Morgunblaðið - 24.12.1949, Blaðsíða 5

Laugardagur 24. des. 1949.
MORGUNBLAÐIÐ
o
UMHUGSUNAREFNI og al-
mennar umræður Norðmanns-
ins hafa síðustu vikurnar ver-
ið með talsvert öðrum svip en
Venja er til. Fram að kosning-
linum 10. október var það kosn
ingaáróðurinn sem setti svip á
blöðin, og vitanlega voru nokkr
ar pólitískar eftirhreytur fyrstu
Vikurnar eftir kosningarnar.
En nú liggja innanlandsmál-
in í þagnargildi um sinn. Stór-
þingið kemur ekki saman fyrr
en eftir nýár. Þó að ýmsar hin-
ar föstu nefndir þingsins starfi
að undirbúningi merkilegra
mála um þessar mundir, þá er
minnst af því látið vitnast. Svo
Stjórnmálalífið er með óvenju-
lega mikilli værð. Og innan-
íandsmálin yfirleitt líka það
sem veit helst að að almenn-
ingi, svo sem skömtun og ýms
ar hömlur.
Það er miklu minna rifist út
af skömtuninni en á sama tíma
í fyrra, enda er hún rýmri, og
Jítið hefir gerst af atburðum,
Sem orðið hafa hitamál. Helst
er að nefna morðmálið í
Kristianssand, Brekkemálið svo
nefnda, sem gaf tilefni til æs-
inga vegna þess að raunveru-
lega saklausri stúlku var bland
að í það mál á óviðfeldinn hátt.
Hefir nú verið fyrirskipuð rann
sókn á atferli hins opinbera
Saksóknara í þessu máli.
Það, sem einkum bindur
Jiugi manna nú, er afstaðan út
á við, einkum í viðskiftamálun-
lim. Undanfarið he'fir mikið ver
ið rætt um væntanlegt tollmála
samband Norðurlanda. Og nú
hafa Bretar stungið upp á toll-
inálasambandi eða að minnsta
kosti nánara verslunarsam-
bandi við Norðurlöndin þrjú.
Hjá öllum þessum þjóðum hef-
ir það komið fram að æskilegt
Væri að geta afnumið tollmúr-
ana eða að minnsta kosti tekið
kúfinn ofan af þeim, og einnig,
eru hinar þrjár skandinavisku
þjóðir sammála um að rýmka
sem fljótast ákvæði þau, sem
nú eru um hámark útflutnings
hverrar vörutegundar úr einu
Jandinu í annað. En, ekki síst
frá Noregs hálfu.
Margvísleg vandkvæði
Erling Petersen prófessor,
gem er fastur fyrirlesari út-
Varpsins um viðskifta- og íjár-
hagsmál, gerði nýlega nokkra
grein fyrir þessu. Hann gerði
samanburð á verslun milli
fylkja innanlands og verslun
milli tveggja landa. Milli fylkj-
anna er verslunin óhindruð, eitt
fylkið kaupir framleiðslu ann-
ars, þangað til vöruframleiðsl-
unni er fullnægt eða meðan
það hefir nóg til að borga með,
og jöfnuðurinn kemur sjálf-
krafa. En öðru máli er að gegna
um viðskifti landa á milli, jafn-
vel þó að tollar væru engir.
Próf. Petersen tók viðskiftin
milli Noregs og Svíþjóðar sjer-
staklega sem dæmi. Aðstaða
Noregs í þeim viðskiftum væri
Veikari, svo að halli hlyti að
verða á Norðmanna hlið. Færi
nú svo að verslunin yrði gefin
alveg frjáls og norskir seðlar
gerðir gjaldgengir í Svíþjóð,
hlyti að fara svo, að mikið af
norskum seðlum safnaðist fyrir
IMOREGUR SJT Á VIÐ
Ftjettabrjel itó Skúla Skúlusyni
ÞEGAR norska Ameríkufarið ,,Oslofjord“ kom í íyrsta sinn til Nevv York, var þar mikið um
dýrðir og skipinu fagnað vel. Hjer sjest, þegar ,,Oslofjord“ rennur inn höfnina í Nevv York. —
í Svíþjóð og Noregur yrði skuld
ugúr þar. Að vísu mætti bæta
sænsku seljendunum þetta með
því að greiða hærri rentu en
venjulega, eða hækka verðið á
vörunni. En að öðru jöfnu vildi
seljandinn selja vöru sína til
þess lands, sem gæti greitt út í
hönd.
Þá minntist hann á afstöðuna
til iðnaðarins. Með afnámi versl
unarhafta yrði eflaust hægt að
kaupa ýmsar vörur ódýrari er-
lendis en framleiðslukostnaður
þeirra er í Noregi. Hlutaðeig-
andi norsk iðngrein yrði þá ekki
lengur samkeppnisfær, dýr
framleiðslutæki yrðu óarðbær
og þó væri það versta enn ó-
talið, að fjöldi fólks missti at-
vinnu. Fleiri dæmi færði hann
fyrir því, að afnám verslunar-
haftanna í einni svipan væru
svo hættuleg fyrir þjóðina, að
leiðin væri ófær í Joili, en hitt
kvað hann víst að margt mætti
rýmka frá því sem nú er, og
sömuleiðis að sjálfsagt væri að
stefna að því að gera verslun-
ina alfrjálsa og lækka tollana
sem mest.
Þetta hefir verið rakið nokk-
uð ítarlega vegna þess, að í
þessu felast flestar ástæður
norsku stjórnarinnar fyrir því
að hún hefir tekið dræmt í hug-
myndina um tollsamband hinna
þriggja landa. Annars hefir
þeim umræðum verið frestað
um sinn vegna tilboðs Breta um
tollmálasamband, því að það
skapar nýtt viðhorf í málinu.
En það sem rekur á eftir eru
brýninéar Paul Hoffmans,
framkvæmdastjóra Marshallað-
stoðarinnar, um að Evrópuþjóð
irnar sem aðstoðarinnar njóta,
verði sjálfar að sjá sjer far-
borða 1952, og að þeim verði
það ókleyft með því viðskifta-
fyrirkomulagi, sem enn sje
ríkjandi í Vestur-Evrópu.
Greiðslujöfnuðurinn
við útlönd
Spár hinna sjerfróðu manna
voru mjög ósamhljóða um það,
hver áhrif verðfelling pundsins
og gjaldmiðils flestra annara
Vestur-Evrópuþjóða mundi
hafa á hag þjóðarinnar. Enn
sem komið er hafa þeir svart-
sýnu beðið lægra hlut.
I
Ein aðalútflutningsvara Nor-
egs, pappír og trjákvoða virðast
t. d. hafa haft gott af verðfell-
ingunni. í sumar var farið að
verða vart sölutregðu á þessum
vörum, og verðið fjell, en eftir
verðfellinguna hefir eftirspurn-
in aukist að mun. Og yfirleitt
virðist kaupskipaflotinn hafa
haft ábata af verðfellingunni.
Og vegna hennar gera Norð-
menn sjer vonir um stóraukinn
ferðamannastraum til landsins
á komandi sumri. Amerísk yfir-
völd eggja beinlínis borgarana
til þess að ferðast sem mest til
Marshall-landanna og eyða sem
mestu af peningum þar •— allir
skemmtiferðamenn frá U.S.A.
fá eins mikinn gjaldeyri og þeir
vilja kaupa.
Hjer sjá Norðmenn sjer leik
á borði og hafa aldrei lagt eins
mikið fram í auglýsingakostnað
og nú. Þeir háfa líka eignast
góða ,,auglýsingu“ fyrir landið
nýlega, þar sem er hið nýja
glæsilega Ameríkufar Norsku-
Ameríkulínunnar.
Oslof jord
Þetta er vandaðasta og íburð
armesta skipið, sem nokkurn-
tíma hefir verið byggt fyrir
norskan reikning. Teikningarn-
ar eru norskar en smíðið er
hollenskt, skreytingin eftir
norska listamenn. Þetta „flagg
skip“ norska flotans er um þess
ar mundir í fyrstu Ameríkuferð
sinni og hefir vakið mikla at-
hygli í New York, þar sem þús-
undir manna skoðuðu það með-
an það stóð við. Og það var sann
kallaður þjóðhátíðardagur í
Oslo, er skipið kom þangað frá
smíðastöðinni í Amsterdam,
með um 200 boðsgesti innan-
borðs.
Síðan brá það sjer til Kaup-
mannahafnar í sýningarferð,
því að gert er ráð fyrir að dansk
ir Ameríkufarar noti „Oslo-
fjord“ að miklum mun, því að
nú eiga Danir enga „Ameríku-
línu“. Norðmenn eru vongóðir
um að hið nýja skip gefi af sjer
marga dollara, bæði í fargjöld
um og svo í uppihaldi Banda-
rikjamanna, sem með því koma,
en annars mundu ekki hafa
komið til Noregs. Þeir treysta
„Oslofjord“ til að draga að sjer
farþega, þrátt fyrir samkeppni
flugvjelanna.
Um flugsamgöngurnar er
talsverður styr í Noregi. Eins
og kunnugt er, gerðust Norð-
menn, eða „Det norske Luft-
fartsselskap", aðili að skandi-
naviska samrékstursfjelaginu
S. A. S. (Scandinavian Airways
System), en ýmsir, sem vit
þykjast hafa á, telja, að Norð-
menn sjeu hafðir útundan í
þeirri samvinnu. Um það skal
jeg ekkert segja, en víst er um
það, að norska flugfjelagið
(D. N. L.) hefir tapað tugum
miljóna á undanförnum árum.
Nú bar svo við að norskur út-
gerðarmaður, Braathen að
nafni, fór að fljúga til Austur-
Asíu fyrir tveimur árum og loks
fjekk hann leyfi norsku stjórn-
arinnar til reglubundins áætl-
unarflugs á þessari leið. •— En
þetta taldi S. A. S. brot á samn
ingum við sig og hafa talsverð
ar deilur orðið um málið og
ekki talið ómögulegt að það
verði úr að Norðmenn slíti sam-
vinnunni við S. A. S.
Þrengra um gjaldeyri
næsta ár
í fyrirlestri sem Hönsvald
skömtunarráðherra flutti ný-
lega í Sarpsborg, gaf hann ýms
ar upplýsingar um horfurnar á
afkomu næsta árs. Hann taldi
að þá mundi framleiðslan yfir-
leítt verða orðin álíka mikil og
hún var fyrir stríð, en það
hefði kostað fjárfestingu sem
færi langt fram úr núverandi
gjaldeyriseign þjóðarinnar er-
lendis og Marshallstyrknum til
samans. Allur starfsárangur
þjóðarinnar („nationalpro-
dukt“) mundi á þessu ári verða
um 20% meira en hann var
1939, óg munar þar mestu sm
iðnaðinn, en samkvæmt áætlun
inni um aukning hans mundi
hún verða orðin 40% meiyi e:r»
1938 á árunum 1952—’53. 1
fyrra (1948) var vísitala iðn-
framleiðslunnar 125 og á þessu
ári mundi hún verða 135.
Verslunarflotinn er nú fleiri
smálestir en fyrir stríð og sömu
leiðis hvalveiða- og fiskiflot-
inn. En nýsköpunin heíir
byggst á því að hægt var ,að
hafa eins miljard króna halía á
utam-íkisversluninni á ári und-
anfarið, meðan erlendu eigniru
ar frá stríðsárunum voru að
ganga til þurðar. Þessvegna v ar
hægt að nota yfir 20% af þjt ð-
artekjunum, eða 2 miljard kr.
á ári, til fjárfestingar.
Á fjárhagsárinu 1950—’5l er
talið að Marshallstyrkuriinn
verði 20 miljón dollurum lægri
en nú, og innstæðurnar erlenð
is eru orðnar svo litlar, að eigi
má eyða meiru af þeim. Sam-
tals verður það 600—700 mílj.
kr. minna, sem Norðmenn hafa
úr að spila erlendis á næsta ári
en í ár, og auk þess hafa sumar
aðkeyptar vörur hækkað, vegna
verðfellingarinnar.
Að vísu má gera ráð fyrir
að Norðmenn hafi nok'km
meira að selja til útlanda næsta
ár en nú, en samt verður það
svo, að lækka verður innflutn-
inginn um nokkur hundruð
milj. kr. Sú lækkun hefði hlcuð
að koma þó engin krónuverð-
felling hefði orðið. Og hún
verður enn meiri þegar Mars-
hallstyrkurinn hverfur 1952.
■ Enn væri ekki ákveðið hvort
þessi innflutningsrýrnun ætti
að koma niður á neysluvörum
eða fjárfestingarvörum eða
hvorutveggja. Ef innflutningur
á neysluvörum verður takmark
aður frá því sem nú er, þarf að
taka upp skömtun á vörum,
sem eru óskamtaðar nú, eoa
lækka skamtinn af því sem
skamtað er í dag, sagði ráð-
herrann. Skömtun á kaffi,
sykri og vefnaðarvöru yrði und
ir öllum kringumstæðum ha'id-
ið áfram.
Landsvikin
Enn er landsvikamálunum
ekki lokið, en það eru nær ein-
göngu „fjárhagslegir land-
svikarar“, þ.e. menn, sem tóku
að sjer byggingar fyrir Þjóð-
verja eða ráku verslun við þá
í stórum stíl, sem enn eru óaf-
greiddir. Stærsta málið þess-
arar tegundar var dæmt 29.
nóvember — jnál firmans
Henry Johansen, sem haft hafði
viðskifti við Þjóðverja er námu
171.452.000 krónum. .— Vo.ru
jviðskiftin rekin af ýmsum
skyldum fjölskyldufjelögum.
I Það hefir vakið mikið umtal
i
hve vægur dómurinn var, eins
'og ýmsir dómar af þessu tagi
eru nú orðið. Aðeins annar ac.aL
maðurinn í fyrirtækinu var
Framh. af bls. 5.