Morgunblaðið - 04.12.1949, Blaðsíða 2

2
MORGUIVBLAÐIÐ
Sunnudagur 4. des. 1949.
<Dunnar Yhoroddsen, borgarstjóri:
Húsnæðismá!, 1. grein.
GERA ÞARF EINSTAKLINGUM AU
VELDARA A0 BVGGJA YFIR SIG
■Æ-mstaklingsframtakið
«má ekki eyðileggja.
F JÓltlR AÐILAR hafa haft með
F indtim byggingar íbúðarhúsa
í Rjeykjavík: Einstaklingar.
b yggingarf j élög verkamanna
tj.'ggingarsamvinnufjelög og
Reykjavíkurbær.
Einstaklingar hafa byggt lang
flestgr ibúðir. Átak þeirra hef-
ur verið stærst til þess að fjölga
íbúðum og bæta úr húsnæðis-
vandræðunum. Það væri mesta
éráð að draga úr framtaki ein-
staklinganna til íbúðabygginga.
eða jafnvel banna þeim að
t yggja, eins og kommúnistar
Fáfa lagt til. Oft tekst mönnum
sjálfam að byggja ödýrara yfir
sig en hinu opinbera og sam-
vinnufjelögum. Þeir ná oft cg
eir.att hagstæðari innkaupum,
1-ggja fram vinnu sjálfra sín,
vina og vandamanna, og hafa
nákvæmara eftirlit með öllum
framkvæmdum en þeim aðilj-
um er unnt, sem allt verða að
sj í með annarra augum.
Af þessum ástæðum þarf að
gieiða sem best fyrir einstakl-
i gum, er vilja byggja. Stórt
sper var stigið í því efni með
f .-umvarpi Sjálfstæðismanna
um skattfrelsi vinnu manna við
eigir. íbúðir. Nú þarf að leggja
» -gináherslu á það, að veð-
deíldir banka og aðrar láns-
stofnanir fái bolmagn til þess
að veita hagstæð lán til íbúða-
by ggmga. Kemur þá einnig til
greina að stofna sjerstakan
byggingasjóð, er hafi það hlut-
verk að væita lán til þeirra, er
sjálfir vilja byggja sjer íbúð.
Margir þeirra, sem nú eiga
íbúðir í smíðum, hafa lent í örð-
ugleikum. vegna þess að hvergi
e;_ lán að fá. Hafa allmargir
beðið bæjarstjórn um lán til að
f xllgera íbúðir sínar. Bæjar-
stjórnin hefur ekki talið fært
að verða við þessum lánbeiðr,-
urn, af tvæim ástæðum. Bæjar-
stjórnin hefur þegar fyrir all-
longu ákveðið að verja því fje,
er hún getur af mörkum látið,
vegna húsnæðismála, til íbúða-
b.gginganna við Bústaðaveg,
eu raeð þeim er stefnt að því
að sameina framlög bæjarins
og framtak borgaranna. Það
vasru brigðmæli við þær fyrir-
æflanir, ef taka ætti af þessu
fje stórar fúlgur og verja til
antiars. En í öðru lagi væri
biejarsjóður með slíkri al-
rr er.nri lánastarfsemi farinn að
taka að sjer verkefni banka og
annarra lánsstofnana, og er þá
vant að sjá. hvar staðar skyldi
ttumið.
Margskonar fyrirgreiðsla bæj-
arins fyrir íbúðarbyggingum
Fyrirgreiðsla bæjarins.
Reykjavíkurbær hefur á
margvíslegan hátt greitt fyrir
íbúðabyggingum. Skal hjer
bent á nokkur þessara atriða:
1. tlthlutun lóða og að gera
þær byggingarhæfar.
Bærinn hefur á undanförn-
um árum úthlutað þúsundum
lóða til íbúðabygginga. Sumum
kann að virðast það einfalt mál
og auðvelt. En til þess að gera
lóðir byggingarhæfar þarf að
leggja fram mikla vinnu og fje.
Bærinn hefur varið stórum fjár
hæðum til landakaupa. Svæðin
þarf að skipuleggja. Götur þarf
að gera, vatnsleiðslur, holræsi,
rafmagnsleiðslur og fjölda
margt íleira. Bæjarsjóður hef-
ur varið tugum milljóna á und-
anförnum árum til þess að gera
lóðir byggingarhæfar og leggja
þannig grundvöll undir íbúðar-
byggingar.
2. Bærinn hefir í grjótnámi
sínu og sandnámi til sölu sand,
möl og mulning, til handa þeim
er vilja byggja. Á síðasta ári
framleiddu þessi fyrirtæki bæj-
arins 29 þús. rúmmetra af hörp
uðum sandi og 9 þús. rúm-
metra af möl.
3. Verkamannabústaðir.
Síðan lögin um verkamanna
bústaði voru fyrst sett 1931,
hafa hjer í bænum verið byggð-
ar 332 íbúðir samkvæmt þeim
lögum. Reykjavíkurbær mun
vera eina bæjarfjelagið á land-
inu, sem frá upphafi hefir jafn-
an greitt að fullu framlag sitt
til verkamannabústaðanna. Það
framlag nemur nú í ár einni
milljón króna, og er það óend-
urkræft framlag en ekki lán.
4. Byggingarlan til
bæjarstarfsmanna.
Nýlega hefir verið á-
kveðið, að starfsmenn bæjarins
geti fengið lán úr Eftirlauna-
sjóði bæjarins, allt að 75 þús-
und krónur á íbúð, þó ekki yfir
50% af eðlilegu kostnaðarverði.
Þessi lán verða veitt um hend-
ur byggingarsamvinnufjelaga
bæ j arstarfsmanna.
5. Bæjarbyggingar
Árið 1941 var fyrirsjáanlegt,
að húsnæðisvandræði hjer
mundu aukast mjög, vegna þess
að árið áður hafði sáralítið ver-
ið byggt, og aðstreymið til
Reykjavíkur var komið í al-
gleyming. Þá ákvað bæjar-
stjórn að byggja bráðabirgða-
íbúðir, sem nefndar hafa verið
Höfðaborg. Eru það 104 íbúðir,
og voru þær allar komhar i
notkun vorið 1942, Þessar íbúð-
ir, þótt ekki sjeu þær varanleg-
ar, hafa hjálpað mjög í hinum
miklu húsnæðisvandræðum síð-
an.
Um svipað leyti hóf bærinn
byggingu hinna glæsilegu húsa
á Melunum. Þær íbúðir, 48 að
tölu, voru teknar í notkun í
árslok 1943. Þá var hafist handa
um byggingarnar við Skúlagötu.
Það eru 72 íbúðir og voru
teknar í notkun á árunum
1947—48. í Lönguhlíðarhúsun-
um eru 32 íbúðir og voru þær
teknar í notkun á árunum
um vetri. Allt eru þetta mjög
vandaðar og varanlegar íbúð-
ir. Voru Melahúsin og Löngu-
hlíðarhúsin seld með gððum
afborgunarskilmálum, miklu
hagkvæmafi en kostur var á
annarsstaðar. Skúlagötuhúsin
eru leigð út.
Þá hafa verið ráðagerðir um
byggingu stórhýsa til íbúða,
fjögurra til sjö hæða hús, og
verið gerð frumdrög að slíkum
byggingum.
Loks er að neína hinar nýju
Bandalag kvenna gerir sam-
þykktir um hagsmunamál sín
En um leið og stuðiað er að
byggingastarfi einstaklinga
jrf að ákveða hámarksstærð
-fbúða, sem þeir mega byggja.
Meðan húsnæðisöngþveiti er
slíkt, sem nú er, og skortur
'byggingarefnis, verður að koma
í veg fyrir smíði óhóflegra í-
fc'iða. Fiárhagsráð hefur stigið
ryíti spor í því efni með því|
að íeyfa ekki stærri íbúðir en
IjO fermetra að grunnfleti.
AÐALFUNDUR Bandalags
kvenna í Reykjavík, haldinn dag-
ana 29.—30. nóvember 1949 sam-
þykkti eftirfarandi tillögur.
Fundurinn beinir þeim tilmæl-
um til fjelaga innan bandalags-
ins, að þau hvert um sig kjósi 3ja
kvenna nefnd innan sinna vje-
banda, sem veiti f járöflunarnefnd
Hallveigarstaða aðstoð, þegar til
söfnunar kemur.
Áfengismál
Eundurinn er fyllilega sam-
þykkur öllum þeim tillögum í á-
fengismálum, er samþykktar
voru á landsþingi KÍ, í júnímán-
uði s.l. (sbr. 8. landsþing KÍ, bls.
27). Þó vill fundurinn ekki, að
sjúkrahús fyrir áfengissjúklinga
sje eingöngu bundið við húsið
Fríkirkjuveg 11, heldur aðeins
undirstrika það, að slíkt sjúkra-
hús ásamt hjálparstöð þarf að
komast upp svo fljótt sem kost-
ur er.
2. Fundurinn skorar á ríki og
bæjarstjórn að nota ekki vín í
opinberum veislum.
3. Fundurinn lýsir megnri óá-
nægju yfir því, að bifreiðastjór-
ar skuli óáreittir fá að leggja bif
reiðum sínum á almannafæri og
selja vín úr þeim eins og algengt
mun vera hjer í Reykjavík. Æsk-
ir fundurinn þess, að lögreglu-
stjóri gefi lögregluþjónum víð-
tækara vald en þeir hafa nú til
þess að rannsaka þær bifreið-
ar, sem þá annaðhvort grunar eða
hafa fulla vitneskju um, að á-
fengi sje selt úr.
Barnavernd
Fundurinn skorar á lögreglu-
stjóra að hann láti nú þegar gefa
út vegabrjef handa unglingum
frá 12—16 óra aldurs. Fundurinn
telur, að m'eð vegabrjefum verði
auðveldara að hafa eftirlit með
því, að börn og unglingar sæki
ekki þær skemmtanir, (kvik-
myndasýningar, dansleiki o. fl.),
sem þeim eru bannaðar.
2. Fundurinn beinir þeirri ein-
dregnu ósk til foreldra skóla-
barna, að þau láti börnin ekki
hafa peninga með sier í skólana
til gosdrykkja- eða sælgætis-
kaupa, heldur láti þau hafa holl-
an og eóðan brauðmat með sjer
og mjólk til drykkjar.
Ennfremur skorar fundurinn á
skólastjóra og kennara barna- og
unglingaskólanna að hvetja börn
til þess að hafa með sjer brauð-
mat og mjólk.
Fundurinn telur, að heilsu
skólabarna sje hætta búin með
þeirri gosdrykkja- og sælgætis-
nautn, sem nú tíðkast og álítur
fundurinn, að jneð því fái börn-
in ekki nægilega næringu við
jafn erfitt starf og skólanámið
er.
Húsmæðrafræðsla
1. Fundurinn leyfir sjer að
minna skólaróð og bæjarstjórn
Reykjavíkur á þá aðkallandi
nauðsyn að byggðir sjeu fleiri
húsmæðraskólar í bænum en nú
eru. Bandalagið telur, að æski-
legur fjöldi húsmæðraskóla í
borginni sje 1 skóli á hverja 10
þúsund borgara.
Bandalagið veit, að bærinn hef
ir ákveðið sjerstaka lóð undir
nýjan húsmæðraskóla og mælir
eindregið með þeim stað, sem
ákveðinn hefir verið.
2. Bandalagið vill benda á, að
nú hafa margar konur notið sjer
ménntunar í húsmæðra fræðum
og kynnt sjer fyrirkomulag hús-
mæðraskóla hjerlendis. — Telur’
það því sjálfsagt, að húsameist-
arar rikis og bæjar hafi hús-
mæðrakennslukonur með í ráð-
um um fyrirkomulag skólabygg-
inganna.
Skömmtunin
Fundurinn telur með öllu ó-
þolandi það ástand, sem ríkt hef
ir, að ekki sje flutt inn skömmt-
unarvara, er nægi til þess að hver
og einn geti fengið það vörumagn
sem honum ber samkvæmt út-
gefnum skömmtunarseðlum. Á-
standið verður þó enn verra
vegna þ^ss, að fullvj^t má telja,
Framh. á bls. 12.
bæjarbyggingar við Bústaða-*
veg, sem vikið mun að síðar.
Þátttaka ríkisins til
að bæta úr húsnæðis-
vandræðunum.
Þegar bæjarstjórnin á’ivaÆ
1941 að ráðast í byggingu 104
íbúða í Höfðaborg, var það gerfe
í samráði við ríkisstjórnina. Þá-
verandi borgarstjóri fór fram
á, að ríkissjóður greiddi helm-
ing byggingarkostnaðar þeirra
íbúða. Þótti það eðlilegt og
sjálfsagt, að ríkisvaldið tæki
þátt í slíkum. ráðstöfunum til
að bæta úr húsnæðisvandræð-
unum.
Ríkisstjórnin gaf ádrátt um
slíkt framlag. Efndir urðu eng-
ar. Enn þann dag í dag hefun
Reykjavíkurbær ekkert fengiS
úr ríkissjóði vegna þeirra bygg-
ing, heldur hefur bæjarsjóður
, einn greitt þann kostnað.
Á Alþingi 1942 fluttum vi5
Sigurður Bjarnason þingsálykt-
unartillögu um að fela ríkis-
stjórninni að undirbúa nýja lög
gjöf um stuðning af ríkisins
hálfu til að bæta úr húsnæðis-
vandræðum í kaupstöðum og
kauptúnum. Var sú ályktur»
samþykkt.
Tveim árum síðar flutti
Bjarni Benediktsson nýja álykt
un, sem einnig var samþykkt„
um að fela ríkisstjórninni und-
irbúning lögggjafar um at kinn
stuðning ríkisins við íbúða-
byggingar. Sú löggjöf var síð-
an undirbúin og samþykkt 4
þingi 1946.
Lögunum frestað.
III. kafli þessara laga fjallaðí
um opinbera aðstoð við bygg-
ingar bæjarfjelaga. í þessum
kafla var lögð sú skylda á bæj-
arfjelögin, að stefna að útrým-
ingu heilsuspillandi íbúða 4
næstu fjórum árum.
Til þess að aðstoða bæjarfje-
lögin við þetta starf hjet rík-
issjóður að veita lán til slíkrat
bygginga, allt að 75% kostn-
aðarverðs til 50 ára með 3 %•’
vöxtum. Auk þess var gert ráð
fyrir að ríkissjóður lánaði 10 %[
til viðbótar, vaxta- og afborg-
unai’laust fyrstu árin, og vær|
heimilt að gefa eftir þessi 10 %p
ef bæjarfjelagið afskrifaði þaus
15% af sínum hluta, sem eftii?
stæðu.
Reykjavíkurbær var þá að
hefjast handa um byggingu 73
íbúða við Skúlagötu. Sam-
kvæmt þessum lögum f jekk bæp
inn 75% lán út á þau, sam-
tals úm 4.8 milljónir króna.
Ákvað bærinn þegar að afskrifa
þau 15%, sem lögin gerðu rátS
fyrir.
Bærinn hófst þá strax handa
um byggingu 1 32 íbúða við
Lönguhlíð. En þessi myndarlegl
stuðningur, sem Alþingi hafði
gefið fyrirheit um, var ekkl
lengi í gildi. Eftir að lögin
höfðu aðeins staðið í tvö árB
voru samþykkt ný lög á hingi
um að fresta framkvaemd
þeirra um óákveðinn tíma, gegn
eindregnum niótmælum mín-.
um og fleiri þingmanna. Jj