Morgunblaðið - 03.01.1950, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. janúar 1950.
Útvegsmál og gengislækkun
JEG skrifaði um þetta efni
tvær greinar í Morgunblaðið
20./lb. og 7./12. 1946 og þriðju
greinina 26. jan. þ.á., en merg-
urinn málsins í þessum grein-
um vár sá, að jeg lagði til að
vísitalan yrði fest í 300 stigum
óg að gengi krónunnar yrði
lækkafS um 30 af hundraði. —
Vísitalan hefir verið fest í 300
stigum, en gengið er skráð ó-
breytt, að dollar undanskild-
um. Hefði genginu verið breytt
þá, eins og jeg lagði til, væri
ríkissjóður ekki nú með 175
miljónir króna greiðsluhalla á
fjárlögum og útgerðin ekki
eins illa stödd og raun ber
vitni o. s. frv.
í stað þess að breyta geng-
inu var valin sú óhappaleið, að
verðbæta fisk og aðrar afurð-
ir, (ábyrgðarverð) úr ríkis-
sjóði, en á móti þessu komu
hækkaðir tollar og ábætir í
nýjum sköttum, í stað þess að
lækka tolla og skatta. Nú er
svo komið þessum málum, að
ennþá erfiðara er að lagfæra
þau, heldur en fyrir þrem ár-
um og jeg efast um að 30 prós.
lækkun á genginu nú, sje full-
nægjandi, þó að það hafi verið
það um áramótin 1946 og ’47,
og því lengur sem dregst að
breyta genginu, því óhagstæð-
ara verður það.
Flestir sem vinna fyrir tíma
mánaðar- eða árskaupi. sem
miðast við fasta vísitölu og
sem greitt er í krónum, eru
tregir til að viðurkenna nauð-
svn á gengislækkun, en eins og
jeg berfti á í fyrri greinum
mínum, þá verður ekki lengi
greitt kaupgjald almennt, ef
útgerðin stöðvast með öllu. Við
megum ekki taka Strútinn til
fyrirmyndar og stinga höfðinu
ofan í sandinn, þegar hættan
steðjar að. Það verður jafnhliða
lækkun krónunnar, að vinna
markvisst að því, að lækka tolla
«g skatta og okurvexti bank-
anna — og ekki síst að vinna
ýifnhliða að lækkun hins óheil-
IngtSa verðlags í landinu og
útiloka svarta markaðinn. Það
getur líka farið svo, að nauð-
synlegt verði eftir gengisbreyt
inguna, að bæta þeim upp að
einhverju leyti, sem harðast
verða úti af þessum orsökum,
en það er eins og öllum er
Ijóst, ómögulegt að gera nokkra
róttæka úrbót án sársauka, fyr-
ir einhverja þegna þjóðarinnar.
Það er líka eins og jeg áður
hefi bent á, búið að samræma
kaup og kjör flestra lands-
manna, að sjómönnunum ein-
nra undanskildum, sem vinna
fyrir hlut af afla á mótorbát-
unum, með 1830 króna mán-
aðatryggingu, en þessir menn
eiga síst skilið, að vera hafðir
sem hornrekur, því þeir eiga
að rjettu lagi, að bera mikið
meira frá borði fyrir störf sín,
heldur en hinir, sem starfa í
landi við að mun hagstæðari
kjör.
Felst allir eru á einu máli
um það, að eitthvað verði að
aðhafast, til þess að útgerðin
geti haldið áfram, að vinna
fyrir land og lýð og afla út-
lends gjaideyris, til kaupa á
nauðsynjum landsmanna frá
Effir Harald Böðvarsson
útlöndum og jeg er sannfærður
um, að þeir, sem mest hafa
barist á móti gengislækkun
fyrr og síðar, eru nú farnir að
sjá, að þetta er eina færa leið-
in, þó að þeir vilji ekki við-
urkenna það opinberlega, sum-
part vegna þess, að þeir hafa
talað og skrifað á móti henni.
Nýsköpunartogarar og mótor-
bátar hafa verið gerðir út með
stóru tapi og gömlu togararnir
liggja við festar aðgerðalaus-
ír, fyrst og fremst vegna þess,
að verðgildi peninganna % er
ekki rjett skráð.
Það er meira en athyglis-
vert, að útflutningsverðmæti
yfirstandandi árs, lækkaði um
100 miljónir króna, eða er 25
prósent lægra en á síðasta ári.
Þetta ástand lagast aðeins með
gengislækkun, vegna þess að
hún örfar framleiðsluna og af-
leiðingarnar verða mikið
hækkað útflutningsverðgildi.
Þegar menn ræða þessi mál
almennt sín á milli, þá er þess
oft getið til, að stjórnmála-
flokkarnir þori ekki opinber-
lega, að viðurkenna rjettmæti
gengislækkunar, vegna hræðslu
við háttvirta kjósendur, nú
fyrir sveitastjórnakosningarn-
ar, sem fram eiga að fara síð-
ast í janúar n.k. Það er þess
vegna almennt reiknað með
því, að ekkert verði aðhafst
fyrr en þær sjeu afstaðnar, en
það þýðir stöðvun útgerðar-
innar fram í febrúar, eða hver
veit hve lengi. Reynist þessi
tilgáta rjett, að stjórnmála-
flokkarnir geti ekki komið sjer
saman um þetta vandamál fyr
ir kosningar, þá verður enn
einu sinni að finna leið til
bráðabirgða, svo að ekki komi
til stöðvunar, og mætti þá hafa
sama hátt á þessu og gert var
fyrir síldveiðarnar hjer í
haust, þ.e. að útgerðin fái um-
ráðarjett yfir gjaldeyrinum
fyrir fiskafurðirnar á sama
grundvelli eins og lofað var
fyrir síldina. En loforð ríkis-
stjórnarinnar um framkvæmd
þessara mála, mega ekki rnæta
slíku úrræða- og skilnings-
leysi er raun ber vitni hvað
gjaldeyrinn snertir fyrir síld-
arafurðirnar. Hefði ekkert ver
ið gert í haust fyrir síldarút-
gerðina, þá hefði engin síld
verið veidd til söltunar, en
þessi síldveiði skapaði mikla
atvinnu og bætti mikið af-
komu margra útgerðar- og sjó-
manna og hins vinnandi fólks
í landi. — Umrædd bráða-
birða lausn á fullan rjett á sjer,
undir framangreindum kring-
umstæðum, en aðeins á meðan
verið er að finna örugga leið
til frambúðar og til þess að
fyrirbyggja stöðvun útgerðar-
innar. Hjer duga engin vetl-
ingatök, heldur verður að láta
hendur standa fram úr erm-
um og vinna röggsamlega, því
hver dagurinn, sem tapast eft-
ir áramótin, er dýrmætur og
við megum ekki missa nokk-
urn vinnudag fyrir slóðaskap
eða ósamlyndi. Hjer verða all-
ir flokkar að taka höndum
saman og vinna í bróðerni til
þess að fyrirbyggja hrun og
vandræði.
Ríkissjóðurinn er ekki ótæm
andi og hann getur ekki staðið
undir uppbótum ár eftir ár, á
aðalframleiðslu landsmanna og
við ættum almennt að sýna
meiri þegnskap en raun ber
vitni, og gera fyrst kröfur til
okkar sjálfra, en heimta minna
af þingi og stjórn eða öðrum.
— En við sem höfum atvinnu
af fiskveiðum, verðum þó að
krefjast þess af því opinbera,
að það arðræni okkur ekki,
með órjettlátu gengi pening-
anna, svo að við neyðumst til
að setja fleytur okkar í naust.
Við verðum að vænta meiri
skilnings úr þeirri átt, heldur
en undanfarið, til þess að gera
okkur kleift, að bátar og skip
geti stundað veiðar af meira
kappi og fleiri daga árlega,
heldur en almennt hefur átt
sjer stað síðustu árin.
Það er svo margt ef að er
gáð. Það mun vera algild
regla, þegar um íþróttir er að
ræða, að verðlauna afrekin á
því sviði, en hjer hjá oss er
blaðinu snúið við, þegar um
frammistöðu við fiskveiðar er
að ræða. Þeir, sem geta sýnt
og sannað, sem allra aumasta
útkomu á starfrækslu sinni, fá
hæstu verðlaun, t.d. ódýr lán,
styrki, eftirgjöf á skuldum og
allskonar fríðindi, en hinir eru
smánaðir. Mjer finnst að þessi
íslenska aðferð, eigi stundum
lítinn rjett á sjer, og að hún
hvetji ekki til dáða, heldur
geti hún leitt til kæruleysis og
slóðaskapar. Til eru menn enn-
þá, sem hafa vilja og mögu-
leika til að framkvæma ýmis-
legt, meira en almennt gerist,
en þeim er beint og óbeint
varnað þess, allt nefnda og ráða
farganið sjer fyrir því.
Við skulum hugsa okkur, að
einhver einstaklingur geti selt
5000 tunnur af síld til útlanda,
fyrir sæmilegt verð, hann faer
ekki að gera það, en verður að
ráðfæra sig við síldarútvegs-
nefnd og sem lofar að athuga
málið, en viðkomandi fær
aldrei svar.
Við feðgarnir gátum fengið
geyptar 6000 tómar síldartunn
ur í haust frá útlöndum, fyrir
25 krónur stykkið hingað komn
ar, en fengum ekki að gera
þessi kaup og jafnframt vor-
um við neyddir til að kaupa
frá Norðurlandi, umrætt magn
af tunnum, þó mikið lakari
vöru, sem kostuðu okkur hjer
við bryggju, 45 krónur stykkið
eða 20 krónum meira hver
tunna, og þar að auki urðum
við að kosta viðgerð á 4000
af þessum tunnum,. sem komu
frá Akureyri, en tíunda hver
tunna þaðan var ýmist staf-
brotin eða gölluð á annan hátt.
Verðmunur á þessum 6000
tunnum frá útlöndum, saman-
borið við þær íslensku, fyrir
utan viðgerðarkostnaðinn, nem
ur því 120 þúsUnd krónúm og
er það laglegur skattur til at-
Frh. á bls. 10.
Fyrirspum fil sfjómar Aiþýðu-
r
samb. Isiands frá siéi
ÞEGAR togaradeilan stóð yfir
á s. 1. vetri, leituðu nokkrir
matsveinar á togurum til stjórn
ar Matsveina- og veitingaþjóna
fjelags íslands, um hvort mögu
leikar væri til þess að stofnuð
væri innan þess fjelags sjer-
deild fyrir togaramatsveina.
Formaður Matsveinafjelags-
ins, Böðvar Steinþórsson, mun
hafa rætt þetta mál innan fje-
lagsins, en í marzmánuði s. 1.
var af hendi okkar togaramat-
sveina boðað til fundar í bað-
stofu iðnaðarmanna til þess að
ræða þetta mál.. Voru til fund-
arins boðaðir stjórnarmeðlimir
Sjómannafjelags Reykjavíkur
og Matsveina- og veitingaþjóna
fjelags íslands og matreiðslu-
deildar Matsveinafjelagsins. Á
þeim fundi skýrði Sigurjón Á.
Ólafsson, formaður Sjómanna-
fjelags Reykjavíkur, afstöðu
sína til þessa máls, en var hann
mótfallin þessari ráðagerð okk-
ar togaramatsveina, en Böðvar
Steinþórsson var því frekar
hlyntur.
Þessu var haldið vakandi í
sumar, og í sept. s. 1. samþykkti
Matsveina- og veitingaþjóna-
fjel. íslands lagabreytingu, þar
sem þessi sjerdeild okkar var
stofnuð. Samkvæmt lögum Al-
þýðusambandsins ber sam-
bandsstjórn að staðfesta laga-
breytingar sambandsfjelaga,
svo þær öðlist gildi.
Þar sem næst allir togara-
matsveinar á öllum togaraflot-
anum eru því fylgjandi að þessi
deildarstofnun verði að veru-
leika, voru það því mikil gleði-
tíðindi er við frjettum að Mat-
sveina- og veitingaþjónafjelag-
ið hefði samþykkt þessa laga-
breytingu, en hinsvegar urðu
það okkur mikil vonbrigði er
við' frjettum að miðstjórn Al-
þýðusambands íslands hefði
hafnað staðfestingu hennar, og
;eftir því sem virðist, þá telur
jmiðstjórnin að við togaramat-
j sveinar eigum fremur sam-
! stöðu með öðrum skipverjum
jfiskiskipa, en með faglærðum
j matsveinum á gisti- og veit-
, ingastöðum.
Hvernig Alþýðusambands-
stjórn hefur aflað sjer þessarar
j vissu, skil jeg ekki, og leyfi
mjer að vænta svars af henn-
ar hálfu.
Jeg vil ekki hafa þessar lín-
ur lengri, en jeg vil að lokum
i leyfa mjer að spyrjast fyrir
í um það hjá háttvirtri sam-
! bandsstjórn, hvort hún sje
! virkilega að gera tilraun til
þess að hefta frelsi einstakra
(stjetta innan samtakanna, eins
j og virðist með framkomu gagn-
I vart okkur togaramatsveinum
núna, því að þegar við eindreg-
, ið óskum eftir að gerast stofn-
! endur sjerdeildar innan Mat-
sveina- og veitingaþjónafjelags
íslands og það fjelag hefur sam
þykkt með lagabreytingum að
þessi deild skuli skuli stofnuð,
að þá ályktar miðstjórn sam-
bandsins, að við höfum ekkert
: vit á því, sem við óskum eft-
ir, og er það brosleg afstaða
Irá þeirri virðingarstofnun, sem
miðstjórn Alþýðusambandsins
er og á að vera.
Jeg endurtek að við togara-
matsveinar erum eindr. fylgj-
andi þessari deildarstofnun og
unum því illa er miðstjórn ASÍ •
stendur í vegi þess að þessi
stofnun geti orðið að veruleika.
Með fyrirfram þökk fyrir birt
inguna.
Guðmundur Magnússon,
togaranum Ingólfi Arnarsyni.
„Aldrei gleplst
Auslurland"
Austfirsk ljóð eftir 73 höf-
unda. Bókaútgáfan Norðri.
Akureyri 1949.
ÞAÐ hefur mikið verið ort á
íslandi frá landnámstíð, en h'k-
lega aldrei meira eða jafnbetur
en nú. Það sanna hinar ýmsu
kvæðasyrpur, sem gefnar hafa
verið út frá einstökum lands-
hlutum eða hjeröðum.Vitanlega
hafa alltaf einstök skáld gnæft
upp úr skáldahópnum eins og
fjallstindar yfir holt og hæðir.
En ef safnað hefði verið til
bókar eins og þessarar fyrir að-
eins fimmtíu til hundrað árum
síðan, þá hefði áreiðanlega ekki
komið í leitirnar eins mikið af
tiltölulega góðum kvæðum og
vel kveðnum vísum. Enginn efi
leikur á því að kunnáttan og
smekkvísin í þessum efnum fer
vaxandi og tilfinningin fyrir
rjettri kveðandi er almennari.
Þess vegna er það skemmti-
legt að blaða í þessu ljóðasafni,
enda þótt ýmislegt í því hafi
ef til vill ekki mikið bókmennta
gildi. Það er ekkert í því, sem
meiðir eyrað, og jafnvel undra-
margt, sem er verulega snjallt
og fallegt, enda hafa Austfirð-
ingar löngum átt ýms ágæt
skáld, og í þessum hóp eru hka
allmargir, sem engir aukvisar
eru taldir á skáldaþingi.
Hitt kemur þó meira á óvart,
hvað margir af þeim eru skáld,
sem yrkja ekki, það er að segja
flíka lítt skáldskap sínum og
hafa hann aðeins sjálfum sjer
til gamans Og dægrastyttingar.
Hygg jeg að varla muni finn-
ast með nokkurri þjóð jafnmarg
ir menn að tiltölu, sem liðtækir
eru í þessari íþrótt, og gera þó
fáar þjóðtungur jafnmiklar kröf
ur til hagmælsku og orðkynngi
sem íslenskan.
Segir svo í fornum fræðum.
að Óðinn hafi mælt allt í hend-
ingum, og eru íslendingar á
góðri leið með að líkjast þess-
um forna guði sínum. Og vissu-
lega er þetta ekki verri íþrótt
en að stökkva hæð sína. Sá hug-
ur, sem taminn er við ljóða-
gerð og bragþrautir verður
stæltari og fagurskyggnari en
hinn, sem aðeins beinist að afl-
raunum eða fótamennt, enda
þótt jeg sje ekkert að lasta þær
íþróttir heldur.
En naumast er um mikla úr-
kynjun ennþá að ræða í andlegu
lífi Íslendinga og sæmilega er
þeim orðlistin töm, meðan enn
má grípa slíka bók saman á til-
Frh. af bls. 12