Morgunblaðið - 19.02.1950, Qupperneq 8

8
MO*HrLtynLAÐ2&
Sunnudagur 19. febrúar 1950

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Rltstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðana.jj
Frjettaritstjóri: ívar Guðmunasson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ristjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Áskriftargjald kr. 12.00 á mánuði, innanlands,
1 lausasölu 50 aura eintakið, 75 aura með Lesbók,
kr. 15.00 utanlands.
Hægt andlát
hótelmálsins
HÓTELMÁLIÐ, svokallaða, þ. e. hugmyndin um byggingu
stórs og glæsilegs hótels í Reykjavík, hefur fengið hægt og
yfirlætislaust andlát. Það hefur komið í Ijós að bygging
gistihúss af þeirri stærð, sem um var rætt, mundi verða svo
dýr að það yrði okkur fjárhagslega ofviða.
Saga þessa máls hefur áður verið rakin hjer og er því
óþarft að rifja hana upp á ný, enda er hún engan veginn
ánægjuleg. Megindrættir hennar eru þeir að nokkrir ein-
staklingar höfðu hafið undirbúning að byggingu gistihúss í
Reykjavík. Þá kom sú hugmynd skyndilega upp að ríkið
mætti til með að láta það mál til sín taka. Var rætt um að
samvinna yrði milli þess, Reykjavíkurbæjar og Eimskipa-
fjelags íslands um framkvæmdina. Það er nú komið í ljós
að kostnaðurinn við byggingu hótels af þeirri stærð, sem
um var rætt yrði þessum aðilum ofviða.
★
Hvemig stendur á því að allar áætlanir um aukinn gisti-
húsakost hjer í Reykjavík virðast gufa upp? Er það vegna
þess að hjer sje e. t. v. nóg slíkra stofnana?
Nei, því er ekki þannig varið. Hjer er mikill skortur gisti-
húsa. Um það skal ekki fullyrt, hve ríkan þátt undirbúningur
og bollaleggingar um ríkishótel hafi átt í því að ekkert varð
úr þeirri hótelbyggingu, sem einstaklingar höfðu á prjón-
unum. Miklar líkur benda þó til að hin volduga ríkishótel-
hugmynd hafi stuðlað að því að einstaklingarnir hættu við
★
Að öðru leyti virðast orsakir kyrrstöðunnar í þessum mál-
um vera fyrst og fremst tvær.
Fyrri ástæðan er sú að sumir virðast ekki geta hugsað
sjer nýtt hótel í Reykjavík nema í hallarstíl. Það virðist þurfa
að kosta milljónatugi og gnæfa yfir alla byggð. Ut af fyrir
sig væri mjóg æskilegt að slík bygging gæti risið og bætt
úr þeim tilfinnanlega skorti, sem hjer er á gistihúsum, bæði
fyrir erlenda i'erðamenn og íslendinga sjálfa. En staðreyndin
er bara sú að milljónatugina vantar til byggingar slíks
bákns. Hvað lengi á að bíða eftir að þeir gefi sig fram? Hvað
lengi á skynsamleg lausn í þessu nauðsynjamáli að bíða
eftir því að hugmyndinni um luxushótel verði komið í fram-
kvæmd? Biðin er þegar orðin of löng. Það á að skipta um
stefnu í þessum málum. Hjer verður fyrst og fremst að
byggja gistihús, sem fullnægja þörfum þjóðarinnar sjálfrar,
notalega staði ?f viðráðanlegri stærð. Hallarstíllinn má bíða,
hann verður að bíða eftir milljónatugunum, sem ekki eru
til í bili til þessara þarfa.
Önnur meginástæðan fyrir gistihúsaskortinum hjer og
kyrrstöðunni í þessum málum er hin fáránlega veitingalög-
gjöf, sem þessi þjóð býr við og haldið er dauðahaldi í af
íólki, sem hefur mjög takmarkaðan skilning á eðli slíkra
mála, að ekki sje meira sagt. í öllum löndum eru vínveitingar
einn megintekjuliður betri veitingastaða og gistihúsa. Hjer
ó íslandi er þessu allt öðru vísi fyrir komið. Eitt gistihús í
Reykjavík er látið hafa einkarjett á slíkum veitingum. Hefur
svo verið í tvo áratugi. Þetta fyrirkomulag hefur mjög staðið
í vegi þess að einkaframtakið rjeðist í byggingu góðra veit-
ingahúsa og gistihúsa. Afleiðingin er tilfinnanlegur skortur
á slíkum stofnunum og margskonar ómenning og yfirborðs-
háttur.
★
Rökræður um þessi mál eru erfiðar. Svo mjög hefur tekist
að slæva heilbrigða dómgreind nokkurs hluta þjóðarinnar
á þau. Jafnvel löggjafarsamkoman stendur úrræðalaus og
þorir í hvorugan fótinn að stíga þegar þau ber á góma.
Á meðan versnar ástandið stöðugt og verður þjóðinni meira
og meira til minnkunar og óhagræðis.
Einnig hjer þárf áð verða stefnubrcyting ef við eigum
ekki að verða að viðundri í augum okkar siálfra og um-
heimsins.
Eggjaframleið-
endur svara
VEGNA brjefsins frá „Húsmóð
ur“, sem birt var í þessum dálk
um síðastliðinn þriðjudag, hef-
ir Landssamband eggjafram-
leiðenda beðið Daglega lífið fyr
ir eftirfarandi:
„Vegna ummæla „Húsmóð-
ur“ í dálkum þinum þann 14.
þ. ni_, vill Landssamband
eggjaframleiðenda gefa henni
og öðrum, er áhuga hafa á mál-
inu, umbeðnar upplýsingar.
•
Mikill eggjainn-
flutningur
„ÞAÐ er satt, að eggin eru
þrungin bætiefnum, sem allir
ættu að neyta, helst daglega,
og þá ekki hvað síst börnin í
okkar ávaxtalausa landi. Enda
er það þessvegna, sem Englend
ingar flytja inn egg í stórum
stíl og greiða verðið niður, til
þess að almenningur geti not-
ið þeirra. Sama gera Frakkar.
Og það er þessvegna, sem’Heil-
brigðismálastofnun Sameinuðu
þjóðanna telur egg mikilvæg-
ust af heilsuverndandi fæðu-
tegundum. En það er á misskiln
ingi byggt, að hjer sje offram-
leiðsla á eggjum, því að mikinn
tíma af árinu vantar mikið á,
að hægt sje að fullnægja eftir-
spurninni.
•
Það er satt. ...
,.ÞAÐ má vel vera, að fleirum
finnist sem „Húsmóður", að það
sje „skárra fyrir hænsnaeigend
ur að fá minna fyrir eggin en
ekki neitt“, en jeg fullyrði, að
fyrr munu flestir hætta að fram
leiða egg, heldur en að taka
slíku rausnarboði.
Það er satt, að eggin eru
dýr, en hvað er það, sem ekki
er dýrt hjer á okkar góða landi?
Ef við gerum samanburð á
•^ggjaverði hjer og egeiaverði
iá öðrum þjóðum, miðað við
verðlag á hliðstæðum fæðuteg-
undum, þá verður útkoman sú,
að egg eru ódýrust á íslandi —
ótrúlegt en satt þó. Egg eru
yfirleitt metin og verðlögð 11
sinnum hærra en mjólk, og
svipað því hefir verðhlutfallið
verið milli þessara vörutegunda
á Norðurlöndum og víðar, en
hjer er eggjaverðið aðeins sjö
sinnum hærra en mjólkurverð-
ið, enda hefir það ekki hækkað
hjer á landi síðastliðin tvö ár.
•
Þörf áminning
„EN HVAÐ hafa þá aðrar land
búnaðarvörur og kaupejaldið
oft hækkað á þeim tíma? Þá má
og geta þess hjer, að stiórn-
skipuð nefnd. sem sett var til að
finna grundvöll, sem verðlaa á
eggjum gæti miðast við, hefir
nýlega komist að þeirri niður-
stöðu, að eggin verði að stór-
hækka, ef meðalhænsnabú á að
geta borið sig.
Að endingu vil jeg minna all
ar húsmæður á, að þe^ar þær
kaupa eitt kíló af eggjum, þá
borga þær 18 krónur og bar
með eru eggin að fullu greidd.
En þegar þær kaupa einn líter
af mjólk, þá taka bær um leið
30 aura úr ríkissjóði — Þesar
bær kauoa eitt kg. af ísl. smjöri
á fimm krónur, þá taka þær um
leið út úr ríkissjóði kr. 29,80.
Og þegar bær kaupa eitt kg. af
kiöti, þá fá bær um leið úr ríkis
sjóði tvær krónur, en auk þess
greiðir sá góði óg gjöfuli sjóð-
ur um 10 miljónir króna í kjöt-
uppbætur beint til neytenda“.
Brjefið er örlítið lengra, en
betta ætti að næeia. Það er und
írritað af Pietri M. Sigurðssyni,
fyrir hönd Landssambands
eggjaframleiðenda.
Fvrirmyndar
dagatal
FLUGFJELAG íslands hefir
sent frá sjer óvenjusmekklegt
dagatal, sem víða ætti að vekja
verðskuldaða athygli. Það er
prýtt tólf stórum og fallegum
ljósmyndum og frágangur og
prentun hefir hvorutveggja tek
ist með ágætum.
H. Malmberg hefir tekið all-
.ai’ myndirnar, hjerlendis og ut-
anlands, og sumar úr lofti Mun
óhætt að slá því föstu, að þetta
sjeu einhverjar bestu „flug-
myndixnar", sem hjer hafá
sjest.
Dagatalið er fyrsta flokks
auglýsing — bæði fyrir landið
og Flugf jelag íslands.
•
Bækur og menn
JEG hefi það úr smáfi'jett, sem
í janúar síðastliðnum birtist í
breska blaðinu „Times“, að hjer
á landi sje að meðaltali gefin
út ein bók á hverja 466 íbúa.
í Bretlandi kemur ein bók í
hlut hverra 3.205 íbúa, og í
Bandaríkjunum ein á hverja
12.497.
í sörnu friet.taklausu er það
talið okkur til áftætis, að við
höfum enean her, fyrsta flokks
fræðslukerfi o<? levfum ekki
hundahald í höfuðstaðnum.
•
Hamineiuóskir
GUNNAR AKSvr.sON sendir
eftirfarandi frá Noregi:
„Sú saea geneur í Osló að
Hákon konuneur hafi sent
Bireer Ruud. fvrirliða norsku
skíðastökkmannanna. sem tóku
þátt í heimsmeistarakeppninni
í Bandaríkjunum, eftirfarandi
skeyti:
„Bestu haminejuóskir með
hinn góða árangur. — Hákon
R“. —
Birger Ruud sendi konungin-
um svohljóðandi bakkarskeyti:
„Kærar bakkir fvrir ham-
íngjuóskirnai’. — Birger R.“
En ekki vil jeg þó ábyrgjast,
að alveg riett sje með þetta far-
ið, segir Gunnar að lokum.
• '■•■Bim*v■■1 — - • •**• •* • •M»mnw»m~iiiimiiiHHi»iH*iinnnwnniimiiii<i'''>n'i,iiM«iw*i
I MEOAL ANNARA ORÐA . . . .
III
Hyldýpi sfaðfesf milli a- og v-þýskrar heskólamennfimar
Eftir frjettamann Reuters.
BERLÍN: — Yfir þýsku háskól
unum vofir nú togstreita engu
gæfulegri en sú, sem er í efna-
hags- og stjórnmálum milli
Vestur- og Austur-Þýskalands.
Nú er svo komið, að yfirvöld
fræðslumálanna í V.-Þýska-
landi velta því fyrir sjer í al-
vöru, hvort próf, sem teksn eru
í A.-Þýskalandi skuli viður-
kennd áfram í V.-Þýskalandi.
0 0
SLAKAÐ Á
KRÖFUNUM
YFIRVÖLDIN segja sem er, að
háskólanám í A.-Þýskalandi
sje nú orðið miklu fremur
stjórnmálalegs en mehningar-
legs eðlis. Kröfurnar, sem gerð
ar eru til nemenda og kennara
í 6 háskólum A.-Þýskalands,
Berlín, Leipzig, Jena, Halle,
Rostock, og Greifswald, eru
miklu minni en tíðkast hefir í
skólum landsins.
Það er hvorttveggja, að
menntun í svojet-menntaskól-
unum er miklu ljelegri en í
menntaskólum V.-Þýskalands,
og svo er nemendum ýmissa á-
róðursskóla kommúnista leyfð
innganga í háskólana jafnvel
án þess að próf sje þreytt.
Samtímis hefir farið fram
hreinsun í kennaraliði háskól-
anna, og nýju kennararnir eru
fyrst og fremst dyggir kom-
múnistar, sem reiða kostina
engan veginn í þverböggum, og
er þeim, sem vísindum eiga að
þjóna, sjerstakleea visku vant.
0 0
Þ*R VFR.ÐA
VERST ÍJTI
TEKIN hafa verið upd stutt há-
skólsnámskeið í „bjóðfjelags-
fræði“, sem eru ekkert annað
en hagnýt námskeið í Marx-
isma og kennin<?um beirrar
stefnu. Einniff hefir orðið gagn
f*er brevting á laeanámi og
hpimsneki iafnframt bví, sem
námcfímírin h°fir verið stórlega
styttur. Allt ber þetta að sama
brunni, þeir, sem lokið hafa
námi í austur-þýskum háskól-
um, komast hverei í hálfkvisti
við bá, sem menntast hafa í
V.-Þvskalandi
Svo er nú bað, að háskóla-
nemar, sem kommúnistisk yf-
irvöld velia með mikilli alúð,
eru alltaf undir stjórnmálasmá-
siánni og eru knúðir til að
hlýða stjórnmálafyrirlestrum á
kostnað námsins.
0 0
F™K MEÐ OG
MÓTl
ÞRTR, Vestur-Þióðverjar, sem
vilja að haldið sje áfram að við-
urkenna próf, frá a.-þýskum
háskólum, segja, að annað
mundi leiða til aukinnar ringul
reiðar og torvelda eining lands-
ins, er þar að kemur.
Þeir benda oe á máli sínu til
stuðnings, að sumar háskóla-
deildir eins og læknisfræði og
náttúruvísindi hafi sloppið við
breytingarnar að mestu leyti,
svo að telia verði, að próf í
þeim greinum jafngildi sams-
konar prófum frá V.-Þýska-
landi. Ef a.-býsku prófin yrðu
ekki viðurkannd, segja, að það
mundi valda megnri gremju
nemenda og kennara í A.-
Þýskalandi. og ef til vill valda
þeim mótbróa, sem skaðsam-
legur yrðj býskri háskólamenn
ingu í heild.
Þeir, sem ekki vilja viður-
kenna a.-býsku háskólaprófin,
segja, að eins og málum sje nú
komið í A.-Þvskalandi, þá sje
með öllu rjettlátt, að hætt sje
að viðurkenna laga- og kenn-
arapróf þaðan
0 0
LÖGFRÆÐINGAR
OG KENNARAR
SÍÐAN 1945 hafa þúsundir
„nýrra kennara" — svonefndir
Neulehrer — sem hafa enga
háskólamenntun, verið þjálfað-
Framh. á bls. 12,