Morgunblaðið - 05.01.1950, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 5. janúar 1950
Ríkisstjórniai leggur iram bráðabirgðalausn
EISl LEGGUR MEGIIMÁHERSLU Á SK.IÓTA
OG VARANLEGA LAUSN VANDAMÁLANNA
A ALMÍS'GI í gær var útbýtt frumvarpi til laga um ríkisábyrgð
á ótflutningsvörum bátaútvegsins o. fl. Frumvarp þetta er borið
iram af ríkisstjórninni eingöngu sem bráðabirgðalausn, sem
verði ekki í giidi lengur en til 1. mars, en fyrir þann tíma
•< !Íur ríkisstjórnin, að hægt sje að leggja fram frumvörp um
c-ndanlega lausn vandamálanna, Alþingi haft ti'ma til að fjalla
wm |»au og samþykkja. Ef þessi frumvörp ná samþykki fyrir 1.
mars, íeilur oráðabirgðalausnin niður þegar í stað, en ef hins
vegar Alþingi, mót von stjórnarinnar, samþykkir enga endan-
lega lausn þessara mála fyrir 1. mars. þá framlengist uppbótar-
leiðin þar til allsherjarlöggjöf er sett, en þó ekki lengur en til
vertióarioka. Hjer er aðeins um bráðabirgðalausn að ræða. Rík-
isstjórnm mun fyrst og fremst leggja áherslu á endanlega lausn
þessai a mála. en vegna nauðsynlegs, vandiegs undirbúnings og
vegöa þess tima, sem Alþingi hlýtur að ætia sjer til meðferðar
/f>vo aidrifaríkum málum, þá var ekki um anuað að ræða en að
leggja fram bráðabirgðalausn nú, ef bátaflotinn átti ekki að
vera bundinn við festar. Kom þetta frarn í ræðu forsætisráðh.,
©lafs Thors, á Alþingi í gær, en hann kvaddi sjer hljóðs í
Kameinuðu þingi utan dagskrár.
lír ræðu Óluis Thors
iorsætisrúðherru
Aðuleini irumvurps-
ins og greinurgerð
Forsætisráðherra minntist á,
aiT hann hefði gefið þing-
inu skýrslu, um ástandið rjett
fyrir jólin. Höfðu þá fyrir ör-
faum dögum borist tillögur
Landssambands ísl. útvegs-
rnanna og Sölumiðstöðvar
Iiraðfrystihúsanna um, hvaða
verð þessir aðilar töldu nauð-
synlegt fvrir hallalausum
rekstri bátaútvegsins og hrað-
tfr ystihúsanna. En fyrr en
nokkru eftir að slíkar tillögur
lægju fyrir, væri ríkisstjórn-
inni að sjálfsögðu ekki auðið
að átta sig á, hverjum tökum
bæri að taka málið.
Mundi rikisstjórnin þó vegna
hinnar brýnu nauðsynjar á
því að forðast drátt í málinu,
viðhafa allan þann hraða, sem
auðið væri. Mundi stjórnin
vinna sleitulaust að því, ásamt
sjerfræðir^gum þeim, er hún
hefur sjer til aðstoðar og
l'eggja tillögur .í málinu fyrir
AJþingi svo fljótt, sem auðið
er eftir áramótin, hvort heldur,
sera þær hníga að bráðabirgða-
t&usn, sem undanfara róttæk-
ari tíllagna eða hinar síðar-
refndu verða lagðar fram og
eins fljótt og við verður
komið án slíks undanfara.
Stefnuyfirlýsingin
wm áramót
Forsætisráðherra gat • þess,
að t útvarpsræðu um áramóts
in, hefði hann skýrt frá því,
að rannsókn málsins - væri svo
langt komið, að hann hefði þá
talið sjer fært að gefa yfir-
lýsingu um meðferð málsins.
Sýnt þætti, þar sem mikils
væri um vert, að framtíðar-
lausn dýrtíðarmálsins væri,
seir. best athuguð og Alþingi
því ætla sjer og þurfa
»kkrar vikur til að fjalla um
dillögurnar, — að eigi yrði
hji því komist að gera bráða-
birgðaráðstafanir til að hindra
stöðvun útvegsins. Eftir sem
áður mundi það vera höfuð
stefna ríkisstjórnarinnar: „að
leggja fyrir Alþingi, svo skjótt,
sem auðið er, að loknum nauð-
synlegum undirbúningi máls-
ins, tillögur um varanlega
lausn á vandamálum atvinnu-
og viðskiptalífsins, sem byggj-
ast á afnámi uppbótarleiðar-
innar og stefna að hallalaus-
um rekstri framleiðslustarf-
semi landsmanna í meðalár-
ferði, afnámi hafta og banna
og verslunarfrelsi“.
Aðeins til bráðabirgða.
Forsætisráðhei'ra kvaðst vilja
taka það skýrt og skorinort
fram, að hjer væri aðeins um
tillögur til bráðabirgða að ræða,
sem stjómin ætlaðist til að
væru ekki í gildi lengur en til
1. mars n. k. og skemur, ef Al-
þingi samþykkti heildarlöggjöf
fyrir þann tíma, en framlengd-
ist hinsvegor þar til heildarlög-
gjöf yrði sett og þó ekki leng-
ur en til vertíðarlóka, 15. maí,
ef Alþingi mót ákveðinni von
og vilja stjórnarinnar. gerði
ekki neitt.
Héfði verið nauðsynlegt að
setja það ákvæði, þar sem út-
gerðarmenn hefðu ekki treyst
sjer að gera út samkvæmt
bráðabirgðalausninr.i, nema
trygging væri fyrir að hún gilti
alla vertíðina, ef engin heild-
arlöggjöf yrði samþykkt.
Að lokum gat forsætisráð-
herra, að hann teldi ekki á-
stæðu til að skýra frá heildar-
tillögum ríkisstjórnarinnar,
fyrr en ríkisstjórnir* væri búin
að ganga endanlega frá þeim.
Þess má geta, að Hermann
Jónasson stóðst ekki mátið og
stóð upp eftir að fofsætisráð-
herra hafði lokið máli sinu og
hreytti úr sjer einhverjum ó-
notum, sem enginn skildi.
Ábyrgðarverðið hækkar
um 10 aura
Aðalatriði frv. skulu rakin
hjer nokkuð.
í 1. gr. segir: „Ríkisstjórnin
ábyrgist f. h. ríkissjóðs þær
ráðstafanir, sem taldar eru í
2.—4. gr., í þeim tilgangi að
tryggja bátaútveginum í jan-
úar og febrúarmánuði 1950 75
aura verð fyrir hvert kg. af
nýjum fiski, miðað við þorsk
og ýsu, slægðum með haus“.
Verð það, sem ákveðið er í
þessari grein, er kr. 0.10 hærra
en það, sem gilti á árinu 1949.
Á aðalfundi Landssambands ís-
lenskra útvegsmanna, sem hald
inn var fyrri hluta desember-
mánaðar, gerðu útvegsmenn
kröfu til þess, að fiskverð yrði
ákveðið kr. 1.04 pr. kg. fyrir
árið 1950. Ríkisstjórnin hefur
síðan athugað gaumgæfilega
þau gögn, sem fyrir liggja um
afkomu bátaútvegsins og eru
niðurstöður þeirra athugana
þær, að ef miðað er við það
verð, sem í gildi var á árinu
1949, muni ekki verða hjá því
komist að tryggja bátaútvegin-
um kr. 0.75 pr. kg. Þó vísast í
þessu sambandi til þess, sem
segir um 5. gr.
2. gr.: „Ríkissjóður ábyrgist
hraðfrystihúsum það, sem á
kann að vanta, að söluverð á
þorskflökum framleiddum á
tímabili því, er um ræðir í 1.
gr., nái kr. 1.53 hvert enskt
pund fob. og samsvarandi verði
á öðrum fisktegundum. Ákveða
má með reglugerð, að greiða
megi úr dýrtíðarsjóði hluta af
geymslukostnaði þessa fisks.
Ábyrgð ríkissjóðs samkvæmt
1. mgr. skal einungis taka til
fisks, er seldur verður til
landa, er ríkisstjórnin ákveður
með hliðsjón af markaðshorf-
um á hverjum tíma“.
Frystihúseigendur hafa einn-
ig snúið sjer til ríkisstjórnar-
innar með kröfur um hækkað
verð fyrir framleiðslu sína. —
Miðað við sama hráefnisverð
og var árið 1949, gera þeir
kröfu til þess, að verð á þorsk-
flökum verði hækkað úr kr.
1.33 í kr. 1.56 % pr. lb. Eftir
nána athugun, sem fram hefur
farið á auknum kostnaði við
þessa framleiðslu, telur ríkis-
stjórnin að þetta verð ætti að
verða kr. 1.39% pr. lb.
Sje hinsvegar miðað við
hækkað hráefnisverð, eins og
gert er ráð fyrir í 1. gr. frum-
varpsins, hækkar verð þetta í
kr. 1.53.
3. gr.: „Ríkissjóður ábyrgist
saltfiskútflytjendum það, sem
á kann að vanta, að söluverð
fisks þess, sem um ræðir 1 1.
gr., kr. 2.48 fyrir kg. fob., mið-
að við fullsaltaðan stórfisk
(þorsk) 1 flokks, og skal verð
annarra flokka og fisktegunda
vera samsvarandi. Sambæiilegt
verð skal ábyrgst fyrir hertan
fisk útfluttan. Ákveða skal með
reglugerð, að greiða megi úr
dýrtíðarsjóði rýrnun á salt-
fiski þessum, enda eigi útflytj-
andi ekki sök á drættinum. —
Geymsla saltfisks er að öðru
leyti á ábyrgð útflytjanda“.
Hækkun sú, sem gert er ráð
fyrir á saltfiskverðinu úr kr.
2.25 í kr. 2.48 pr. kg. stafar af
hækkun hráefnisverðs, þar sem
ætlað er, að lækkun á saltverði
muni vega upp hækkun á
vinnslukostnaði.
Þá eru ákvæði um það í 4.
gr. að ríkisstjórninni sje heim-
ilt að bæta upp öðru vísi verk-
aðan fisk, en áður um getur,
og skipað fyrir um verkun afl-
ans eftir markaðshorfum. 5.
gr. frv. heimilar ríkisstjórn-
inni að verja allt að 1 millj.
kr. til þess að lækka kostnað
við framleiðslu sjávarafurða í
janúar og febrúar 1950.
Aukinn kostnaður nemur
rúmum 6 millj. kr.
Ráðstafanir þær, sem 1., 2.,
3. og 5. gr. frumvarpsins gera
ráð fyrir, hafa í för með sjer
aukinn kostnað fram yfir það,
sem var á árinu 1949.
Aflamagnið á tímabilinu jan-
úar—febrúar er áætlað 23000
'smál., og sje gert ráð fyrir
sömu hlutfallslegu skiptingu á
því, eftir verkunaraðferðum,
og var á árinu 1949, mun auk-
inn kostnaður nema kr. 6.170.
000.00. Miðað við sama afla-
magn hefði sá hluti fiskábyrgð
arinnar, sem komið hefði á fyrr
greint tímabil á árinu 1949
numið kr. 5.400.000.00.
Alls nemur því áætlaður
kostnaður af ráðstöfunum
þeim, er hjer um ræðir og eiga
að ná yfir tímabilið 1. jan. til
febrúarloka kr. 11.570.000.00.
Sje miðað við alla vetrarver-
tíðina og aflamagnið áætlað 86
þús. smál. næmi viðbótarkostn-
aður alls kr. 21.400.000.00, en
sá hluti fiskábyrgðarinnar, sem
komið hetfði á þetta tímabil
árið 1949 hefði numið kr. 20.
200.000.00, miðað við ábreytt
verðlag.
Samkvæmt framansögðu virð
ist því verða að gera ráð fyrir,
að með þeim breytingum á
verðlagi, er um ræðir í þessu
frumvarpi, yrði kostnaðurinn
alls til vertíðarloka kr. 41.600.
000.00.
Tekjuöflun
13. gr:. „Til þess að standa
straum af greiðslum vegna á-
byrgðar ríkissjóðs, er frum-
varp þetta gerir ráð fyrir, til
1. mars 1950, skulu ákvæði III.
kafla laga nr. 100/1948 um
dýrtíðarráðstafanir vegna at-
vinnuveganna, gilda til ársloka
1950, að undanteknum f-lið 30.
gr. laganna“.
Sú athugasemd fylgir 13. gr.,
að talið er, að fjárupphæð sú,
er ríkissjóður tekur að sjer að
ábyrgjast til 1. mars 1950,
nemi 11.5 millj. króna, ef allt
kæmi jafnskjótt til útflutnings,
sem framleitt er á þessum
tíma. Samkvæmt venju er lítið
flutt út af bátafiski mánuðina
janúar og febrúar og má því
ætla, að aðeins lítill hluti of-
angreindrar fjárhæðar falli til
greiðslu vegna útflutnings
þessa mánuði. Lagt er til, að
framlengja III. kafla laga nr.
100/1948 og er gert ráð fyrip
að tekjur af leyfisgjöldum
samkvæmt 30. gr. laganna
standi straum af fiskábyrgð-
inni til 1. mars. Tekjur af
gjöldum þessum voru á síðasta
ári um 8 millj. kr., þegar frá
eru dregin gjöld af heimilis-
tækjum. Verða þessar tekjur
eftir atvikum að teljast nægi-
legar til 1. mars. Þótt fram-
lenging laganna sje bundin við
árslok 1950, telur stjórnin sjálf
sagt, að það ákvæði verði tekið
til athugunar, þegar sjeð verð-
ur hversu miklu nemur skuld-
binding ríkissjóðs til 1. mars.
Ríkisstjórnin er þeirrar skoð-
unar, að suma af þessum tekju
liðum ætti að fella úr gildi hið
allra bráðasta, og er þá eink-
um átt við varahluti í bifreið-
ar og bj.freiðagúmmí.
Ef Alþingi samþykkir ekki
varanlega lausn fyrir
febrúarlok, mót von ,
ríkisstjórnarinnar.
í 12. gr. segir: „Nú verður
ekki fyrir lok febrúarmánaðar
1950 sett löggjöf er leysi tií
frambúðar rekstursvandamái
bátaútvegsins, að dómi ríkis-
stjórnarinnar, þá framlengisfi
gildi laga þessara þar til slík
löggjöf verður sett, þó ekki
lengur en til 15. maí 1950 og
hækkar þá framlag ríkissjóðs.
samkvæmt 5. gr. um kr„
2.500.000.00.“
Um 12. gr. er það að segja,
að fulltrúar útgerðarmanna'
hafa í viðræðum sínum við rík-
isstjórnina gert þá ófrávíkjan-
legu kröfu fyrir því að útgerð
hæfist í byrjun janúarmánaðar,
að afkoma bátaútvegsins yrði
tryggð til vertíðarloka. Þar sem
ríkisstjórnin telur eftir atvik-
um að ekki verði hjá því kom-
ist, að taka þessa kröfu útgerð-
armanna til greina, þá er svö
ráð fyrir gert í 12. gr, frum-
varpsins, að gildi laganna fram
lengist þar til ný heildarlöggjöf
hefur verið sett um þessi mál,
þó ekki lengur en til 15. mal
n.k. Jafnframt er þá hækkað
Framh. á bls. 9