegar karl-
dýr með krabba í blöðrubotns-
kirtli eru vönuð svo að lokast
fyrir aðstreymi karlhormón-
anna, þá minkar krabbameinið
og hverfur jafnvel í sumum til-
fellum.
í áframhaldi af þessu varð
Huggins þess og vis, að ef kven-
hormónum er dælt inn í karl-
dýrið, þá hefur það sömu áhrif.
að krabbameinið minkar og
læknast í sumum tilfellum.
Á sama hátt kom það í ljós,
að hægt var að halda brjóst-
krabba í kvendýrum í skefjum
með því að gefa þeim inn karl-
hormóna og oft eyddist meinið
algerlega við það.
Notkun kynhoi'móna er nú
cCðurkend í baráttunni gegn
krabbameininu, en þó verður
í mörgum tilfellum að álíta
eyðingu með radium öruggari.
En vonandi er þetta samt fyr-
irboði mikillar byltingar í
læknavísindunum. — Eftir upp
götvun dr. Huggins var í fyrsta
sinn hægt að lækna krabbamein
með því að láta hinn sjúka taka
inn töflur eða með því að dæla
efni í hann. Dr. Huggins verð-
ur því að teljast höfundur lyf-
lækninga við krabbameini.
Það er líka vert að minnast
dr. W. B. Coleys, sem fvrir stríð
fann upp móteitur sem sannað
þvkir að geti nokkuð tafið fv
útbreiðslu sarkmeins í beinum.
að fjöldi efna geta læknað eða
dregið úr krabbameini. En sá
hængur er þar á, að efni þessi
eru nær undantekningarlaust
baneitruð.
Það sem helst hefur verið not
hæft, er sinnepsköfnunarefni,
sem er skylt sinnepsgasinu al-
ræmda. Þetta efni er einkum
gagnlegt móti krabbameini í
hvítu blóðkornunum (sjúk-
dómur sem lýsir sjer í því, að
hvítu blóðkornunum fjölgar um
of svo að þau ráðast á liffæiin).
Ónnur efni, sem vænleg
þykja í baráttu gegn krabba-
meininu eru m. a- . Podophyil-
in“, sem er unnið úr eitruðum
jurtarótum; colchicme, sern cr
unnið úr safranjurtinn og hefur
í margar aldir verið notað gegn
gigt; auk þess ýms arsenik iyf.
Geislavirku efnin frá kjarn-
orkuverunum hafa hinsvegar
ekki enn komið að þeim not-
um. sem menn vonuðu. Gallirin
við flest er, að þau dreifast um
allan líkamann og geta þá skað-
að ýms líffæri. Þó er undan-
tekning með joð, sem gert hefur
verið geislavirkt. Það safnast
fyrir i skjaldkirtlinum og má
þannig eyða krabbameini í
honum.
Rannsókn á flestum þessum
lyfjum er þó ekki lengra kom-
ið en það, að þau eru aðeins
notuð við tilraunir á dýrum.
Tímaspursmál hvenær lausmn
finnst.
Enn er ekki hægt að segja að
vísindin skilji krabbamein til
fulls, nje geti læknað það' með
lyfjum að nokkru ráði. Og enh
er öruggasta ráðið gegn mein-
inu að nema það á brott, annað
hvort með skurði eða radíum.
Vísindunum miðar áfram,
hægt en þó markvisst. Beggja
megin Atlantshafsins vinna
hundruð og þúsund hinna íær-
ustu sjerfræðinga að rannsókn-
um og menn vona, að þsð sje
aðeins tímaspursmál, hve nær
einhver þeirra finnur lykilinn
að gátunni.
Og eftir sem áður er helsta
vopnið til að varast meinið,
að vera sífelt á verði gegn því
að leita ráða og samstarfs við
lækna jafnskjótt og nokkur
grunur er um sjúkdóminn.
(Þýtt úr grein eftir Walde-
mar í Kaempfert í „Nevx York
Times“).
jj^gf777fFKjl
5
11
Simi
4062
Opið
2—(
Vegg-, skáp- og
1 iyí” franskar klukkur
} Mj % til sölu.
(Ui32ZIMmisS|Í

Eittner gerði tilraunir á mús-
um. Hann hafði tvær músaætt-, Lyflæknihgar enn skaraml
ir. í ahnari fsngu 90G af öllumj á veg komnar.
Kföldum krabbameins, ef engar | ástæðu fyrir ódönguninni. Út- kvendýrunum „brjóstbrabba”, ] A stríðsárunum varð það Ijóst
GEIR ÞORSTEINSSON
HELGIH. ÁRNASON
verkfrœðingar
Járnateiknmgar
ústöðvateikningzr ;
Mœlingar o. ft. ?
TEIKNISTOFA
AUSTURSTRÆTI 14,3-hœð
KL 5-7