Morgunblaðið - 18.11.1949, Page 9

Föstudagur 18. nóv. 1949.
M O R G V N B L A Ð IÐ
9
Skiptar skoðanir 'd utan-
*sr mf -f mt “5s''s «r w ***•%, srr “*• *w rr /r *f .
ríkisstefnu Svíþjóðar
Eftir Thomas Harris,
frjettaritara Reuters.
STOKKHÓLMI. — Landvarna
ráðherra Svíþjóðar, Alan Vo-
ugt, hefur gefið skýringu á
þvi, hvernig á því stendur, að
landið getur, að hans
hyggju haldið hlutleysi
sínu í hverri þeirri styrjöld,
sem brjótast kynni út í fram-
tíðinni. Skýring hans sýnir ljós
legar en áður var, þann skoð-
anaágreining, sem er milli
stjórnarinnar og yfirherstjórn
arinnar, og hefur komið til
átaka í blöðum landsins vegna
þessara sundurleitu viðhorfa.
Kjarnorka og langfleygar
flugur
Voúgt telur, að kjarnorku-
sprengjurnar og langfleygar
flugur til að flytja þær auki
mjög á líkur Svíþjóðar til að
halda öryggi sínu í nýjum á-
tökum.
Fórust landvarnaráðherran-
um svo orð á landvarnafundi
hjer nýlega, að kjarnorku-
sprengjan væri Bandaríkjun-
um svo dýrmæt, að ,,megin-
'land N.-Ameríku er eitt talið
nægilega fjarlægt til að vera
bækistöð fyrir hana“.
Ennfremur upplýsti Vougt,
að hinar nýju sprengjuflugvjel
ar svo Sem B-36 í Bandaríkj-
unum, eru orðnar svo langfl.,
að þær geta flogið frá bæki-
stöðvum sínum í heimaland-
inu og inn yfir óvinaland í
hvaða átt, sem þær vilja fara.
Niðurstaðan verður sú, að
Skandinavía er ekki eins mik-
il freisting fyrir stórveldin í
framtíðinni, ef til styrjaldar
skyldi koma. Hver sá, sem
telur, að Svíþjóð hljóti óhjá-
kvæmilega að dragast inn í
slík átök, segir Vougt, að sje
„svartsýnn og reisir skoðanir
sínar á úreltum rökum“.
Samt hefur Vougt lagt á-
herslu á, að Svíþjóð verði að
standast hernaðaráætlun sína.
Einnig vonar hann, að Svíar
geti bætt við eigin framleiðslu
vopnum keyptum utan frá.
,,Jeg tel víst, sagði hann á
þessum landvarnafundi, ,,að
það muni verða talið í þágu
viðurkendra hagsmuna þess
landsvæðis, sem við teljumst
til menningarlega, að við verð
um hæfir til að standa með
öllu okkar afli gegn hverri til-
raun til að misnota land okk-
ar í heimsátökum“.
Stefnan í „Dagens Nyheter“
Hermálasjerfræðingar og
sjerstaklega höfundur forystu
greinanna í „Dagens Nyheter“,
hinu stóra, frjálslynda dag-
blaði í Svíþjóð, sem hefur bar-
ist fyrir því, að landið gangi
i Atlantshafsbandalgið, hafa
borið Vougt barnaskap á brýn,
og haldið því fram, að stjórnin
vaði í villu og svima.
Þessir menn halda því fram,
að Vougt sjáist alveg yfir þá
staðreynd, að Bandaríkjamenn,
svo að eitthvert stórveldanna
sje nefnt, sjeu ekki á einu máli
um notagildi B-36. — Þessir
sömu menn bæta því við, að
þeir hafi ekki heldur sýnt
minkandi áhuga á bækistöðv-
um erlendis, hvorki með því
að hverfa frá Grænlandi nje
kalla hinar stóru sprengjuflug
vjelar sínar frá Bretlandi, svo
að dæmi sjeu nefnd.
„Dagens Nyheter“ hefur
glegst gert grein fyrir veilun-
um í einangrunarstefnu stjórn
arinnar og röksemdum Vouts.
Bæði Vougt og andstæðingar
hans eru á einu máli um, að
Svíþjóð verður að vera öflug,
ef hún á að komast heilu og
höldnu frá þriðju heimsstyrj-
öldinni, hvort sem landið yrði
þar hlutlaust eða yrði stríðs-
aðili. Og blaðið bætir við: „Hin
mikla gáta, sem við glímum nú
við er þessi: Getum við nálg-
ast stórveldin svo mjög að
styrkleika, að við fáum veitt
nægilegt viðnám, ef á okkur
yrði ráðist?“
Tvær stoðir landvarnanna
Vörn landsins er samslungin
tveimur þáttum: Rannsóknum
og framleiðslu. Öll lönd hafa í
sinni þjónustu menn, sem ein-
ungis vinna að rannsóknum og
tilraunum. Þar, sem við höfum
tök á að hafa nokkra menn til
rannsókna, er stórveldunum
kleift að hafa nokkur hundruð.
í þessu felst tvent. Stórveldin
ná ýmsum þeim árangri, sem
herfcræðingum er ljóst að mega
verða til nytja og þar eru gerð-
ar ýmsar uppgötvanir, sem her
varnarráð okkar hugsa ekki
um fyrr en einstök atriði hafa
síast út í blöðum stórveldanna.
Svo er hitt, að þegar tíma-
bært er orðið að hagnýta ein-
hverja nýjung, þá hafa stór-
veldin miklu sterkari tækni-
og efnahagsaðstöðu til að hefja
framleiðslu, heldur en við höf-
um. Þau vopn, sem við getum
ekki framleitt sjálfir, verðum
við að sækja í vopnasmiðjur
Vesturheims og bíða þæss þol-
inmóðir að röðin komi að
okkur.
Bæði Bretland og Banda-
ríkin ganga fyrir okkur um
vopnasendingar, svo líka öll
ríki Atlantshafsbandalagsins".
Skoðun hershöfðingjanna
Þær eru ekki ósvipaðar
þessu röksemdafærlur þær,
sem yfirmenn hersins færa
gegn hinni einstregnislegu ein-
angrunarstefnu stjórnarinnar.
Bengt Nordenskjold yfirmað
ur flughersins, farast m.a. orð
á þesas leið: „Við getum því
aðeins haft fyrsta flokks út-
búnaði á að skipa, að við höfum
náið samstarf við stórveldin um
tækniatriði. Við verðum að
halda svo á málum, að vestur-
dyrunum sje haldið opnum til
slíks samstarfs“.
Nils Svedlund úr herforingja
ráðinu styður sömu skoðun, er
hann segir: „Tök okkar á að
verjast eru að verulegu leyti
komin undir því. hvort við fá-
um hlutdeild í uppgötvunum
stórveldanna og nýjum útbún-
aði eða ekki. Andspyrnumátt-
ur okkar mundi brátt þverra,
ef svo yrði ekki“.
Það er ljóst, að hjálp, sem
stofnað er til og undirbúin á
friðartímum, verður áhrifarík-
ust“.
Skoðun almennings
A milli einangrunarstefnu
stjórnarinnar og óskar herfræð
inga um fjelag í tæknilegum
efnum við Vesturveldin, þar
heldur almenningsálitið sig. -—
Það trúir því, að eina von Sví-
þjóðar sje hlutleysi, uns Vest-
urveldin eru orðin öflugri.
Þessi skoðun, sem er afarrík
í ihaldsflokknum, Frjálslynda
flokknum og Bændaflokkn-
um, er á þann veg, að Svíþjóð
geti ekki staðist árás úr austri,
jafnvel þótt Vesturveldin
veittu verulegan styrk.
Hinsvegar, segja formælend-
ur þessara skoðana, eru líkur
til, að Sviþjóð geti veitt við-
nám í 2 til 3 ár, þegar endur-
vopnunaráætlun Vesturveld-
anna er komin nokkuð áleiðis.
Þessir Svíar segja: Eins og
nú er í pottinn búið, þá mundi
landið jafnvel nær hernámi, ef
það gengi í Vesturbandalag,
heldur en ef það hjeldi áfram
við hlutleysisstefnu sína.
Leikfjelag femplara
sýnir „Spanskflug-
una" á næsfunni
INNAN góðtemplarareglunnar
í Reykjavík hefir verið starf-
andi leikfjelag um nokkurra
ára skeið. Fjelagið hefir hafið
starfsemi sína á þessum vetri,
með því að taka til meðferðar
hinn kunna og vinsæla gaman-
leik, Spanskflugan, eftir Arn-
old og Bach. en leikur þessi hef
ir ekki verið sýndur hjer í bæn
um nú um nokkurt skeið.
Einar Pálsson, leikari, setur
leikinn á svið; og standa æfing
ar nú yfir og er þeim langt
komið. Gert er ráð fyrir að
frumsýning verði 24. þ.m., í
Iðnó. Með leikfjelaginu leikur
að þessu sinni sem gestur: frú
Emilía Jónasdóttir, og leikur
frúin eitt að^lhlutverkið. Með-
al leikara fjelagsins, er bátt
taka í leiknum, eru: Guðjón
Einarsson, Gissur Pálsson, Sig-
ríður Jónsdóttir, Karl Sigurðs-
son, og Þórhallur Björnsson,
en alls eru leikendur tólf.
Það er líklegt að þeir, sem
eldri eru, muni nota þetta tæki
færi að endurnýja fyrri kynni
sin við ,,Spanskfluguna“, og
yngra fólkið láti ekki þann
ljetta hlátur, er Arnold og
Bach ætíð vekja, fram hjá sjer
fara.
ýiðræður við
Idenauer
BONN, 17. nóv.: — Adenauer
forsætisráðherra V-Þýskalands,
sat á þriggja tíma fundi með
hernámsstjórum Þríveldanna í
dag. Var á fundi þessum rætt
um niðurrif þýskra verksmiðja.
— Reuter.
narkvenna 30 ára
í DAG eru liðin 30 ár frá stofn-
un hinna kunnu og merku sam-
taka, Fjelags islenskra hjúkr-
unarkvenna. Það var stofnað í
nóv. 1919 fyrir forgöngu
Christophine Bjarnhjeðinsson,
prófessorsfrúar. Stofnendur
þess voru 8 og fyrsti formaður-
inn Harriet Kjær.
Á þessum þrjátíu árum hefir
hjúkrunarkvennafjelagið unnið
mikið og þarft starf. Fyrir
stofnun þess var fátt um lærð-
ar hjúkrunarkonur á íslandi, en
það setti sjer frá upphafi það
markmið, að styðja ungar stúlk
ur til hjúkrunarnáms, að vera
milliliður í útvegun hjúkrunar-
kvenna í landinu og að efla
skilning á því, hvers virði það
er að hafa vel menntaðar hjúkr
unarkonur í starfi, einnig að
gæta hagsmuna hjúkrunar-
kvenna i hvívetna.
Núverandi formaður fjelags-
ins er frú Sigríður Eiríksdótt-
ir, og hefir hún verið það nú í
25 ár. Hún er þjóðkunn kona
orðin fyrir dugnað sinn og at-
orku og þau störf er hún hefir
innt af hendi viðvíkjandi sjúkra
húsa- og heilsuverndarmálum,
ekki síst í þágu berklavarn-
anna. Hún hefir nýlega verið
sæmd æðsta heiðursmerki
hjúkrunarkvenna, Florence
Nigthingale orðunni, sem er
hinn mesti heiður er hjúkrun-
arkonu getur hlotnast.
Þörf hjúkrunarkvennaskóla.
Mesta áhugamál F. í. H. er
bygging fullkomins hjúkrunar-
kvennaskóla, en hans er brýn
þörf. Þörf hjúkrunarkvenna
er mikil og aðkallandi og eykst
stöðugt, vegna hinna mörgu
sjúkrahúsa, sem nú er verið að
reisa víðsvegar í landinu, en
þau verður tæplega hægt að
starfrækja vegna skorts á hjúkr
unarkonum. Hin nýja trygging
arlöggjöf um heilsuvernd, er
einnig óhugsandi að komist í
framkvæmd af sömu ástæðu, og
úr þessu er einungis hægt að
bæta með byggingu skólahúss.
Margar stúlkur sækja nú um
nám í hjúkrunarkvennaskólan-
um, og mjög er slæmt að verða
að vísa miklum hluta þeirra
burtu vegna óviðunandi og allt
of lítilla húsakynna.-
Þar við bætist, að það hús-
næði í Landspítalanum, sem
skólinn hefir nú til umráða, er
sjúkrastofur, sem spítalinn hef-
ir full not fyrir handa sjúkling-
um, svo að í þessum málum rík-
ir sannkallað neyðarástand.
Skólinn hefir á að skipa góð-
um og' vel menntuðum kenn-
urum, sem lært hafa erlendis,
og námið er fyllilega sambæri-
legt við það, sem tíðkast í öðr-
um löndum, svo að það er ein-
ungis skorturinn á húsrými,
sem kallar að.
Á 20 ára afmæli FÍF, komst
nokkur skriður á skólamálið,
og voru lögð lög um heimavist-
arskóla handa hjúkrunarnem-
um fyrir Alþingi, en síðan hefir
þessu máli heldur hrakað, en
vonandi er að fjelagið fái ein-
hverju framgengt með þetta
sem bráðast.
FÍH er aðili í Samvinnu
hjúkrunarkvenna á Norðurlönd
um og Alþjóðasambandi Hjúkr-
unarkvenna, sem er eitt meðal
elstu alþjóðasamtaka.
Stofnun f jelagsheimilis
Sjerstakt takmark innan fjc
lagsins er að stofna fjelagsheim
ili með íbúðum fyrir hjúkrunar
konur, sem komnar eru yfir 60
ára aldur, og eiga þá að kom-
ast á eftirlaun, en vegna eklu
á starfskröftum hefir ennþá
engin íslensk hjúkrunarkona
getað hætt starfi, þótt hún hafi
náð þessum aldri.
FÍH gefur út Hjúkrunar-
kvennablaðið og er ritstjóri
þess Þorbjörg Árnadóttir. -
Núverandi stjórn fjelagsins
skipa: frú Sigríður Eiríksdóttir,
form., Þorbjörg Árnadóttir,
varaform., Sigríður Bachmann
ritari, María Pjetursdóttir gjald.
keri og Þorbjörg Jónsdóttir
meðstjórnandi.
FÍH minnist afmælisins með
hófi á laugardaginn kemur.
S.
Enn um kvikmyndun
„Fjalla Eyvindar"
JEG HARMA það að hr. Jón
Leifs, sem að eigin áliti og
annara er grandvar maður,
skuli halla rjettu máli í tilkynn
ingu Landsútgáfunnar h.f. til
dagblaðanna í Reykjavík.
Það sanna er, að Landsút-
gáfan h.f. hefir í tilboði dagsh
31. maí 1949, samþykktu í júní
sama ár, selt hr. Magnúsi Thor-
lacius hrl., fyrir hönd franskra
kvikmyndatökufjelaga, film-
rjettinn að ,,Fjalla-Eyvindi“ til
8 ára, gegn 5 þúsund króna
gjaldi, sem greitt var ísl. sendi-
ráðinu í París eftir ósk hr. Jóns
Leifs. Er því algerlega útilok-
að að Landsútgáfan h.f. eða hr.
Jón Leifs eigi nokkurn ráðstöf
unarrjett á upptöku kvikmynd-
arinnar í næstu 8 ár.
\ Franska f jelagið, sem hr.
Jón Leifs telur að hvorki hafi
viljað eða getað tekið tilboði
um kvikmýndunarrjettinn, nje
heldur uppfylt „þær listrænu
forsendur“ — er sama fjelag-
ið sem hann (Jón Leifs), telur
sig hafa gert samningsdrög við
og báðir aðilar hafi komið sjer
saman um. En það sanna er, að
fjelag'ið taldi hinar óheyrilegu
viðbótarkröfur Jóns Leifs al-
gerlega óaðgengilegar. Kröfurn
ar („hinar listrænu forsend-
ur“?) voru eins og fyr er sagt,
1 millj. franka viðbótargreiðsla
og 30% af sýningartekjum á
Norðurlöndum í 2 ár og síðan
50% að þeim liðnum, auk
margra annara skilyrða. — Eru
frönsku fjelögin því neýdd til
að fresta framkvæmdum í
þessu máli fyrst um sinn og er
það illa farið.
Pjetur Þ. J Gunnarsson,
form. Eddu-Film h.f.
Jeg tel ofangreinda yfirlýs-
ingu herra Pjeturs Þ. J. Gunn-
arssonar rjetta í öllum atriðum.
Reykjavík 17. nóv. 1949.
Magnús Thorlacius (sign). t