Morgunblaðið - 12.04.1950, Page 9

Miðvikudagur 12. apríl 1950
WORGU tS BLAOIB
a
Bjarni Benediktsson utanríkisráðherra:
Samtök þjóðanna eru nauðsynlegust smóríkjunum
fulltrúa. Á föstudaginn flutti
ráðherrann erindi í útvarpið
um Evrópuráðið og ferð sína
á fundinn í Strassburg, og
hefur Morgunblaðið fengið
erindi þetta til birtingar.
BJARNI Benediktsson, utan-
ríkisráðherra, kom heim á
miðvikudaginn í páskavik-
unni, frá fundi Evrópuráðs- gjálfar, heldur stafar og heild-
ins í Strassburg, ásamt með jnni hætta af. Samtök Samein-
Hans Andersen, stjórnarráðs ugu þjóðanna hafa því miður
ekki enn reynst verða að því
gagni, sem menn vonuðust eft-
ir. —
Þess vegna hafa ríkin mynd-
að mismunandi hópa eða sam-
tök til ýmiskonar samstarfs. —
Samtök Kominformríkjanna
RÁÐHERRANN komst að orði' eru einn af þeim ríkjahópum,
á þessa leið: I Evrópuráðið annar, Sam-amer-
Jeg sat fund ráðherranefndar! iska bandalagið sá þriðji, sam-
Evrópuráðsins í Strasbourg og starf ríkjanna í suðaustur-Asíu
var síðan s.l. þriðjudag á fundi sá f jórði og svo framvegis.
efnahagsstofnunarinnar i París, Iiliðstætt Evrópuráðinu og að
þar sem flestir utanríkisráðherr verulegu levti skipuð sömu ríkj
ar þeirra samtaka voru saman- um er Efnahagssamvinnustofn-
komnir. | un Evrópuríkjanna í París, sem
Svo sem kunnugt er var tengd er Marshall-samstarfinu.
Evrópuráðið stofnað á s.l. ári. Enn annar þáttur þessa sam-
En þetta er í fyrsta skipti, sem1 starfs er Atlantshafsbandalag-
íslendingar taka þátt í störfum ið. Þátttakendur þar eru að vísu
FRÁ FUNDI EVRÓPURÁÐSINS
þess.
íslandi boðin þátttaka.
Stofnendur Evrópuráðsins
voru Belgía, Danmörk, Frakk-
land, írland, Ítalía, Luxem-
bourg, Holland, Noregur, Sví-
þjóð og Stóra-Bretland. Utan-
ríkisráðherrar þessara 10 ríkja
undirrituðu stofnskrá ráðsins í
London hinn 5 .maí 1949.
Á fundi ráðherranefndarinn-
ar í ágúst s.l. var ákveðið að
bjóða Grikklandi, Tyrklandi og
íslandi að verða þátttakendur
til viðbótar hinum upphaflegu
stofnendum ráðsins. Gríkkland
og Tyrkland tóku boðínú þá
þegar.
Af hálfu íslands var því svar-
að, að ríkisstjórn íslands mundi
leggja málið fyrir Alþingi til
ákvörðunar, þegar það kæmi
saman síðar á árinu. Jafnframt
var tekið fram, að ríkisstjórnin
mundi mæla með því við Al-
þingi, að það samþykkti þátt-
töku íslands í Evrópuráðinu.
Málið var síðan borið undir
Alþingi í vetur og var þar sam-
þykkt að taka boðinu með yfir-
gnæfandi meirihluta atkvæða.
Þótti því hlýða, að utanríkis-
ráðherra landsins færi á fyrsta
fund ráðherranefndarinnar, eft
ir að ísland hafði þegið þátt-
töku í ráðinu. Enda var það
raunar sagt berum orðum í 14.
grein stofnskrár Evrópuráðsins,
að fulltrúar í ráðherranefndinni
skuli vera utanríkisráðherrarn-
ir. Ef utanríkisráðherra getur
ekki verið viðstaddur, eða ef
það telst æskilegt af öðrum á-
stæðum, er heimilt að tilnefna
í hans stað varamann og skal
hann, ef mögulegt er, vera ráð-
herra í sömu ríkisstjórn.
Til styrktar lýðræðisþjóðum.
Það væri of langt mál að gera
hjer grein fyrir uppruna og eðli
Evrópuráðsins. En þessi stofn-
un er einn þátturinn í viðleitni
lýðræðisríkja Evrópu, til að við
halda menningu sinni, efla far-
sæld sína og styrkja frelsi sitt.
Flestar þjóðir hafa lært það
af atburðum síðustu áratuga,
að einangrun og innlókur; er
að nokkru aðrir. En aðaltilgang-
ur þess er að verja þennan hluta
Evrópu fyrir hernaðarárás.
Um Evrópuráðið sjálft er,
hinsvegar berum orðum tekið
fram í 1. grein, að landvarna-
mál falli ekki undir verksvið
þess.
Markmið Evrópuráðsins er
að koma á nánari einingu meðal
þátttökuríkja þess, í því skyni
að vernda og koma í fram-
kvæmd þeim hugsjónum og
ins. Er sá háttur algjör nýjung
í milliríkjastofnunum.
Ráðgjafarþingið kemur sam-
*
an einu sinni á ári, en ráðherra
nefndin a' öllum jafnaði tvisv-
ar. —
Vestur-Þýskalandi boöið.
Á þeim fundi ráðherranefnd-
arinnar, sem jeg sat ,kom glögg
lega í ljós, að enn er verið að
byggja upp stofnunina, ef svo
má segja. Hún er að þreifa sig
áfram um fyrirkomulag, og er
of snemmt að segja, hvort heppi
legum og lífvænlegum formum
verður náð, svo að þær hug-
sjónir rætist, sem vakað hafa
fyrir mönnum, þegar til sam-
taka þessara var efnt.
Eitt höfuð markmiðið þá var
það, að innan þessara samtaka
yrði skapaður vettvangur fyrir
samvinnu milli Þjóðverja og
Frakka. Ósamlyndið milli þess-
ara tveggja þjóða hefur leitt til
síendurtekinna styrjalda um
margra alda bil. Samvinna
milli þeirra er því vissulega
frumskilyrði friðar í þessum
heimshluta.
Nú var samþykkt að bjóða
Vestur-Þýskalandi þátttöku í
þessum samtökum. Að vísu með
sjerstökum hætti í byrjun, þar
sem landið enn hefur ekki eig-
sem lagður hefur verið með
starfi Sameinuðu þjóðanna.
Samtökin eru smáþjóðunum
nauðsynlegust.
Jeg skal ekki rekja þessa
sögu lengur að sinni.
Auðvitað hlýtur sú spurning
að vakna, hvert erindi ísland
eigi inn í samtök sem þessi. Því
er til að svara, að engir
of lítil kynni haft af um langt
skeið. Utanríkisráðherra þeirra,
McBride, hafði sjerstakan á-
huga á auknum kynnum íra og
íslendinga, enda er.ekki.að efa,
að báðar þjóðir, eða a.m.k. Is-
lendingar geta margt >þar
lært.
Að lokum skal jeg til gam-
ans geta þess, að ýmsir af ráð-
herrum þeim, sem jeg hitti -4
fundi þessum, höfðu komi4'--4
íslands á ferðum sínum yíir
Atlantshaf. Þar á meðal kvaðst
eiga meira undir, að slík al- ivan Zeeland, sá, sem nú-er-Vití'
meginreglum, sem eru sameigin
leg arfleifð þeirra og ber þarí inle§a utanríkisstjórn, heldur
einkum að nefna einstaklings-!
frelsí, stjórnmálalegt frjáls-
ræði, skipun laga og rjettar, en
lýtur í því ráðum hernáms-
yfirvaldanna. Jafnframt var
Saar boðin þátttaka með sama
þessi megin hugtök eru undir- liætli'
staða hins sanna lýðræðis. I ^ Þjóðverjar
Samhliða þessu og þvi til boði’ sem vonir
tryggignar á að efla framfarir
á sviði efnahags- og fjelags-
mála. Tilætlunin er, að þátt-
tökuríkin beri ráð sín saman
um þessi efni, að á fundum ráðs
ins mótist almenningsálit og
skoðun, sem síðan ráði úrslit-
um í hverju einstöku ríki. En
hinsvegar hafa stofnanir ráðs-
ins ekki vald til að skuldbinda
þátttökuríkin til ákveðinna að-
gerða án samþykkis þeirra.
Ráðherranefndin
og ráðgjafarþingið.
Störf ráðsins á, auk skrif-
stofustarfa, að vinna af ráð-
herranefnd og ráðgjafarþingi.
Ráðherranefndin er, eins og
áður segir, skipuð utanríkisráð-
herrum hinna einstöku þátt-
tökúríkja og hefur hún mest
völd innan stofnunarinnar.
Á ráðgjafarþinginu eiga sæti
þingmenn frá hverju þátttöku-
ríkjanna um sig, mismunandi
margir eftir fólksfjölda. Flestir
frá Bretlandi, Frakklandi og
Ítalíu, eða 18 frá hverju landi,
en fæstir frá Luxembourg og’
íslandi, þ.e.a.s. 3 frá hvoru.
Þessir þingmenn eru ýmist
kosnir af þingunum í heima-
löndum sínum eða útnefndir af
utanríkisráðherra hvers ríkis í
samráði við þingflokka. Hvor
aðferðin, sem höfð er, þá eru
þeir óbundnir af fyrirmælum
ríkisstjórna sinna, þegar þeir
taka þessu
standa til,
munu þeir senda þingfulltrúa á
fund næsta ráðgjafarþingsins,
sem haldið verður á sumri kom-
anda í Strasbourg. En Stras-
bourg var einmitt valin höfuð-
setur þessara samtaka, með það
fyrir augum, að þar mætast
þýsk og frönsk menning. Hún
er höfuðborg þeirra hjeraða,
sem lengst hafa verið þrætu-
epli milli þessara tveggja miklu! BRUSSEL, 11. apríl.
þjóðleg samtök bless;ist, en smá
ríkin, sem ekki með nokkru
mó.ti geta verið sjálfum sjer nóg
svo sem stórveldin geta þó ver-
ið að minnsta kosti um sinn. ís-
lendingar eru auðvitað smæstir
af öllum smáríkjum, sem þátt
taka í alþjóðlegu samstarfi, og
þátttaka þeirra hlýtur að mót-
ast af því. En einmitt af þeirri
ástæðu fá þeir á þessum vett-
vangi tækifæri, sem þeim ella
býðst ekki, til að kynnast mál-
um og mönnum, og smám sam-
an að vekja athygli á sjerþörf-
um íslendinga, eftir því sem við
verður komið í slíkum samtök-
um. —
Á fundi þessum, sem öðrum
svipuðum, höfðu utanríkisráð-
herrar Norðurlanda sjerstak-
lega náið samstarf sín á millí og
tókum við íslendingar þátt í
því.
Frændsemi og kynning
En þarna voru einnig fulltrú-
ar annarrar frændþjóðar íslend
inga, írar, sem við höfum allt
reyna að mynda stjórn í Belg-
iu, oft hafa komið til islarids-*'*
stríðinu og hafa veitt þvi at-
hygli, að hjer á landi virtist
efnahagur manna jafnbetri -etv
hvarvetna annars staðar, þar
sem hann hefði komið.
Schumann, utanríkisráðherr a
Frakklands, hið mesta ljúí-
menni, hafði og staldrað hjer
við, en lítið sjeð af landinu. —•
Hinsvegar kvaðst hann eiga bók
um ísland, sem íslenskur banka-
stjóri, sem síðan hefði andast
suður í löndum, hefði gefið sjer,
er þeir hittust á fjármálaráð-
stefnu vestanhafs 1946. -— Var
það auðsjáanlega Magnús heit-
inn Sigurðsson, bankastjór',
enda er hann eflaust sá íslend-
ingur, sem flestum erlendum
ráðamönnum hefur kynnst og
víðast farið, sem erindreki þjcrrí’
ar sinnar. Hefi jeg oft fyrr á
ferðum mínum hitt menn, sera
hafa rninnst hans með- vins&nxi-
og er þess að vænta, að sem
flestir aðrir erindrekar Island#
geti sjer jafngóðan orðstír.
Van ZeeKand ver
ur vel ágengt
Hefir fengið nýjan fresf ti! stjórnarmyndunar
ekki aðeins til ills fyrir þær koma á fundi ráðgjafarþings-
þjóða. Vonandi gerast Þjóðverj
ar nú þegar aðilar þessara sam
taka. Án þeirra missa þau veru
lega marks.
Nánari efnahagsleg
samvinna.
Annað höfuð úrlausnarefni,
sem samtökin þurfa að leysa, er
að finna rjett form fyrir sam-
starfi ráðgjarfarþingsins og ráð
herranefndarinnar. Leynir sjer
ekki, að ráðgjafarþingið óskar
eftir meiri áhrifum en ráðherr-
arnir enn vilja láta því í tje. Er
þó að sjálfsögðu í báðum stofn-
ununum nokkur sköðanamunur
um hversu langt skuli gengið-
Af öðrum málum, sem að var
vikið, er auðvitað nánari efna-
hagsleg samvinna þýðingar-
mest. Aðgeriðir í þeim efnum
hljóta þó mjög að vera tengdar
starfi efnahagsstofnunar-
innar í París, þ.e.a.s. Mar-
shall-samstarfinu. Þá er einnig
Einkaskeyti til Mbl. frá Reuter.
Paul van Zeeland úr hópi kaþólsk: :j
hefur að undanförnu unnið að stjórnarmyndun í Belgíu. í kvöjdl
gekk hann á fund Karls ríkisstjóra og skýrði honum frá, hversu
sjer hefði orðið ágengt. Er hann kom af fundi ríkisstjórans, lýstl
hann því yfir, að hann hefði ,.góða von“ um að ljúka stjórnar-
niyndun seint í kvöld.
Löng stjórnarkreppa. *
Hins vegar varð það úr, að
ríkisstjórinn veitti honum enn
nýjan frest til stjórnarmyndun-
ar, þegar til kom.
Stjórnarkreppan hefur nú
staðið alllengi í Belgíu, og eru
kaþólskir helstu formælendur
konungsins. Jafnaðarmenn eru
afar andvígir heimhvarfi hans
svo og frjálslyndir, sem þó
munu klofnir í málinu. í dag
sat van Zeeland á fundum með
leiðtogum kaþólskra og utan
flokka manna.
15 ráðherrar
í stjórninni.
Talið er líklegt, að í stjóm
van Zeelands verði 15 ráðherr-
ir þingmenn og 3 utan þin&u
menn. Van Zeeland hóf tilraun
til stjórnarmyndunar í vikunni,
sem leið, er 3 aðrir stjórhmála-
leiðtogar höfðu gengið frá þeim
tilraunum.
fðnaðarplóss
l»rti
£
1-—2 kjállaraherbergi eða góður
bilskúr óskast til leigu strax
fyrir hreinlegan iðnað. Tilboð
um verð og stað, senciist afgr
Mbl. fy’rir föstudagskvöld merkt
„K.R.R.K — 695“.
:
3
yiiiiifrtmiiiMrirhrnitriiiiiimiiiiimiMiiiimtiitii mntiÁ)
J
í undirbúningi merkileg samn-(ar, þar^af verði 9 úr kaþólska
ingsgerð um mannrjettindi. Er, flokknum, er setið hafi i frá-
þar byggt á grundvelli þeim, farandi stjórn, 3 aðrir kaþólsk-
Allt til íþrótteiðkam*
og ferðalaga.
’:
Hellnt, Hafnarstr, TS
k'F tLOBTVR CETVR Þ.4fí khh |
J»i UFER ?