Morgunblaðið - 31.08.1949, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 31. ágúst 1949
Mapús Isleifc
tneisfari — Mi
HINN 25. ágúst s.l. andaðist hjer
á Landsspítalanum Magnús ís-
leífsson, trjesmíðameistari frá
Vestmannaeyjum, eftir langa og
þunga legu. Hann var fæddur 8.
ágúst 1875 á Kanastöðum í Land-
eyjum, sonur þeirra hjór.anna Is-
leifs Magnússonar og Sigríðar
Árnadóttur, er þar bjuggu þá. —
ísleifur faðir Magnúsar var ætt-
aður frá Núpakoti undir Eyja-
fjöllum, en frú Sigríður var dótt-
ir Árna á Stóra-Ármóti í Flóa og
var móðir hennar Helga Jóns-
dóttir Johnsen,, umboðsmanns á
Stóra-Ármóti.
Magnús ísleifsson futtist um
það bil hálfþrítugur til Vest-
mannaeyja. Það var í kringum
aldamótin. Þar giftist hann Her-
dísi Magnússínu Guðmundsdótt-
ur, en Guðmundur bjó í Eyjum
þar sem heitir London, og tóku
þau Magnús og kona hans við búi
þar og bjuggu þar jafnan síðan
rausnarbúi, en konu sína misti
Magnús fyrir nokkrum árum.
Þau hjón eignuðust fimm börn,
sem öll komust upp ,og eru 4
þeirra hjer í Reykjavík, tvær
dætur, Sigríður og Unnur, Guð-
mundur bílstjóri og Þorsteinn,
húsgagnasmiður, en einn sonur-
inn ísleifur Magnússon, er vjela-
meistari við rafstöðina í Vest-
mannaeyjum.
Að Magnúsi ísleifssyni stóðu
góðar bændaættir og voru sjer-
staklega miklir hagleiksmenn í
báðum ættum, enda voru þeir
Kanastaðabræður smiðir góðir.
Magnús lærði fyrst trjesmíði hjá
eldri bróður sínum, Gissuri að
nafni, en Gissur fluttist síðan
til Kaupmannahafnar og ætlaði
að taka arkitektspróf, *en dó áður
en því lauk. Magnús lauk svo
trjesmíðanámi í Vestmannaeyj-
um og tók þá þegar til óspiltra
málanna, og má segja, að hann
hafi verið þar við riðinn allar
helstu stórsmíðar frá því fyrst
hann kom þangað og þar til hann
brast heilsu. Eitt af fyrstu verk-
efnum hans var það að umsmíða
hina frægu Landakirkju alla inn-
anstokks og þótti það vera gjört
af mestu snilli, eins og raunar
öll verk Magnúar þóttu vel af
hendi leyst, svo frábært er. Hann
stóð m. a. fyrir smíði barnaskól-
ans og samkomuhúss Vestmanna-
eyja og hafði eftirlit f. h. ríkis
og bæjar með smíði hinnar nýju
landsímastöðvar og rafstöðvar-
innar, sem nú er nýlokið við,
fyrir utan aragrúa af íbúðarhús-
um, sem hjer verða ekki upptalin.
Mátti segja, að honum fjelli
aldrei verk úr hendi því hann
var mjög eftirsóttur til smíða.
Jafnhliða smíðunum hafði Magn-
ús því nær alla tíð búskap og út-
gerð í Eyjum.
Magnús kemur til Vestmanna-
eyja, eins og áður segir, um alda-
mótin og þá einmitt i upphafi þess
viðreisnartímabils í atvinnumál-
um Eyjanna, sem þá hófst fyrir
alvöru. Var þar margra góðra
krafta vant á landi og sjó, en
ekki síst þeirra, sem ávalt gátu
Ijeð lið sitt samborgurunum til
þess ýmist að byggja nýtt eða
gera við og bæta það sem farið
var að bila. Ekki batt Magnús
ísleifsson sig eingöngu við smíð-
ar á húsum og innanstokksmun-
um, þó hann gerði hvorttveggja
með prýði, heldur fjekst hann
oft mikið við skipasmíðar og þá
einkum viðgerðir á vjelbátum á
vertíðinni, þegar þeir urðu fyr-
ir áfalli og skjótt þurfti til að
taka og bæta skaðann. Þá var
oft leitað til Magnúsar og þóttu
fáir viðbragðsfljótari eða afkasta
meiri en hann við að hjálpa út-
on, frjesmíða-
■
gerðinni á þennan hátt og var þá
ekki sparaður tími nje fyrirhöfn
af hans hendi og þeirra annara,
sem fengnir voru til þess að bæta
það sem brotnaði í stórviðrum
og sjógangi. Mun það mörgum
minnisstætt samtíðarmönnum
Magnúsar ísleifssonar frá þeim
tíma að þá lagði hann oft nótt
með degi og hlífði sjer hvergi.
Þar við bættist, að Magnús ís-
leifsson var svo bóngóður mað-
ur, að hann virtist bókstaflega
ekki geta synjað um liðveislu sína
hvernig sem á stóð fyrir honum
sjálfum, þegar aðrir voru í vand-
ræðum. Nú er hann horfinn af
sjónarsviðinu, eins og svo marg-
ir aðrir dugandi liðsmenn Yest-
mannaeyja, sem uppi hafa verið
fyrr og síðar. Mun mjer og mörg-
um öðrum, sem til þektu títt
verða hugsað til þeirra mörgu
ágætismanna, sem starfað hafa
í Vestmannaeyjum síðasta manns
aldurinn. Á þeirra herðum hef-
ir hvílt það mikla verk að lyfta
atvinnulífi Vestmannaeyia á það
stig, sem það er nú, og var
Magnús ísleifsson í því efni eng-
inn meðalmaður. Hans mun því
lengi verða saknað og lengi
minnst. Magnús var í allri fram-
göngu sinni hinn vandaðasti og
prúðasti. Hann var fríður maður
sýnum og jafnan glaður og reif-
ur, meðan hann mátti. Veikindi
sín og hinar miklu þjáningar bar
hann með karlmennsku allt til
enda.
í Dómkirkjunni í Reykjavík
var í gær fjölmenn minningar-
athöfn Um hinn látna, en jarð-
neskar leifar hans verða fluttar
til Vestmannaeyja og jarðsettar
þar og er það vel að hann fái
hvíld í faðmi þess byggðarlags,
sem hann helgaði sína miklu og
farsælu starfskrafta.
Jóhann Þ. Jósefsson.
Vanfar afvinnu
I Ungur maður, reglusam- I
1 ur og áreiðanlegur, með f
| margra ára reynslu og i
I góða þekkingu sem versl- f
1 unaimaður, óskar eftir at- f
I vinnu nú þegar. Tilboð i
1 auðkent „Áreiðanlegur— f
| sendist afgr. Morgunblaðs |
f ins fyrir 10. september, |
I næstkomandi-
'iiiiiiiiiiiii111111111iiiiiiiiiiiIIiiliiiiiiiiuiill••lll•■lll|ll||■l
'• ■■11111111111111111111 iiiniiiiiiiiiiiimiiniMiii iimii iiiuiin
s .
| Til leigu
| Suðurstofa 1
| ásamt litlu samliggjandi §
i herbergi. Barmahlíð 54. i
= Reglusemi áskilin.
11111111111111111111111111111111 iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiina
Franska „STEF"
100 ára.
Undirbúningur að
háfíðahöidum í París
FYRIR hundrað árum settust
þrír fjelausir höfundar inn á
fínan veitingastað í París, pönt
uðu dýrindis krásir og vín,
skemtu sjer vel og átu og
drukku eins og í varð látið. —
Þegar langt var liðið á nóttu,
og þjónninn kom með reikning-
inn, neituðu' þeir að greiða
hann, fjelausir sem þeir voru,
sögðu sem satt var, að verk
þeirra hefðu verið leikin og
sungin þetta kvöld eins og oft
endranær á veitingastaðnum og
að þeir ættu heimtingu á
greiðslu fyrir flutninginn. Ut
af þessu reis deila, sem kom
fyrir dómstólana, og fór svo að
höfundarnir unnu málið fyrir
Hæstarjetti. — Dómurinn var
bygður á stjórnarskrá Frakk-
lands og friðhelgi eignarrjett-
arins.
Afleiðing af þessum dómsúr-
skurði varð stofnun franska
STEFS, Samband tónskálda og
eigenda flutningsrjettar, er óx
og dafnaði, telur nú 10 þúsund
rjetthafa og hefur árlega pen-
úngaveltu, er skiftir mörgum
miljörðum franka.
Ur einu landi í annað heyrð-
ist kjörorðið: „Tónskáld allra
landa, sameinist!11 Franska
„STEF“ teigði arma sína til
annara landa, Belgíu, Hollands,
Sviss o. s. frv. og setti þar á
stofn umboðsheimtu, þangað til
tónskáld þessara landa skipu-
lögðu sjálf starfsemi sína, en
ríkisstjórnir þeirra veittu þeim
fulla aðstoð til að tryggja sjálf-
stæði sitt gegn franska „STEF-
INU“, sem tókst þó að gerast
nokkurskonar heimsveldi á
sviði tónrjettinda. Enn í dag
hefur það eigin innheimtuskrif-
stofur í öðrum löndum t d. í
Grikklandi, Tyrklandi og víðs-
vegar í Asíu. Breska „STEF“
hefir einnig innheimtuskrif-
stofur víða um lönd. Þegar
Island gekk í Bernarsamband-
ið voru gerðar tilraunir til að
gera íslenska ,,STEF“ háð stóru
erlendu systurfyrirtæki, en'fyr-
ir fulltingi viðurkenndra tón-
verka íslenskra höfunda og for-
göngu íslenskra tónskálda tókst
að koma i veg fyrir það. ís-
lenska ,,STEF“ mun því standa
jafnfætis hvaða erlendu
„STEFI“ sem er, svo framar-
lega sem hjer á landi verður
fylgt samskonar reglum og ann
arsstaðar.
Voldugustu ,,STEFIN“ eftir
tilkomu franska fjelagsins urðu
systurstofnanirnar í Ítalíu,
Þýskalandi, Bretlandi og Ame-
ríku. Síðar v^rð Bernarsam-
þyktin núgildandi sett og marg
endurbætt. — Þýska fjelagið
tók forgöngu um að skipuleggja
starfsemi „STEFJANNA“ eftir
sjónarmiðum æðri tónlistar og
hafði tónskáldið heimsfræga
Richard Strauss forustu i þeim
efnum. Norrænu „STEFIN“
tóku síðan upp þýsku aðferð-
ina. Um þetta má lesa í minn-
ingarriti, sem gefið var út á 25
ára afmæli sænska ,,STEFS“. —
Fyrir bragðið greiðist í þessum
Frh. á bls. 12
Guomundur Slefánsson
frá LýfingssföÖum. Niðinin
LÍKLEGA hefur mjer aldrei
brugðið meir við neina fregn,
sem þó var svo laus við að vera
voveifleg, eins og þá er jeg vorið
1924 heyrði, að Guðmundur á
Lýtingsstöðum væri í sóknar-
nefnd Mæliíellssóknar.
Sagt er að hvað eina eigi sínar
orsakir og svo var hjer. Þann veg
var þá háttað högum minum, að
jeg hafði lagt út í bæjarbygg-
ingu þá um vorið, máske meir af
kappi en forsjá, og mest þó af
illri nauðsyn. Margt skorti til
þess, það er þurfa þykir, svo sem
smiði og fje. Sjerstaklega van-
hagaði mig um færa smiði til
verksins. En vinkona mín fram-
sýn, Ingibjörg Jóhannsdóttir frá
Uppsölum, sagði stöðugt: Fáðu
hann Guðmund á Lýtingsstöðum;
þá gengur það.
Mjer fannst óneitanlega meir
en lítið vonlaust við að gera
árás á Guðmund. Hann bjó þá
stórbúi á Lýtingsstöðum, og rnátti
vænta, að hann hefði nóg að
sýsla við búið. En Ingibjörg full-
yrti mig um, að Guðmundur ynni
víðsvegar að smíðum.
Svo fór að lokum, að jeg Ijet
til leiðast að leita Guðmund
uppi. — Jeg þekkti hann þá ekk-
ert — ekki einu sinni i sjón.
Brátt komst jeg á snoðir um. hvar
Guðmundur væri niðurkominn.
Hann var þá á kafi í kirkju-
byggingu á Mælifelli — en kirkj-
an þar hafði þá brunnið skömmu
áður. Þegar að Mælifelli kom sá
jeg margt starfandi manna við
kirkjusmíðina, þeirra er jeg ekki
þekkti. En prestinum — ■-kóla-
bróður mínum, ■ sjera Tryggva
Kvaran — trúði jeg fyrir erindi
mínu, sem væri það að fá Guð-
mund á Lýtingsstöðum til að
byggja fyrir mig bæ!
Sjera Tryggva þótti það mál
horfa óvænlega við. Guðmundur
væri fastur í kirkjubyggingunni,
og gæti þaðan ekki horfið. Datt
mjer þá það snjallræði í hug að
leita til sóknarnefndarinnar um
eftirgjöf á Guðmundi um ein-
hvern tíma. í því skyni spurði
jeg hverjir væru í sóknarnefnd
Mælifellssóknar. Þá fekk jeg
þetta svar: Það er nú fyrst og
fremst Guðmundur sjálfur.
Nú tók ekki betra við. Guð-
mundur hafði þá tvöfaldra hags-
muna að gæta við kirkjusmiðina.
Samt vildi jeg freista þess að
hafa tal af honum. En nú mátti
ekki fara mannavilt. Og því
spurði jeg prestinn hver þessara
manna væri Guðmundur. „Þekk-
irðu ekki hann Guðmund á Lýt-
ingsstöðum?“ spurði hann hissa.
Jú, jeg hjelt það, en var ekki
alveg viss. „Er það ekki maður-
inn með glampann í andlitinu?"
Þetta var víst barnalega spurt.
En það var rjett. Maðurinn með
glampann í andlitinu var Guð-
mundur Stefánsson á Lýtings-
stöðum.
Jeg gekk nú á fund þessa
manns. Hvort það var af því að
hann kenndi í brjósti um mig eða
af hinu, að hann hafði ekki tamið
sjer þá list að láta menn fara
erindisleysu á fund sinn — þá
fóru svo leikar að kirkjusmiður-
inn á Mælifelli, sem einnig var
sóknarnefndarmaður í Mælifells-
sókn lofaði að vera hjá mjer
„fáeina daga“. En hann sagðist
litlu fá áorkað einn saman. Jeg
spurði, hvort væri nokkurra
fleiri manna von. Hann hjelt að
rjett væri að reyna við hann
Ólaf — það var Ólafur Kristjáns-
son húsasmiður og yfirsmiður við
kirkjubygginguna. Og þegar í
stað orðaði Guðmundur þetta við
Ólaf og fekk hann til að lofa að
koma með.
Bærinn á Miklabæ komst upp
fyrst og fremst fyrir tilstilli Guð-
mundar. Hann útvegaði smiði,
ábyrgðist þeim greiðslu, greiddi
þeim stundum úr eigin vasa, en
vann þá sjálfur manna mest með
eigin hendi. Guðmundur gerði
þessa bæjarbyggingu að áhuga-
máli sínu, — Guðmundur gerir
öll sín verk að áhugamáli sínu.
Og Mælifellskirkja komst upíi
eftir sem áður.
Árið sem jeg byggði bæinn
komst jeg í heyþrot. Þá tók Guð-
mundur af mjer nær 100 ær um
margra vikna skeið. Var sú fóður
taka vissulega ekkl gerð til fjár.
★
Nokkru eftir þetta brá Guð-
mundur búi. Hann hafði engan
frið á sjer. Fekk jeg hann fyrir
kaupamann 2 sumur, og burfti
þá litlar áhyggjur að hafa af
heyskap mínum. Þá þóttist jeg
maður með mönnum að hafa
Guðmund á Lýtingsstöðum fyrir
ráðsmann — og var ekki grun-
laust um að sumir öfunduðu mig.
Þannig reyndist Guðmundur
mjer — frá fyrstu sýn — ókunn-
ugum manni — maðurinn með
glampann í andlitinu. Jeg hef
oft mjer til ánægju horft á þenn-
an glampa. Hann er tjáning þess,
er óvenjulegum manndómi og
drengskap slær saman.
★
í dag — 26. ágúst 1949 — er
Guðmundur 70 ára. Um tvo síð-
ustu áratugi hefur hann íarið
víða um land, og mörg hús stór
og smá hafa sprottið upp í fót-
sporum hans. í sumar vinnur
hann fram í afdölum, reisir stein
hús, þar sem hrærivjel ekki
kemst að, hrærir í tunnunni
sinni, hefur langan vinnudag og
vinnuj* strangt. Slíkur er alla tíð
háttur Guðmundar.
Þegar hann var kaupamaður
hjá mjer fór hann í fyrirdrátt
alltaf annað veifið, og svalkaði þá
í Hjeraðsvötnum fram á nætur.
Þegar jeg benti honum á svefn-
þörfina sagði hann: Manni gerir
ekkert til þó maður missi dálít-
inn svefn svona tvisvar í viku.
Þótt Guðmundur hafi lagt fyrir
sig húsagerð síðustu áratu.gina,
er hann ekki fyrst og fremst
smiður. Hann er jafngóður bóndi
og smiður, og geta hans er ekki
bundin við eitt eða tvennt. Guð-
mundur hlaut að verða nýtur
maður að hverju sem hann sneri
sjer. Hann er fyrst og fremst
kraftamaður, kjarkvargur, liam-
hleypa. Hann er víkingurinn,
ekki til niðurrifs: að höggva
strandhögg og brytja niður, held-
ur að byggja upp: að reisa úr
rústum og veita öðrum mönnum
brautargengi.
„Glampinn í andliti" Guðmund
ar endist enn: Drengskapurinn er
Frh. á bls. 12.