Morgunblaðið - 03.01.1950, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. janúar 1950.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
í lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með LesbóK,
kr. 15.00 utanlands.
Ef þjóðin vill
FORSÆTISRAÐHERRA benti á það í útvarpsræðu sinni á
gamlársdag, að mikil og alvarleg vandamál væru okkur á
höndum. Þessi vandamál væru hins vegar ekki óleys-
anleg, ef þjóðin sjálfs sín vegna tæki tillögunum til úrbóta
með skilningi og velvilja. Það væri engin ástæða fyrir okkur
íslendinga að aumka sjálfa okkur umfram það, sem efni
standa til Bæði hefðu íslendingar áður átt við erfiðari við-
íangsefni að etja og aðrar þjóðir glímdu nú við það, sem
meira er og verra viðureignar en vandamál okkar.
Eftir að Alþingi kemur saman á morgun munu verða
lagðar fyiir það tillögur, sem miða að því að hindra stöðvun
útvegsins og ætlaðar eru eingöngu til bráðabirgða, meðan
Alþingi hefur varanlegri úrræði til meðferðar. Sjálfstæðis-
ílokknum er ljóst, að ekki verður gengið lengur á sömu
braut og verið hefur. Til þess þyrfti 100 millj. kr. nýjar
álögur að minnsta kosti, eftir að skattar hafa aukist um 150
millj. kr. á síðustu 4—5 árum, og auk þess sem standa þarf
skil á 175 millj. króna greiðsluhalla síðustu 3 ára. Forsætis-
ráðherra lýsti því þess vegna yfir, að ríkisstjórn Sjálfstæðis-
ílokksins mundi leggja fyrir Alþingi svo skjótt sem auðið
er, „tillögur um varanlega lausn á vandamálum atvinnu-
og viðskiptalífsins, sem byggjast á afnámi uppbótarieiðar-
innar og stefna að hallalausum rekstri framleiðslustarfsemi
landsmanna í meðalárferði, afnámi hafta og banna og versl-
unarfrelsi.“
★
Sjálfstæðisflokkurinn hefur boðið og býður enn öðrum
lýðræðisflokkum samstarf um varanlega úrlausn vandamál-
anna. Sjálfstæðisflokknum er ljóst, að einn, án stuðnings
annarra flokka, fær hann ekki tillögur sínar sam-
þykktar á Alþingi. Ef andstöðuflokkar Sjálfstæðismanna
virða nú ráð Sjálfstæðisflokksins og samstarfsboð hans enn
að vettugi, þá hvílir sú skylda á þeim að koma með önnur
ráð og betri og mynda starfhæfa ríkisstjórn. Til þessa er
vissulega hæpið, að þeir sjeu færir, ekki síst ef dæma má af
áramótahugleiðingum foringja þeirra. Hermann Jónasson
hvetur t. d. til samstarfs við kommúnista berum orðum og
segir: „Þeir flokkar, sem stæði það næst að rjetta þjóðfjelagið
við á þeim grundvelli, sem jeg markaði hjer að framan, eru
fyrst og fremst Framsóknarflokkurinn og Alþýðuflokkurinn
og SósíaIistafIokkurinn“ (leturbr. Mbl.). Það kann að vera,
að Hermann Jónasson sje þeirrar skoðunar, að það sje þjón-
um Moskvuvaldsins á íslandi næst að leysa vandamál þjóð-
arinnar, ef þeir fleyta honum sjálfum í sárþráðan valdastól,
en þjóðin sjálf trúir ekki og treystir ekki þeim mönnum, sem
meta ávallt hagsmuni erlendrar einræðis- og ofbeldiskliku
meir en hagsmuni föðurlandsins, að „rjetta þjóðina við“.
Það fer ekki hjá því, að slík yfirlýsing formanns Framsókn-
arflokksins vekji athygli, og verði til þess, að ýmsir kjós-
endur Framsóknarflokksins, sem hafa öruggir haldið, að
flokkur þeirra ljeði ekki kommúnistum stuðning sinn, endur-
skoði afstöðu sína í þjóðmálunum.
★
Þótt vitað sje, að kommúnista og aðra, sem undir þeirra
áhrifum eru, skiptir það litlu máli, hverjar tillögur ríkis-
stjórnarinnar verða, þar sem þessir menn munu fyrirfram
vera á móti flestu því, sem ríkisstjórnin vill gera, þá ber
þess að óreyndu að vænta, að meirihluti Alþingis og þjóðin
í heild taki tillögum Sjálfstæðisflokksins vel. Sjerstaklega
hljóta verkalýðs- og önnur launþegasamtök í landinu að
líta með velvild og ljá stuðning þeim tillögum, sem miða að
því að atvinnuvegirnir beri sig, dýrtíðin sje heft og unninn
á henni bugur. Engum frekar en verkamönnum og laun-
þegum almennt ætti að vera ljósar, að sívaxandi dýrtíð verð-
ur aldrei bætt með launahækkunum, ef um áframhaldandi
taprekstur atvinnuveganna er að ræða. Bilið milli vöruverðs
annars vegar og kaupmáttar launanna hins vegar breikkar
sífellt örar í stærri og stærri stökkum Iaunþegum í óhag.
Hállalaus rekstur framleiðslustarfseminnar í Iandinu er
eina' trygga undirstaða velferðar og hagsældar launþega og
verkamanna í landinu og þjóðarinnar í heild. Þessa undir-
síöðú skortir nú, en undirstöðuna er hægt að gera, ef þjóðin
vill sjálf.
\Jdzverji ólrifar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
„Engin hlaut
meiðsli. . . .“
REYKVÍKINGAR urðu sjer
ekki til skammar á gamlárs-
kvöid. Erlingur Pálsson yfir-
lögregluþjónn segir, að hann
muni ekki eftir jafn rólegu
gamlárskvöld í 30 ár. — Að
vísu þakka margir það slæmu
veðri, aðrir telja, að margir
hafi verið hræddir við hinar
hættulegu heimatilbúnu sprengj
ur, sem vitað var að voru í
umferð. En flestir gera sjer von
ir um, að þeir tímar sjeu liðn-
ir, er skrílsæðið rjeði á gamlárs
kvöld í þessum bæ. Það væri
óskandi.
Það er sannarlega hart, að
það skuli teljast til frjetta „að
enginn hafi hlotið meiðsli“ á
einum mesta gleðidegi ársins.
•
Heppileg nýbreytni
ENGINN vafi er á, að nýbreytni
lögreglustjórans, að leyfa brenn
ur á nokkrum stöðum í úthverf
um bæjarins á gamlárskvöld,
hafði þau áhrif, að unglingar
neituðu sjer um, að stofna til
elda sjálfir, eins og svo oft hef-
ir komið fyrir á gamlárskvöld-
um. — Þeir fengu að sjá elda
loga og þurftu ekki að hafa
neitt fyrir því sjálfir.
Þetta sýnir m.a., að betra er
að hafa frjálsræðið í stað banna
og hafta. Vafalaust verður
þessum sið haldið áfram næstu
gamlárskvöld.
•
Leiðinlegt
virðingarleysi
VIRÐINGARVERT er það, þótt
raunar megi teljast sjálfsagt,
er menn draga fána að hún á
nýársdagsmorgun. Flöggin setja
hátíðasvip á bæinn.
En hátíðarsvipurinn fer af
þegar flöggin eru ekki dregin
niður á tilsettum tíma — um
sólarlag.
Það er virðingarleysi við
fánann, að láta hann hanga
fram í myrkur. Og mönnum
ætti að vera vorkunarlaust, að
draga flaggið niður, áður en
dimma tekur. Sje þess ekki
gætt, er betra að flagga alls
ekki.
•
Liðlegir
aðstoðarmenn
Á NÝÁRSDAG hittist svoleiðis
á, að jeg þurfti að fá aðstoð
viðgerðarmanns frá Rafveitu
Reykjavíkur vegna smávegis
bilunar. Rafveitan hefir altaf
mann á vakt til að annast við-
gerðir, á helgidögum, ef með
þarf. Viðgerðarmaðurinn var
hinn liðlegasti, eins og þeirraf-
veitumenn kváðu vera, þegar
til þeirra er leitað.
•
Ovenjulegt atvik
RAFVEITUMAÐURINN sagði
mjer sögu af einkennilegu at-
viki, sem kom fyrir á nýárs-
dag. — Unglingar voru að leika
sjer með rakettu. Þegar rakett
an þaut upp, vildi svo til, að
hún lenti í raftaug, sem lá
milli staurs og húss. Var kraft-
urinn svo mikill á rekettunni,
að hún sleit taugina, bæði frá
húsinu og staurnum.
Fólkið, sem í húsinu bjó,
sagði svo frá, að alt hefði leik-
ið á reiðiskjálfi við þessi átök.
„Annað eins hefir aldrei fyr-
ir mig komið í þau 15 ár, sem
jeg er búinn að starfa hjá Raf-
veitunni", sagði sögumaður.
•
Saga ársins
Á GAMLÁRSKVÖLD hringdi
kunningi minn til mín og spurði
hvort jeg vildi heyra sögu, sem
væri svo einkennandi fyrir ár-
ið, sem væri að líða, að vel
mætti kalla hana „sögu ársins“.
Vitanlega vildi jeg heyra
söguna og hún er á þessa leið:
Togaraútgerðarmann vantaði
á dögunum skipverja — báts-
mann, — á skip sitt. Hann leit
aði lengi án árangurs, en loks
frjetti hann af duglegum og
reyndum sjómanni, sem hann
bauð atvinnuna.
Maður þessi vann að leik-
fangagerð, en þó samdist svo
með þeim, að hann færi í skips-
rúmið.
Leikfangagerðin
hafði betur
TOGARAEIGANDINN bauð
góð kjör — sennilega nokkuð
betri en alment gerist, þar sem
hann vissi, að maðurinn var vel
hæfur í starfið og auk þess
vantaði hann tilfinnanlega
manninn um borð í skipið og
vildi því mikið til vinna.
En þegar hjer var komið
bauð leikfangagerðin mannin-
um sömu kjör og hann átti að
fá á togaranum og þá vildi sjó-
maðurinn heldur vinna í landi
fyrir sama kaup og hann átti að
fá til sjós. Varð því ekkert úr
ráðningu.
•
Öfugstreymi
„ÞETTA kalla jeg sögu ársins,
sagði -kunningi minn. Það er
eirtkennandi fvrir öfugstreymið
í þjóðfjelaginu okkar, að dug-
legustu menn skuli fá jafnmik-
ið kaup fyrir að framleiða leik-
föng eins os fyrir að vinna að
aðalframleiðslu þjóðarinnar,
sem hún stendur og fellur með“.
Fleiri munu vera á sömu
skoðun.
''iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimniiiuimiiuimiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiitiiuiiuiiiimnuiin.iiwtiiiiiiiiiiiiuiiiiiiuiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiuiii'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniirmiiiif
| MEÐAL ANNARA ORÐA .... |
..........................................................................................
Hann bjargaði lífi yfir 200,000 GySinga
Frá frjetaritara Reuters
PARÍS: — í síðastliðinni viku
var skýrt frá því hjer í París,
að svissneskur Gyðingur, sem
á stríðsárunum bjargaði yfir
200,000 trúbræðrum sínum úr
klóm nasista, hefði þá sagt af
sjer starfi. sem forstjóri-Sviss-
landsdeildar bandarískrar líkn
arstofnunar. Líknarstofnunin,
sem nefnist The American
Joint Distribution Committee,
hefir aðalbækistöð í París.
• •
ÆSANDI REYFARI
SVISSLENDINGUR þessi heit-
ir Saly Mayer og er 67 ára gam
all. Sagan af því, hvernig hon-
um tókst að leika á þýsku nas-
istana. er líkust æsandi reyf-
ara. Hún er í stuttu máli á þessa
leið:
Árið 1944 voru erfiðleikar
Þjóðverja orðnir svo miklir, að
leiðtogar þeirra gripu til þess
ráðs, að bjóðast til að láta Gyð-
inga í fangabúðum lausa gegn
peningagreiðslum, vjelum ým-
iskonar og matvælum.
• •
LEIKURINN
HEFST
BANDARÍSKU stjórnarvöldin
þverneituðu að ræða þetta til-
boð, en Mayer fjekk stjórnina
í Svisslandi til að leggja fimm
miljónir dollara inn á banka,
undir hans nafni.
Er þessi aldraði maður þá
hafði gengið þannig frá hnút-
unum, að svo leit út á yfir-
borðinu, sem hann væri geysi-
lega auðugur, komst hann í
samband við Gestapo og átti
fyrsta fund sinn með nasist-
um í varðstöð einni á landa-
mærabrú milli Svisslands og
Austurríkis.
Og nú hófst spilið um manns-
lífin.
• •
TRYGGING
í FYRSTU neituðu nasistarnir
öllum tilboðum Mayers uifl
lausnarpeninga, en hann var
harður á móti og ljet í það
skína, að hann treysti ekki lof-
orðum Þjóðverjanna. Að því
kom, að samkomulag varð um,
að nasistar skiluðu 590 Gyðing-
um úr Belsenfangabúðunum til
Svisslands og gæfu auk þess
loforð um að hætta Gyðinga-
flutningum frá Ungverjalandi
til morðfangabúðanna þýsku.
Átti þetta að vera trygging fyr
ir því, að nasistar hefðu engin
brögð í tafli.
• •
DOLLARA-
MILJÓNIRNAR
NOKKRU eftir að þetta skeði,
tókst Mayer að fá nasistana til
að gefa loforð um að hætta
fangaflutningum frá útlöndum
með öllu. Hahn lýsti og yfir
því, að ef Hitlerstjórnin vildi
fallást á að hætta Gyðinga-
morðunum, mundi hann sjá svo
um, að alþjóðlegi Rauðikross-
inn sendi Þjóðverjum matvæli.
Á þessu gekk alt árið 1944 og
fram á vor 1945. Mayer fjekk
nasistana til að fallast á ýms-
ar tillögur um bætta aðbúð Gyð
ingafanga, enda hampaði hann
stöðugt dollaramiljónunum sín-
um og ljet á sjer skilja að lítið
vantaði nú á, að Þjóðverjar
væru búnir að vinna fyrir
þeim.
• •
MARGIR SLUPPU
í ÁRSBYRJUN 1945 fjekk
Mayer 1.673 Belsenfanga lausa
og annaðist flutning þeirra til
Svisslands. En hann hjelt enn-
þá fast við það, að enn yrðu
nasistar að gefa fleiri föngum
frelsi, áður en þeir gætu gert
kröfu til miljónanna.
Hvort sem það hefir verið
fjegræðgi eða annað, sem rjeði
þá fór svo, að Gestapo þorði
aldrei að þverneita kröfum
svissneska „auðkýfingsins“. —
Þannig var það fyrir hans til-
stilli, að 3,000 Gyðingabörn í
Budapest voru látin laus, heim
ilaðar voru matvæla- og fatn-
aðarsendingar til 7.000 Gyð-
inga í þrælabúðum við Vínar-
borg og hætt var við að sénda
yfir 200,000 ungverska Gyðinga
til Auschwitz morðbúðanna.
Og þegar stríðinu lauk, skil-
aði Mayer dollaramiljónunum
aftur til svissnesku stjórnar-
innar.