Morgunblaðið - 03.01.1950, Blaðsíða 2

2
MORGUKBLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. janúar 1950,
Hetri ræktun á vísindalegum grundveili
Áramótaræða forseta íslands
HERRA SVEINN BJÖRNSSON FORSETI ÍSLANDS.
sonas.% sem hann flutti í útvarp
á nýársdag:
EE RENNI huganum yfir
árið, s#m nú er liðið, árið 3 949,
viL jeg^fyrst nota tækifærið til
l-'ess að endurtaka þakkir mín-
ai- fyrir það traust, sem mjer
hiéfur* t-erið sýnt, er jeg á árinu
var endurkjörinn forseti um
n.ýtt kjörtímabil, án atkvæða-
greiðáCb.
Á ámnu var Alþingi rofið og
fcfnt til nýrra kosninga rúmu
niisseri áður en lokið var kjör-
týriabilinu. Þjóðinni gafst tæki-
færi tiT þess að gefa nýkjörn-
um .Alþingismönnum nýtt um-
boð til þeirra ábyrgðarmiklu
starfa.j sem á Alþingi hvíla.
Þrátt fyrir orð og ummæli, sem
falla í‘blöðum og á fundum við
undirbúning slíkra kosninga —
og sum þeirra fela því miður
ekki í ^jer skýringar á málun-
ura og rök fyrir rjettum málstað
— þá gefst þó sjerstakt tæki-
færi, \fð undirbúning Alþingis-
kosninga, til þess að varpa ljósi
á áhugamálin og vandamálin
frá fleiri hliðum en einni. Hugs
andi menn fá með því betra
tækifæri en oft ella til þess að
mynda sjer rökstudda skoðun
um velferðarmál þjóðarinnar.
Sú skoðun, sem hver einstakur
kjósandi myndar sjer með hugs
un o| nokkurri fyrirhöfn ætti
að vera meira virði en ef menn
ganga beint af augum í trölla-
trú á. það, að fyrirhafnarminnst
sje að iáta aðra menn, hjer-
lenda eða erlenda, hugsa fyrir
sig. Að vísu hvílir það á for-
yi-.tumönnum á stjórnmálasvið-
in u að halda málum vakandi og
foenda á færar leiðir. En algert
frelsi kjósendanna til þess að
velja og hafna á vissu árabili,
er traustur grundvöllur undir
sönnu iýðræði. Og þrátt fyrir
ýmsa annmarka á lýðræðis-
•stjörn, eins og vjer búum við,
vifðist ekkert stjórnarfyrir-
komulag betra eða öruggara um
filmenn mannrjettindi og um
xjettindi og skyldur einstakra
þlóðfjelagsborgara en þetta lýð
ræði.
★
Mörgum hefur orðið tíðrætt
um árferðið 1949. Haustið var
að vísu gott. En veturinn var
foorðari og lengri en um mörg
ér undanfarið; sumarið votviðra
fiamt, hjer sunnan lands og
vestan í öllu falli. Síldveiðin
Norðanlands brást enn þá einu
fcinni. Ótti fyrir verðfalli á fram
leiðsluafurðum til útflutnings.
Er þar við bætist verðbólga og
dýrtíð, og svo það, sem mönn-
um er nú tamt að nefna vönt-
un á jafnvægi I fjármálum og
efnahágsmálum þjóðarinnar. —
LeLðir af þessu að minningarn-
ar um liðna árið verða ekki eins
gLæsilegar og margir mundu
óska.
Vjer vitum og öll, að fram-
undan eru fyrir oss íslend-
Snga eins og aðrar þjóðir, átök
sem rnikið veltur á hvernig oss
tekst um. Meiri framleiðsla, auk
in, vinna á því sviði, meiri sparn
aður einstaklinga og þess opin-
bera. Slík orð má heyra úr öll-
um áttum um skilyrði þess að
k ima málum svo að öryggi skap
ist, ym afkomuna í framtíðinni.
Jeg hygg að fyrir oss liggi að
ganga líkar brautir. Og jeg
vona það og óska að vjer reyn-
umst ekki eftirbátar annarra
þjóða um að koma skipulagi á
efnahagsmál vor og f jármál inn
á við og út á við.
Það er verkefni stjórnar og
þings að finna leiðirnar, og
mun jeg ekki fara út í þá sálma.
★
En við þetta tækifæri á jeg
sjerstaka ósk. Hún er sú, að
landbúnaðurinn megi skipa
þann sess, sem oss er nauðsyn-
legt að hann geri í því upp-
byggingarstarfi, sem er fram-
undan.
Fyrir 40 árum var jeg í klefa
með breskum manni í járn-
brautarlest í Englandi. Við tók-
um tal saman og bar ýmislegt
á góma. Hann lagði m. a. fyrir
mig þessa spurningu: Hvern
teljið þjer vera aðalatvinnuveg
bresku þjóðarinnar, þann sem
flest fólk vinnur við og hefur af
komu sína af? Jeg gat upp á
fleiru en einu. Hann hristi höf-
uðið; en sagði að jeg væri ekki
sá fyrsti útlendingur, sem flask
aði á þessu. Nei, það er land-
búnaðurinn, sem veitir flestu
fólki atvinnu í Bretlandi og er
aðalmáttarstoðin. Þetta kom þá
dálítið flatt upp á mig, því mjer
var kunnugt um að Bretar
fluttu inn mikið af landbúnaðar
efurðum. Síðan hef jeg veitt
því athygli, að í langflestum
menningarlöndum er landbún-
aðurinn aðalstoð þjóðfjelags-
byggingarinnar, bæði í þeim
löndum sem eru sjálfum sjer
nóg eða meira en það um land-
búnaðarafurðir, og í þeim sem
þurfa að kaupa slíkar vörur frá
öðrum löndum. Sennilega á
þetta við um menningarlandið
Island eins og önnur lönd. þótt
áður hafi verið talið af sumum
að land vort væri á mörkum
þar sem hægt væri að rækta
jörðina með hagnaði og reka
arðvænlegan landbúnað.
★
Atvikin hafa skipað því svo
að jeg hef búið í sveit síðustu 8
árin og haft búskap fyrir aug-
um daglega þótt jeg reki ekki
sjálfur búið á Bessastöðum eða
stjórni því. Þetta hefur ósjálf-
rátt rifjað ýmislegt upp fyrir
mjer um það sem jeg hafði feng
ið nasasjón af í öðrum löndum,
m. a. er jeg dvaldi langdvölum
í því mikla landbúnaðarlandi,
Danmörku.
Með mínum leikmannsaugum
sjeð, fer því fjarri að mjer finn-
ist skilyrðin svo miklu verri
hjer til reksturs búskapar en í
Danmörku, sem jeg hafði hald-
ið og hef heyrt marga halda.
Auðvitað er munur vegna
hnattstöðu, lengdar sumarsins
o. fl. En jeg hugsa að mörgum
skjátlist, ef þeir halda að danski
bóndinn þurfi að hafa miklu
minna fyrir lífinu en sá ís-
lenski. Og þó á hann aðgang
að miklu meiri þekkingu um
danskan landbúnað, vísinda-
legri þekkingu og annari, en
íslensku bændurnir eiga um ís-
lenskan landbúnað. Danmörk
hefur um aldaraðir verið vel
ræktað land, og er skilað svo að
segja fullræktuðu af forfeðrun-
um í hendur núlifandi bænda-
kynslóðar. En núlifandi bænda
kynslóð á íslandi hefur tekið
við sínu landi' svo að segja ó-
ræktuðu.
Góður vinur minn, sem þá
var einn af fremstu vísinda-
mönnum Dana um rannsóknir
á gróðurmold, ferðaðist til ís-
iands fyrir 20 árum. Hann at-
hugaði gróðurmoldina, tók sýn-
ishorn af henni frá ýmsum stöð-
um hjer sunnanlands og komst
fljótt að þeirri niðurstöðu að ís-
ienska gróðurmoldin væri engu
síðri en gróðurmold er yfirleitt
í Danmörku. Eins og aðrir tók
hann eftir vöntun á þekkingu
hjer bæði um ræktun og annan
búrekstur.
Um líkt leyti kyntist jeg dá-
lítið breskum manni, sem þá
stjórnaði gagnmerkri búnaðar-
tilraunastöð í Bretlandi, Rot-
hamstead. Jeg lagði fyrir hann
spurningu um efni, sem margir
voru þá í vafa um. Jeg spurði
hann hvort hægt mundi að
rækta korn á Islandi með góð-
um árangri. Mjer er minnis-
stætt hverju hann svaraði. Svar
ið var: Auðvitað er hægt að
rækta korn á íslandi, ef valdar
eru rjettar tegundir. Það er að-
eins peningaspursmál, hvort
það borgar sig eða ekki, hvort
of dýrt verður að búa jörðina
undir ræktun og veita henni
þann áburð, sem hún þarf. í
ágústmánuði síðastliðnum rakst
jeg í ensku blaði á frásögn. um
ræðu þess sama manns við setn-
ingu árlegs fundar í ,,The Brit-
ish Association for Advance-
ment of Science“, en hann var
þá forseti þessa merka vísinda-
íjelags. í ræðunni sagði hann
m. a.: „Það er von um að hægt
sje' að auka mikið matvæla-
framleiðslu landbúnaðarins, ef
lítt ræktuð lönd eru ræktuð
betur, ef betur er borið á, ef
bættar eru framkvæmdir um
kynbætur búfjár og fóðurjurta,
ef betra eftirlit er haft með heil
brigði búfjár og fóðurjurta." —
Hann sagði ennfremur: „Því
eru engin takmörk sett, hve
mikið.er hægt að gera með fram
förum vísindanna á þessu
sviði.“ Jeg vil undirstrika
tvennt í þessum tilfærðu um-
mælum. Hann talar um að gera
betur en áður hefur verið gert.
Hann leggur áherslu á vísinda-
legan grundvöll þess, sem gert
er.
★
Ummæli embættismanns í
landbúnaðarráðuneytinu í Was-
hington, sem kom hjer í sumar
og ferðaðist allvíða um landið
hnigu í líka átt. Þessi maður var
mjög sjerfróður, hafði farið til
ýmsra landa og rannsakað þar
gróðurskilyrði. í Norðurálfunni
þekkti hann þetta af eigin sjón
á Norðurlöndum, í Stóra-Bret-
iandi og í írlandi. Honum leist
að mörgu leyti vel á ræktunar-
skilyrði hjer. Meðal þess sem
hann sagði var þetta: Þið hafið
tvennskonar gróðurmold á ís-
landi, steineflamold (mineral
soil) þ. e. móa, mela og sanda,
og jurtaefnamold (bog soil) þ.
e mýrar og mýrlendi. Stein-
efnamoldin er mun betur fall-
in til ræktunar. Ræktunin sjálf
oft ódýrari og næringargildi
jurta yfirleitt meira í slíkum
jarðvegi.
Við vitum öll hvílíkt cra-
flæmi af móum, melum og sönd
um eru óræktuð hjer á landi.
Og það er hörmung að hugsa
sjer hve mikið af þessari gróð-
urmold hefur fokið burtu og er
enn að fjúka. Vonandi verður
hindrað, að þessi góða gróður-
mold verði vindinum að bráð
hjer eftir.
★
Af hverju er jeg að tala um
þetta?*Af því jeg hef, síðan jeg
varð sveitamaður fengið vax-
andi trú á því, að landbúnað-
urinn eigi áfram að vera önd-
vegisatvinnuvegur á íslandi. En
til þess að svo megi verða þarf
ýmsar gagngerðar breytingar
frá því sem áður var og er
ennþá, umfram það sem þegar
hefur komist í framkvæmd. Ef
vjer setjum oss það mark, sem
jeg hygg ekki vera neinar öfg-
ar að minnsta kosti allvíða í
landinu, að hjer verði landbún-
aður rekinn svo, að afurðir hans
sjeu ekki eingöngu sam-
keppnisfærar við afurðir ann-
arra landa innanlands, án vernd
artolla eða innflutningshafta og
án rekstrarstyrkja, heldur einn-
ig til útflutnings, þá tel jeg
markið rjett sett. Leiðin að því
er aukin og betri ræktun, byggð
á vísindalegum grundvelli, rækt
un gróðurmoldar, aæktun og
kynbætur nytjajurta, ræktun
beitilanda, ræktun og kynbæt-
ur húsdýra, útrýming hvers-
konar illgresis, lækning og út-
rýming húsdýra- og jurtasjúk-
dóma. Auk þess þarf að batna
þekking á vjelum og verkfær-
um, meðferð þeirra, viðhaldi og
viðgerðum.
„Rómaborg var ekki byggð á
einum degi,“ segir gamalt mál-
tæki. Sú breyting, sem þarf í
íslenskum landbúnaði verður
ekki á einu ári eða fáum árum.
Sumir munu telja það of
mikla bjartsýni, að hjer sje
hægt að reka svo hagnýtan ný-
tískubúskap, sem jeg á við. Jeg
hef minnst á álit merkra er-
lendra manna á gæðum gróður
moldarinnar og hvað megi
rækta hjer, sem hefur ekki ver
ið ræktað áður eða aðeins ný-
byrjað á. Þá mun verða nefnt
af þeim svartsýnu, að veðrátt-
an hjer á landi sje erfiðari en
víða annars staðar. Það er rjett,
að veðráttan er erfið, en hún
er þó ekki mikið erfiðari en í
sumum örum löndum, fyrir ýms
an búrekstur. Og á sumu má
sigrast. Yeturinn síðasti var
harðari og lengri en mörg ár
undanfarið. Sumarið óþurrka-
samt, sífelldar rigningar síðarj
hlutann allt fram í október hjer
á Suðurlandi. Samt var hlaðan
full hjer á Bessastöðum af
þurru heyi, enda er hjer súg-
þurrkunartæki. Allar súrheys-
gryfjur fullar. Bygg og hafrar
fullþroskað, þótt seint yði. Kart
öfluuppskeran ágæt. Jeg skýri
hjer frá staðreyndum sem dæmi
en er ekki að miklast af því.
Enda er afraksturinn bústjóran
um en ekki mjer að þakka. Þótt
veðráttan geti verið þreytandi
er hún ekki sá Þrándur í Götu,
sem ekki megi taka fangbrögð-
um, með von um nokkurn ár-
angur. t
★
Eitt viðfangsefni er erfitt,
það er kostnaður við nægilega
varanlegar byggingar.
En vjer þurfum að auka að
mun vísindalegar rannsóknix
fyrir landbúnaðinum og til-
raunastöðvar.
Nú erum vjer að eignast hæfa
vísindamenn á þessu sviði;
þeim þarf að fjölga og að þeim
þarf að hlúa. Og koma þarf upp
tilraunastöðvum svo • mörgum
sem þarf til þess að þær hafi
gildi fyrir bændur í öllum lands
hlutum.
Áhugi er vakinn fyrir auk-
inni ræktun og umbótum og
ýmsar framkvæmdir eru hafn-
ar. Það sem jeg óttast er það
eitt, að vjer setjum ekki mark-
ið nógu hátt, að vjer fylgjumst
ekki nógu vel með tímanum.
Öðrum þjóðum er það nú Ijóst,
að landbúnaður verður að
Frh. á bls. 1] J