Morgunblaðið - 19.02.1950, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 19. febrúar 1950
Prófessor Kwei Ting Sen lótinn
EF við lítum þrjátíu ár aftur í
tímann, sjáum við, að á því
skeiði er ein kynslóð horfin og
önnur tekin við af henni. Við,
sem þetta getum, erum því í
rauninni eftirlegukindur, bíð-
andi þess, að röðin komi að
okkur.
Þegar við horfum þannig um
ökl, minnumst við margvíslegra
atyika og atburða frá þeim tíma-
mörkum, er hjer hafa sett verið,
og okkur finnst sem við sjeum
að róta í gömlum fjársjóði. Eitt
þéssara eftirrrfinnilegu atvika
fyrir okkur Reykvíkinga er það,
að hingað kom ungur mennta-
maður kínverskur, kvæntur ís-
lenskri konu, og bauð mönnum
að hlýða á erindi, er hann ætl-
aði að flytja á enska tungu. En
að almenningi væri boðið að
híyða á ræðumann, er flutti mál
sitt á ensku, og ekki ljet túlka
á íslensku, var þá nálega eða
méð öllu óþekkt hjer. Ekki átti
hápn þó sjálfur hugmyndina að
þessu, heldur gerði það fyrir
samtök okkar þáverandi starfs-
manna atvinnumálaráðuneytis-
ins. Skrifstofustjórinn, Oddur
Hermannsson, tók á sig fjárhags
áþyrgðina, en fyrirhöfn við und-
irþúning ætla jeg að lenti aðal-
lega á okkur Páli Pálmasyni —
sepn nú erum ^einir eftir af
hópnum til að minnast atburðar-
ins. Ekki man jeg lengur hvað
Iðnaðarmannahúsið kostaði okk-
ur (?60 kr.), en svo vorum við
várkárir um annan kostnað að
sjálfir bjugggum við til aðgöngu
raiðana. Þá seldi svo Ársæll
Árnason — vitanlega án þess að
reikna sjer nokkur ómakslaun.
Eftir var áð sjá hvort nokkur
vildi gefa 1 kr. 75 aura fyrir að
hlýða á erindi flutt á ensku.
Jú, miðarnir seldust allir í
skyndingu. Margur greip í tómt
er hann ætlaði að kaupa; ýmsir
komu svo að dyrunum í þeirri
vOn að geta keypt sig þar inn.
Þkð var til lítils. Á meðal þess-
aía var Haraldur Níelsson. —
IJjþnum skutum við inn um norð
ufdvrnar, höfðum hann hjá
ofikur uppi á ræðupallinum og
vorum víst talsvert stoltir af. —
Þar sátu að enskum sið forgöngu
mennirnir. Þeim sið vildi ræðu-
maður fylgja, enda er hann æði
miklu hlýlegri en sá er hjer
tíðkast.
Þarna í þessu troðfulla húsi
var áreiðanlega saman kominn
menntaðasti hluti höfuðstaðar
búa. Og enginn varð fyrir von-
brigðum, heldur var það á eftir
flestra mál, að þarna hefðu þeir
hlýtt á það erindi að fá hefðu
þeir heyrt önnur slík. Það var
fróðlegt og flutt af mikilli en
yfirlætislausri mælsku. Persónu
leiki ræðumanns var þannig að
hann hlaut að laða menn að sjer,
jafnvel við ekki nánari kynni
en þau, er skapast milli ræðu
manns og áheyranda.
Þess má geta hjer, að nokkur
ágóði varð að sjálfsögðu af fyrir
lestrinum, þar sem svo lítið
hafði verið lagt í kostnað. Þótti
okkur einsætt að fyrirlesarinn
tæki það fje. Við slíkt var þó
ekki komandi. Var því þá ráð-
Stafað .þannig, að hann keypti
fyrir það enskar bækur um
Kína handa Landsbókasafninu.
í tilbót gaf hann safninu bækur
ér hann keypti fyrir eigið fje.
Maður þessi var Kwei Ting
Sen, sem þá hafði fyrir skömmu
tekið hið fyrsta af þeim þrem
háskólaprófum, er hann tók í
Edinborg, þ.e.a.s. Master of Arts
(M.A.) prófið. Síðar varð harin
Jlachelor of Education (B. Ed.)
Sen prófessor.
hans hjer í Reykjavík, varð að
sjálfsögðu til þess, að nánari
kynni stofnuðust á milli hans og
nokkurra hinna fremstu mennta
manna bæjarins. Á meðal þeirra,
sem mesta vinsemd sýndu hon-
um, voru Ágúst prófessor Bjarna
son og kona hans. Hinir munu
nú flestir hafa kvatt þenna heim.
Nú hefur sú fregn borist, og
þó eftir krókaleiðum, að maður
þessi sje látinn heima á ætt-
jörðu sinni.
Haustið 1909 fór hjeðan ung
stúlka, Oddný dóttir Erlends
Björnssonar á Breiðabólstöðum á
Álftanesi, til Edinborgar til þess
að vinna þar skrifstofustörf, en
hún hafði árið áður lokið kenn-
araprófi við Flensborgarskólann.
Hún var námfús og henni tókst
að útvega sjer leyfi háskólans í
Edinborg til að stunda þar ensku
nám jafnframt því sem hún
rækti atvinnu sína. Þarna við
háskólann kynntist hún þessum
kínverska námsmanni, og kynn-
ingin leiddi til þess, að þau
gengu í hjónaband á öndverðu
ári 1917.
K. T. Sen er fæddur 1894 í
Wusih ,nálægt Shanghai, sonur
rithöfundar, og var í æsku sett-
ur til mennta. Eftir ágætan und-
irbúning í heimalandinu, var
hann sendur til framhaldsnáms
við Edinborgar-háskóla. Skvldi
hann leggja þar stund á sálar-
fræði og uppeldisfræði. — Það
gerði hann líka, en bætti við sig
aukagrein, enskri bókmennta-
sögu, eins og við köllum það, en
enskum bókmenntum að þarlend
um talshætti. Kenriari hans
beirri grein var hinn nafntog-
aði lærdómsmaður Sir Herbert
Grierson, sem enn er á lífi 84ra
ára gamall og varpar ljóma
land sitt. Honum þótti svo mikið
til þessa kínverska lærisveins
síns koma að hann lagði að hon-
um að gera bókmenntasöguna að
aðalgrein sinni, ganga undir
nróf í henni og fara síðan ti'
Cambridge eða Oxford. Þetta
var nú einmitt það, sem hinn
ungi maður hefði helst kosíð, og
hann fór þess á leit við föður
sinn að meea brevta um. Faðir
hans svaraði honum því, að nauð
svn ættiarðarinnar bæri hverj-
um manni að setja hærra en sín
ar eiain óskir; nú værí Kína að
byggja upp mentamál sín á nýj
um grundvelli og væri knýjandi
börf þeirra manna, er sjerþekk-
inau hefðu til að vinna hinu
nýja skipulagi. Þar með var
dómurinn fallinn, því góður
kínverskur sonur gengur ekki í
berhögg við óskir föður síns.
Ekki munu foreldrar Sens
hafa verið auðug, og á háskóla-
vann hann að alfræðibók þeirri,
er Thomas Nelson & Sons hófu
að undirbúa upp úr stríðinu og
taka átti við af þeirri, er þeir
höfðu gefið út í 25 bindum 1911.
Ritaði hann allt það, er þar átti
að vera um kínversk mál, og
sjálfsagt miklu fleira austurálfu
viðkomandi.
Á útlíðandi sumri 1922, eftir
að Sen hafði gengið undir dokt-
orsprófið, lögðu þau hjónin á
stað áleiðis til Kína. Heimkoman
til föðurhúsanna varð með nokkr
um dapurleik, þvi faðir hans var
bá andaður fyrir örfáum dögum.
Sen var nú skipaður í próf-
essorsembætti í sálarfræði og
uppeldisfræði við háskólann í
Amoy. Því starfi gegndi hann
til 1937. Lengst af var hann for-
ónotað til þess að fræða sína
seti þeirra deildar háskólans er
bessi mál heyrðu undir, og há-
skólarektor var hann í eitt ár.
Eitt af fyrstu verkum hans eft
ir heimkomuna, var að þýða á
ensku kínverskt dæmisagnasáfn,
er faðir hans hafði valið. Þá bók
saf svo Commercial Press í
Shanghai út, og hún hefur síðan
verið lesbók í öllum þeim kín-
verskum skólum, er ensku
kenna, svo að efalaust er ein-
takafjöldi hennar orðinn þús-
undir þúsunda. En 30 sterlings-
nund fjekk hann fyrir hana.
Margt ritaði hann annað, þar á
meðal (á kínversku) kennslu-
bók í fagurfræði.
Sumarið 1937 kom frú Oddný
Sen hingað heim með börn
beirra hjóna tvö og ætlaði að
dveljast hjer eitt ár. Þá horfði
ekki friðvænlega í Kína er hún
fór þaðan, en fáa hefur þó senni-
lega órað fyrir þeim ægilegu
ósköpum, sem í vændum voru
Það var öðru nær en að hún
ætti afturkvæmt til landsins á
beim tíma er hún hafði ætlað
sier, og það litla brjefasamband.
er þeim hjónum tókst að hafa
sín á milli, rofnaði með öllu
begar heimsófriðurinn skall yf-
ir, en eftir að honum ljetti, tókst
beim aftur að koma nokkrum
brjefum á milli. Það samband
'"ofnaði þó á ný þegar eftir að
borgarastyrjöldin hófst, en jafn
skjótt og nýja stjórnin hafði
verið viðurkennd, bart frú Odd-
nýju Sen dánarfregnin, og þó
svo óljós að hún veit ekki enn
hvenær maður hennar ljest
aðeins það, að hann hafi látist á
snítala, líklega fvrir ekki mjö!?
löngu. Það er fyrir milligöngu
frænda hins látna að þessi fregn
er komin
Þau hjón eignuðust þrjú börn;
Erlend, f. 1918, sem þau mistu
skömmu eftir komu sína til
Kína; Jón, f. 1924, hljómlistar
mann, sem kvæntur er Björgu
dóttur Jónasar Þorbergssonar;
og Signýju, f. 1928, gifta Jóni
•Túlíussyni. Þau hjón stunda nú
bæði nám við háskólann í Upp-
sölum
Prófessor Sen var óvenjulega
skarpur gáfumaður, hugs.jóna
maður mikill, prúðmenni svo að
af bar, og jeg held ekki að jeg
vki ef jeg segi að hann muni
hafa verið eitt hið mesta göfug-
menni er jeg hefi kvnnst. Það
var gott að vera í návist hans og
hann var skemmtilegur í viðræð
um. Engan hefi jeg þekkt, sem
mjer hafi virst elska og tilbiðja
Anganfýr ffróbjarfsson
Minningarorð
árum sínum á Skotlandi vann
og loks Doctor of Philosophy 1 harin að nokkru levti fyrir sjer
(Ph. D.). En hið ágæta erindi I með bókmenntastörfum. T.d.
í ÖRSTUTTUM blundi fyrir
nokkrum dögum, þóttist jeg
vera staddur á mínum gamla
bát „Dagný“ (sem jeg hefi þó
ekki átt, nje mikið hugsað um í
12 ár) einhversstaðar úti á rúm-
sjó. Jeg þóttist vera emn á bátn-
um, stóð við fram mastrið og
ljet reka. Hjá mjer var á dekk-
inu ,,kraft-talía“, sem jeg háfði
miklar mætur á og fannst hún
tilheyra mjer og bátnum. Skarð
þótti mjer vera brotið í lunning
una á bakborða. Allt í einu tek-
ur Dagný stóra dýfu og hallast
svo mjög að kraft-talían rennur
útbyrðis gegn um skarðið. En
jeg yaknaði við.
Allt er þetta táknrænt. Og jeg
rjeði strax drauminn. Jeg vissi
að minn góði, tryggi og trúfasti
vinur og háseti um 18 ára skeið
lá helsjúkur á Landakotsspítala.
Nú voru leiðir okkar að skilja.
Þó væntanlega um stutta stund.
Angantýr Hróbjartsson var
fæddur á Hæðarenda í Gríms-
nesi hinn 15. október 1882. For-
eldrar hans voru Hróbjartur Þor
steinsson og kona hans Sigþrúð-
ur Pálsdóttir. Að öðru leyti er
mjer ekki kunnugt um ætt hans.
8 ára gamall missti hann föður
sinn, en fylgdist með móður sinni
meðan hún lifðí eða til 1912 að
hún andaðist. En þá missti jeg
aleigu mína, sagði Angantýr. —
Þau fluttust til Reykjavíkur 1906
og dvaldist hann þar síðan. Hann
andaðist 13. febr. 1950.
Það var eitt kvöld í nóvember
1918 að jeg gat ekki róið að
morgni, því að einn hásetinn var
altekinn. Spánska veikin herjaði
þá bæinn og varð vel ágengt. —
Mjer var útvegaður maður, sem
þó ekki vildi lofa nema einum
róðri. Um morguninn varð mjer
finningar sínar, en þó síglaður
og Ijettur í vinahópi, allt með
þeirri prúðmennsku, sem jafnan
einkenndi hann. Stóryrði eða
blótsyrði heyrðust varla af hans
munni. Það var yndi hans að
vera i fámennum hópi kvæða-
manna og hagyrðinga enda sjálf-
ur vel hagorður, en fór svo með
að fáir vissu. Einnig skrifaði
hann minninf'arorð og afmælis-
greinar á prýðilegasta hátt. En
undirritaði aðeins „Kunnugur“,
eða „vinur“, svo fáir vissu höf-
undinn.
Oft, þegar jeg hefi verið í fje-
lagsskap ágætra manna, hefir
mjer komið í hug erindi Bólu-
Hjálmars er hefir þetta upphaf
og endi;
„Víða til þess vott jeg fann
Að Guð á margan gimstein þann,
sem glóir í mannsorpinu“.
*
Angantýr Hróbiartsson var
einn þessara gimsteina, og einn
af þeim skærustu sem jeg hefi
fundið á leið minni.
Kæri vinur! Innileeasta hjart-
ans þakklæti færir þier vinkona
þín, frú Herdís Jóbannesdóttir,
starsýnt á manninn. Verður risi sem búið hefir í húsi þínu í 18
þessi ekki mjer ofviða? Það ár. Hún þakkar þier alla þína
varð síður en svo. Jeg varð svolumhyggju fvrir srar og aldinni
lánsamur að upp • frá þessum | móður sinni, meðan hún lifði.
degi skyldi hann aldrei við mig Hún þakkar þier nlaðlvndi þitt
meðan jeg fylgdi fjölum á sjó
og samvinna okkar slitnaði ekki
að heldur því þá vann hann með
mjer í verksmiðjunni okkar í 7
ár, uns hann lagðist niður. Það
eru því 25 ár, sem við höfum
unnið saman á sjó og landi
næstum óslitið.
Angantýr var mikill að vall-
arsýn og vel á sig kominn. Það
sópaði að þessum gjörfulega
hugsjón frelsisins af dýpri eða > heldur en undirskrift með vott-
hiartanlegri einlægni en hann.
Varla er unnt að segja að bein
kynni hans af fslandi væru mikil.
en víst er það, að hann elskaði
okkar svipharða og hrjóstuga
og geðprýði og aút hið marga,
mikla og góða, sem bú hefir fyr-
ir ' ana gjört i smáu o<? stóru. Og
nú biður frú H“"dís bier allrar
blessunar á nýrri æfileið í betri
heimi-
Sjálfur þakka íp“ bjer meir
en mín fátækleeu orð fá lýst alla
samveru þína um 25 ára skeið á
sjó og landi. Jeg bakka þjer að
þú lagðir ætíð afl þitt,
manni. Hvort sem hann var held þrek og merinriórn mjer og
ur í frakkanum sínum yst spari- skipshöfn okkar tu heilla, trúi
fata eða í sjóstakknum við verk mennsku þína n-> samviskusemi
sitt og stækkaði þó við hverja í öðru starfi, prMmn"sku í allri
raun. Hann var höfði hærri en, framkomu, svo o" foiskvalausa
fjöldinn og þrekinn að sama! vináttu þína oCT tr,,f°stu.
skapi, ramur að afli og fylg- Það var út í r/imtóó á stjörnu-
inn sjer við hvert verk, einkum biartri vetramó++ o- "orðurljósin
ef afl þurfti til. Varla vissi jeg.! ljeku sier i 1o"''v'1,ðu húminu,
hann reiðast, svo að upp úrj að við hrifumrt of bessum dá-
syði, en þykkjuþungur gat hann' semdum og m'1''1iQ’k. Við tók-
orðið ef hann taldi sig órjetti um tal sama” og kotum huga
beittan eða ranglæti í frammi okkar svífa um omooUs víddina
haft við smælingja. Hann var 1 og út vfir grof o<j dauða. Við
bljúgur að lunderni, tilfinninga- vorum meðal ssmmáb í
ríkur og blíðlyndur að .eðlisfari bei’'ir trú afi ”•* "',”’Hum siáifir
og þar, sem vinátta hans festi j verfta viðstadd,- o’-Vor eitnn forð
rætur var hann svo tryggur og arför að meir” 1*”-+, o-, líkaman-
staðfastur að af bar. Hann var um einum. ’-”A-”-för þína
hófsmaður í hvevetna og fór vel munt þú s’á bína saman
með efni sín, þó mun hann hafa safnaða og með bnrmsárum sökn
mörgum hjálpað er til hans leit-juði fylgia b’°“ • t"omstu nöf,
uðu í þröng sinni og betri voru; með beirri pr fram
loforð hans mælt af munni fram kemur í eft!-í—o„Hi ljóðlinum;
Far þú í frið!
friður guðs bi« blessi
hafðu þökk f”r1'’ e’H o<* alH.
Maenús Þórarinsson.
festu margra annara.
Það var skemmtilegt að tala
við Angantý í einrúmi. Hann var
vel greindur og hugsandi um ráð
gátur lífsins, en í fjölmenni hafði
TIL þess að hjernðsbrestur vcrði,
land. Ekki efa jeg að það sje hann þann „hyggins hátt, að þar rueira <-n að frá falli einstíeðinps;
rjett, sem kona han hefur sagt heyra margt, en skrafa fátt“. — maður, sem alla æfi vann sm fá-
Frh. 6 bls. 12. Hann var mjög dulur um til- Framh. á bls. 12